Ο Καναδάς είναι μια χώρα με ιδιαίτερο αμυντικό πρόβλημα. Αν και δεν περιστοιχίζεται από επιθετικούς γείτονες, όπως η Ελλάδα, έχει τεράστια έκταση της χώρας (σχεδόν 10 εκατομμύρια τετραγωνικά χιλιόμετρα) με μια αφιλόξενη και εξαιρετικά εκτεταμένη συνοριακή γραμμή, τα τρία τέταρτα της οποίας βρέχονται από τους τρεις μεγαλύτερους ωκεανούς (243.772 χιλιόμετρα). Η έκταση της είναι τέτοια που, παρά τα 38 εκατομμύρια πληθυσμό του, ο Καναδάς αναλογούν λιγότεροι από 4 κατοίκοι ανά τετραγωνικό χιλιόμτερο. Σε σύγκριση με τους 82 κατοίκους/χλμ2 στην Ελλάδα, εμείς είμαστε ο ένας πάνω στον άλλο.
Η ανάγκη να προστατέψει τα ύδατά του συντηρώντας ένα ισχυρό ναυτικό χωρίς να ανατρέψει, όμως, τον προϋπολογισμό του οδήγησε στη διατήρηση ενός στόλου επιφανείας 15 περίπου κυρίων πλοίων επιφανείας, που αποτελούνται από 12 φρεγάτες γενικής χρήσης κλάσης ‘Halifax’ των 4.800 τόνων και 4 αντιτορπιλικά κλάσης ‘Iroquois’ των 5.100 τόνων. Σήμερα, τα τελευταία έχουν όλα παροπλιστεί -αν και αναβαθμίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας του ’90- λόγω οικονομίας και έλλειψης προσωπικού οπότε οι φρεγάτες ‘Halifax’, που αναβαθμίστηκαν στο μεταξύ την περίοδο 2011-2018, αποτελούν σήμερα τον κορμό του Καναδικού Ναυτικού (μια και τα τέσσερα πρώην βρετανικά υποβρύχια κλάσης ‘Upholder’ δεν είναι συνήθως επιχειρησιακά).
Το μέλλον του Καναδικού Ναυτικού ακούει στο όνομα “Καναδικό Πολεμικό Επιφανείας” (Canadian Surface Combatant – CSC) και ανακοινώθηκε από την καναδική κυβέρνηση το 2011 με την έκδοση της Εθνικής Στρατηγικής Προμήθειας και Ναυπηγήσεων. Η τελευταία αναγνωρίζει τον κίνδυνο να εξαλειφθεί ο καναδικός στόλος μέσα στην επόμενη δεκαετία (οι ‘Halifax’ ναυπηγήθηκαν μεταξύ των μέσων της δεκαετίας του ’80 και μέσων του ’90) και προκρίνει την προμήθεια 23 πολεμικών και 29 βοηθητικών πλοίων και σκαφών για την ολική ανανέωση του στόλου, εκ των οποίων 15 είναι περιπολικά ανοιχτής θαλάσσης και S&R αρκτικών υδάτων καθώς και 4 επιπλέον περιπολικά ελέγχου αλιείας στην ΑΟΖ. Το βασικό όμως πρόγραμμα είναι η κατασκευή 15 νέων φρεγάτών.
Το Καναδικό Ναυτικό ήταν ιδιαίτερα περήφανο με τον τρόπο που διαχειρίστηκε την αναβάθμιση των “Halifax’. Επέλεξε ένα προσγειωμένο πρόγραμμα αναβάθμισης Μέσης Ζωής, έφερε τα κύρια συστήματα στο σήμερα, ενίσχυσε τον οπλισμό και εξοπλισμό τους “από μη Αμερικανικές πηγές”, κυρίως από τη Γερμανία, το Ισραήλ, την Ολλανδία και τη Σουηδία και τηρήθηκε γενικά εντός χρονοδιαγράμματος και του προϋπολογισμού. Το αποτέλεσμα ήταν αυτό που ζητούσε: ένα lifting στα παλιά πλοία αρκετό για να κρατήσουν τη σημαία μέχρι την άφιξη του ικανότερου και σύγχρονου “σημαιοφόρου”.
