Το ισχυρότερο πολεμικό που έβγαλε η Σοβιετική Ένωση στη θάλασσα στη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, το “βαρύ καταδρομικό πυρηνικής ενέργειας-κατευθυνομένων βλημάτων” Project 1144 Orlan (Αλιαετός) ή γνωστότερο ως κλάση Kirov, ήταν ένα πραγματικά εντυπωσιακό πυραυλοφόρο πολεμικό.
Στα μέσα της δεκαετίας του ’70 η σταδιακή ενδυνάμωση του Σοβιετικού Ναυτικού άρχισε να αποδίδει καρπούς. Το Σοβιετικό Ναυτικό είχε ανέκαθεν δευτερεύοντα ρόλο στο σύστημα άμυνας της ΕΣΣΔ με αποστολή να τηρήσει τον εχθρό μακρυά από τις ακτές της “Μητέρας Πατρίδος” αλλά η αύξηση των ικανοτήτων κρούσης των αμερικανικών αεροπλανοφόρων και των υποβρυχίων βαλλιστικών πυραύλων είχε καταστήσει την ζώνη ασφαλείας που προσέφερε αναποτελεσματική. Για να προστατευτούν οι μεγάλες πόλεις και κυρίως το δίκτυο διηπειρωτικών βαλλιστικών πυραύλων της ΕΣΣΔ το Ναυτικό έπρεπε να διεκδικήσει τα ανοιχτά ύδατα βγαίνοντας από τους ναυστάθμους του και συγκρουόμενο με τη ναυτική δύναμη του ΝΑΤΟ.
Στο πνεύμα αυτό, τα αντιτορπιλικά και καταδρομικά μεγάλωσαν και ανέπτυξαν τις ικανότητές τους αποκτώντας ισχυρό φορτίο πυραύλων cruise και πυρηνικής γόμωσης για να αποτελέσουν τη “γροθιά” που θα έσπαζε τον αποκλεισμό και θα άφηνε στη συνέχεια τα επιθετικά υποβρύχια και φρεγάτες να απλώσουν το δίκτυο ασφαλείας με μεγαλύτερη άνεση. Οι κλάσεις αντιτορπιλικών και καταδρομικών ‘Kresta I/II’, ‘Kara’ και ‘Slava’ εντάσσονταν ακριβώς σε αυτό το κρεσέντο ναυπηγήσεων που επέβαλε η κατάσταση για “μεγαλύτερα – ισχυρότερα – ταχύτερα” και η κλάση καταδρομικών ‘Kirov’ ήταν η αιχμή της προσπάθειας.
Αποστολή των βαρέων καταδρομικών αυτών ήταν να αποτελέσουν τις ναυαρχίδες των στόλων του Ειρηνικού, Βορείου ωκεανών και των στόλων της Μαύρης και Βαλτικής θαλασσών που θα αντιμετώπιζαν τις ομάδες αεροπλανοφόρων του ΝΑΤΟ καταβάλλοντας τους εχθρικούς στόχους με έναν καταιγισμό ισχυρότατων πυραύλων και στη συνέχεια θα κυριαρχούσαν στη θαλάσσια περιοχή αντιμετωπίζοντας ενέργειες μικρότερων στολίσκων και υποβρυχίων βαλλιστικών βλημάτων που θα αναδύονταν για βολή. Σαν δευτερεύον ρόλος ήταν να κινηθούν, όπου ήταν δυνατόν, διακόπτοντας την κυκλοφορία των εμπορικών πλοίων στρατηγικών ενισχύσεων που θα μετέφεραν ζωτικά για τις μάχες στην Ευρώπη και στην Ανατολή εφόδια, στρατιώτες και υλικό. Τα ‘Kirov’ με άλλα λόγια είχαν ένα ρόλο επίδοξου “Bismarck” για την ΕΣΣΔ.