Halifax for ever! Ο Καναδάς εγκρίνει πρόγραμμα συντήρησης των φρεγατών του για 6 ως 20 ακόμα χρόνια
Η ανάπτυξη του προγράμματος της νέας φρεγάτας ξεκίνησε με ένα πλάνο επένδυσης σε τοπικές βιομηχανίες και με τη στενή παρακολούθηση της κυβέρνησης για να τηρηθούν όλα εντός προγράμματος, τόσο νομικά όσο -και ιδιαίτερα- χρηματοδοτικά. Το πρόγραμμα CSC ξετυλίχθηκε μετά την κυβερνητική ανακοίνωση του 2011 σε πέντε φάσεις:
– Αναγνώριση της ανάγκης
– Εξέταση υποψηφιοτήτων
– Αποσαφήνιση όρων ανάπτυξης
– Εφαρμογή προγράμματος ναυπήγησης
– Τελική ολοκλήρωση συστημάτων, διόρθωση σφαλμάτων
Η καναδική κυβέρνηση έθεσε στη διάθεση του προγράμματος 55-60 δισεκατομμύρια δολάρια για την ολοκλήρωσή του σε βάθος 30ετίας. Με την πρώτη φάση να έχει ολοκληρωθεί με την ανάλυση της Εθνικής Στρατηγικής Ναυπηγήσεων του 2010 και την επιλογή των ναυπηγείων Irving Shipbuilding Inc. και Seaspan’s Vancouver Shipyards Co. Ltd., το πρόγραμμα εξέτασε τις υποψηφιότητες που επέλεξε το Καναδικό Ναυτικό οι οποίες ήταν:
1. Η Type 26 των Lockheed Martin και BAE Systems
2. Η ‘De Zeven Provinciën’ της ολλανδικής Damen με τη συνεργασία των καναδικών Alion Canada
3. Η F-100 της ισπανικής Navantia
Όλες οι υποψηφιότητες πρότειναν μια φρεγάτα εκτοπίσματος 5-6.000 τόνων, με αποδεδειγμένες ικανότητες ωκεάνειας πλεύσης, με σύγχρονο πακέτο ηλεκτρονικού εξοπλισμού και οπλισμού, συγγενούς προς τα συστήματα που υπηρετούσαν με το Καναδικό Ναυτικό. Η αλήθεια είναι πως τα προηγούμενα χρόνια οι καναδικές ένοπλες δυνάμεις είχαν αξιολογήσει μισο-επίσημα και γερμανικές, αμερικανικές και γαλλικές υποψηφιότητες στέλνοντας πολυπληθείς αντιπροσωπείες “παρατηρητών” σε μεγάλες στρατιωτικές ασκήσεις ή κάνοντας “εθιμοτυπικές επισκέψεις” σε πλοία που επισκέπτονταν τα καναδικά λιμάνια με ένα επιτελείο επισκεπτών που έδωσαν ρεσιτάλ ενδιαφέροντος αφήνοντας τους αξιωματικούς του πλοίου με την απορία από που πήγαζε τέτοιο ενδιαφέρον (“kicking the tyres” το ονόμασε ο βρετανικός Τύπος).
Ο Καναδάς επέλεξε την Type 26 έναντι συμβολαίου “μαμούθ” αξίας C$60 δισ.!
Τελικά, στις 19 Οκτωβρίου του 2018 ανακοινώθηκε η επιλογή της βρετανικής υποψηφιότητας του σχεδίου φρεγάτας Type 26, που οριστικοποιήθηκε στις αρχές του 2019.
Το πρόβλημα ξεκίνησε ήδη με εκτιμήσεις ότι τα πράγματα κινούνταν “υπερβολικά καλά” για να είναι αλήθεια. Ο Καναδάς, βλέπετε, δεν είναι ούτε ιδανική πολιτεία ούτε απαλλαγμένη από προβλήματα. Η πρώτη αντίδραση ήρθε από πρώην αξιωματικούς του Ναυτικού που πλέον εργάζονται ως σύμβουλοι. Η αντίδρασή τους ήταν πως τα 60 σχεδόν δις είναι υπερβολικά για 15 πλοία, έστω κι αν πρόκειται για πολεμικά τελευταίας τεχνολογίας. Κάποιοι μάλιστα θυμήθηκαν (τί πάνε και θυμούνται μερικοί!) πως όταν το πρόγραμμα ανακοινώθηκε, η συντηρητική κυβέρνηση είχε κάνει λόγο για συνολικό κόστος μόλις 26 δις. Πώς φτάσαμε, λοιπόν, από τα 26 στα 60;
Η κυβέρνηση μετά από πίεση και αφού εξάντλησε τα “πυρομαχικά” του συνυπολογιζόμενου λειτουργικού κόστους, του κόστους οπλισμού και της ανάπτυξης νέων τεχνολογιών, παραδέχτηκε πως υπήρξαν υπερβάσεις που δεν είχαν υπολογιστεί εξαρχής. Στην απάντηση πως οι υπερβάσεις ύψους 230% δεν είναι υπερβάσεις αλλά σκάνδαλο, η κυβέρνηση εμφανίστηκε καθησυχαστική. Το κόστος-τέρας θα χαλιναγωγείτο με την χρήση υποσυστημάτων “εκ των ενόντων” που σε πρώτη φάση θα αφαιρείτο από τα προς απόσυρση κλάσης ‘Halifax’ που θα παροπλίζονταν σταδιακά χωρίς τα πρόσφατα αναβαθμισμένα συστήματά τους να έχουν εξαντλήσει ούτε το μισό του επιχειρησιακού τους κύκλου ζωής. Λογικό αντεπιχείρημα αλλά διόλου καθησυχαστικό. Με το πρόγραμμα στα σπάργανα, πολλοί ήδη άρχισαν να θυμούνται το σκάνδαλο υπερκοστολόγησης των καναδικών μαχητικών F-35.
Νέες αντιδράσεις άρχισαν να εγείρονται όταν ειδικοί άρχισαν να αρθρογραφούν λέγοντας πως οι κυβερνητικές ανακοινώσεις ήταν ψευδείς. Το κόστος των καναδικών φρεγατών θα έφτανε ακόμα κι έτσι τα 100 ή ακόμα και τα 200 δισεκατομμύρια δολάρια Καναδά, σύμφωνα με εσωτερική αναφορά της καναδικής κυβέρνησης. “Πρέπει να έχουμε υπόψη μας πως το λειτουργικό κόστος και το κόστος υποστήριξης ενός προγράμματος αμυντικών προμηθειών είναι κατά κανόνα δύο με τρείς φορές μεγαλύτερο από το κόστος απόκτησης και για αυτό οι ανακοινώσεις της κυβέρνησης είναι άνευ ουσίας”, σημειωνόταν χαρακτηριστικά.
Η αλήθεια του πράγματος είναι πως το πρόγραμμα των καναδικών φρεγατών κυριάρχησε στον καναδικό προϋπολογισμό. Αντί να επιλέξει σχέδια που θα απέδιδαν 4-6 πλοία το καθένα σε βάθος πεντεατίας και διορθώνοντας τα λάθη σταδιακά και μεθοδικά, το Καναδικό Ναυτικό ρισκάρει τα πάντα σε μια ζαριά η οποία θα κρίνει το άμεσο και απώτερο μέλλον του. Το πρόγραμμα είναι απλά πολύ σημαντικό για να αποτύχει έστω και μερικώς. Το αποτέλεσμα είναι πως οι επιτελείς του Καναδικού Ναυτικού απαίτησαν τα πάντα: σκαρί, πρόωση, ηλεκτρονικά, όπλα και συστήματα μάχης τελευταίας τεχνολογίας και αρίστων επιδόσεων. Φυσικά, όλα αυτά έχουν το κόστος τους, ενώ η πιθανότητα αποτυχίας ή καθυστέρησης είναι εμφανής.
Εκεί έρχεται και η ελληνική περίπτωση. Ο Καναδός φορολογούμενος θα πληρώσει το μάρμαρο της καναδικής ακροβασίας αλλά ο Καναδάς -όπως σημειώθηκε και στην αρχή- δεν είναι Ελλάδα. Το δικό μας Πολεμικό Ναυτικό έχει λαμβάνειν για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες κάποια χρήματα από το υστέρημα του λαού και πρέπει να πιάσουν τόπο 1000%. Τώρα και στο μέλλον. Επενδύοντας σε υπάρχουσες τεχνολογίες με λίγα εξωτικά συστήματα και προγραμματίζοντας μικρές προμήθειες 4 πλοίων που θα αλληλοσυμπληρώνονται στους ρόλους τους, μέσα σε ένα ρεαλιστικό στρατηγικό σχεδιασμό είναι το ενδεδειγμένο από το να αναζητούμε φρεγάτες με κόστος πυραυλακάτου και ικανότητες καταδρομικού. Ελπίζουμε να επικρατήσει η λογική στα ελληνικά εξοπλιστικά και να μάθουμε από τα παθήματα των άλλων.