Άσχετα αν οι φιλοδοξίες και οι ευσεβείς πόθοι των Σοβιετικών στρατηγιστών ήταν εφαρμόσιμοι ή όχι, τα ‘Kirov’ αποτελούσαν μια εντυπωσιακή κλάση πολεμικών που έκοψαν τον ύπνο σε πολλούς στη Δύση. Τα καταδρομικά των 28.000 τόνων σχεδιάστηκαν ως φορείς μιας ακαταμάχητης ισχύος πυρός που συνοψίζεται σε:
– 20 αντιπλοϊκούς πυραύλους Ρ-700 Granit
– 14 ανθυποβρυχιακούς πυραύλους κρουζ Silex
– 96 αντιαεροπορικούς πυραύλους μακρού βεληνεκούς S-300F Fort
– 128 αντιαεροπορικούς πυραύλους Tor
– 40 αντιαεροπορικούς πυραύλους OSA
– 2 πυροβόλα AK-100 100 mm ή 1 δίδυμο AK-130 130 mm
– 8 αντιπυραυλικά AK-630 Gatling 30 mm (ή 6 CADS-N-1 Kashtan)
– 10 τορπιλοσωλήνες των 533 mm
– 2 εξαπλούς εκτοξευτές αντιτορπιλικών ρουκετών RBU-12000
– 1 δεκαπλό εκτοξευτή ρουκετών RBU-1000 305 mm
– 3 ελικοπτερα που αποθηκεύονται κάτω από το κατάστρωμα
Το πλοίο είναι πυρηνοκίνητο και μαζί με ατμοστροβίλους (πρόωση CONAS combined nuclear and steam) επιτυγχάνει ταχύτητες 32 κόμβων. 5 καταδρομικά σχεδιάστηκε να ναυπηγηθούν (ένα για κάθε στόλο) αλλά το φιλόδοξο πρόγραμμα καταδικάστηκε από σειρά ατυχιών. Τα δύο πρώτα, ‘Kirov’ και ‘Frunze’ εντάχθηκαν σε υπηρεσία αλλά στην πορεία υπέστησαν καταστροφικές βλάβες του πυρηνικού τους αντιδραστήρα μένοντας μεγάλο μέρος του βίου τους στο ναυπηγείο. Το τρίτο, ‘Kalinin’ έμεινε στον ντόκο από το 1994 εξαιτίας των προβλημάτων χρηματοδότησης του Ρωσικού (πλέον) στόλου στη δεκαετία του ’90 ενώ το πέμπτο ‘Admiral Flota Sovetskogo Soyuza Kuznetsov’ (αργότερα μετονομάστηκε σε ‘Dzerzhinsky’ και μετά σε ‘Oktyabrskaya Revolutsiya’) δεν ολοκληρώθηκε ποτέ και το 1990 αποφασίστηκε η διάλυσή του. Μόνο ένα καταδρομικό υπηρετεί σήμερα, το 099 “Μέγας Πέτρος” (πρώην ‘Yuriy Andropov’) αλλά το 085 ‘Admiral Nakhimov’ (τέως Kalinin’) ετοιμάζεται να επανενεργοποιηθεί. Το εγχείρημα είναι δύσκολο αφού το σκάφος κινείτο ελάχιστα από το 1991-1999 που τέθηκε σε μόνιμη ακινησία ενώ οι προθεσμίες παραβιάζονται συνεχώς.
Γενικά, η κλάση ‘Kirov’ ήταν η επιτομή της σοβιετικής ναυτικής ισχύος που γέννησε μεταξύ άλλων τα αεροπλανοφόρα κλάσης ‘Kuznetsov’ (όπως και τα παρολίγον supercarriers κλάσης ‘Ulyanovsk’) και τα υποβρύχια βαλλιστικών πυραύλων ‘Akula’. Γιγάντια, πυρηνοκίνητα και φορείς πολλών δεκάδων πυραύλων προορίζονταν να φέρουν το Σοβιετικό Ναυτικό στις ανοιχτές θάλασσες αλλά η κατάρρευση της σοβιετικής οικονομίας τα μετέτρεψε σε “δεινόσαυρους” που δεν είχαν θέση στη νέα εποχή, είτε στρατηγικά είτε οικονομικά.
Στις επιπτώσεις της ναυπήγησης των ‘Kirov’ εντάσσεται ένα πολύ καλό και ισχυρό κύτος που αποτέλεσε τη βάση τόσο για τα αεροπλανοφόρα ‘Kuznetsov’ όσο και για το πλοίο-κατάσκοπο (“πυρηνοκίνητο πλοίο επικοινωνιών”) 810 SSV-33 ‘Ural’. Μια πιο σημαντική, ίσως, αντίδραση ήρθε από την ίδια τη Δύση. Προκαλώντας πανικό με την προοπτική εισόδου σε υπηρεσία ενός τέτοιου γίγαντα, το Ναυτικό των ΗΠΑ έθεσε επί προεδρίας Ρήγκαν εμπρός το σχέδιο των “Ναυτικού των 600 πλοίων” που είδε πολλά παλιά πλοία να επανεντάσσονται σε υπηρεσία μετά από ριζοσπαστική αναβάθμιση. Στην προσπάθεια να απαντήσουν αποτελεσματικά στα ‘Kirov’ οι Αμερικανοί σχεδιαστές έθεσαν εμπρός το πρόγραμμα αναβάθμισης των θωρηκτών κλάσης ‘Iowa’ εξοπλισμέναν με νέα ηλεκτρονικά, σύστημα μάχης, πυραύλους Tomahawk, Harpoon και συστήματα CIWS Phalanx.
