Στο κοινό που δείχνει ενδιαφέρον για τα αμυντικά ζητήματα της χώρας μας, έχει γίνει απόλυτα αντιληπτό ότι ο Στόλος μας και ειδικά στις κύριες μονάδες επιφανείας, αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα γήρανσης με απαίτηση άμεσης αντικατάστασης ή αναβάθμισης. Όμως προφανώς τα χρήματα που μπορούν να δαπανηθούν έχουν ένα όριο, μιας και οι ανάγκες του ΠΝ είναι μεγάλες και δεν περιορίζονται στη συνολική αναμόρφωση της Διοίκησης Φρεγατών.
To Πολεμικό μας Ναυτικό ενώπιον αδιεξόδου; Μια σκληρή πραγματικότητα
Εξίσου πιεστικές ανάγκες υπάρχουν και στις Διοικήσεις Υποβρυχίων, Ταχέων Σκαφών, Ναρκοπολέμου και Αμφιβίων Δυνάμεων, με την τελευταία να περιμένει και τη μείωση διαθεσιμότητας (που ποτέ δεν ήταν και μεγάλη), των Πλοίων Ταχείας Μεταφοράς ”Zubr”, λόγω Ρωσικής προέλευσης.
Η κατάσταση μέχρι στιγμής
Σήμερα δεν θα αναφερθούμε στις υπόλοιπες Διοικήσεις, όχι φυσικά λόγω μικρότερης σημασίας, αλλά λόγω του ότι οι πλέον πιεστικές ανάγκες εμφανίζονται στις ”μεγάλες πλώρες”.
Πως… ξεφούσκωσαν τα ναρκοθηρευτικά Alkmaar και οι φρεγάτες Μ από την Ολλανδία
Εφόσον τα τρέχοντα προγράμματα προμηθειών κυλήσουν ομαλά, αναμένεται να παραληφθούν δύο FDI βασικής ή αλλιώς ”Γαλλικής” διαμόρφωσης το 2025 και η πρώτη FDI-HN το 2026, με την ολοκλήρωση των τροποποιήσεων και στις αρχικές δύο να ολοκληρώνεται εντός του 2028.
Παράλληλα το χρονοδιάγραμμα του εκσυγχρονισμού των MEKO προβλέπει την παράδοση των πλοίων από τα τέλη του 2027 μέχρι και το 2030 (κάτι που μπορεί να είναι και αισιόδοξο), ενώ για το πρόγραμμα κορβετών, κάθε πρόβλεψη θα ήταν παρακινδυνευμένη, καθώς ακόμη και αν η επιλογή αναδόχου γίνει το προσεχές άμεσο διάστημα, μέχρι την υπογραφή σύμβασης και την έναρξη ναυπήγησης θα απαιτηθεί χρόνος. Σε κάθε μια των περιπτώσεων και με υπογραφή σύμβασης το 2024, δεν θα αναμέναμε παράδοση σκάφους για υπηρεσία νωρίτερα από το 2027, κρίνοντας από αντίστοιχα προγράμματα σε εξέλιξη που διατηρούν οι δύο διεκδικητές, Fincantieri και Naval Group.
Στο πλέον λοιπόν ευνοϊκό σενάριο, όπου όλα έχουν εξελιχθεί σύμφωνα με τα συμφωνηθέντα, το Πολεμικό Ναυτικό του 2030 θα μπορεί να παρατάξει μια δύναμη δέκα μεγάλων αποδοτικών πλοίων για επιχειρήσεις, κάτι που βέβαια φαντάζει μακριά από τον διακηρυγμένο στόχο της Νέας Δομής Δυνάμεων που προβλέπει δώδεκα φρεγάτες και 6 κορβέτες. Έτσι λοιπόν θα πρέπει να βρεθεί τρόπος να καλυφθεί το κενό των οκτώ λιγότερων σκαφών.
Εδώ εμφανίζεται ο ισχυρισμός ότι θα κρατήσουμε για πολλά χρόνια ακόμη σε υπηρεσία τις φρεγάτες κλάσης S (που σε μια δεκαετία θα “εξηνταρίζουν”), μιας και έξι από αυτές είναι εκσυγχρονισμένες. Με τη ”ΛΗΜΝΟΣ” ειδικά να έχει αποκτήσει και σπάνια φήμη, έπειτα από την γνωστή “επακούμβηση του 2020”.
Φυσικά όλοι έχουμε συνηθίσει να καμαρώνουμε το ΠΝ για τις εξαιρετικές επιδόσεις που επιτυγχάνει στις διασυμμαχικές ασκήσεις, για την ετοιμότητα που επιδεικνύει απέναντι στην τουρκική απειλή, για την εφευρετικότητά στην αντιμετώπιση χρονιζόντων προβλημάτων διαθεσιμότητας. Αλλά κάποια στιγμή όλα αυτά βρίσκουν τα όρια τους. Οι φρεγάτες κλάσης S μπορούν να υπηρετούν οριακά, αλλά κάθε προσπάθεια να ωραιοποιείται η κατάσταση καταδικάζει σε απαξίωση το Πολεμικό Ναυτικό σε καιρό ειρήνης, ενώ σε καιρό πολέμου θα πληρωθεί βαριά.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ: 12 φρεγάτες και 6 κορβέτες στο Πολεμικό Ναυτικό, εθνικός στόχος, αλλά πως τον φτάνουμε;
Πόσο παλαιά όμως είναι πολλά πλοία μας;
Μιλώντας για τις φρεγάτες S, αρχίζουν να μοιάζουν “αρχαιολογίες”. Προφανώς η αυστηρή εκτίμηση γίνεται με τη γνώση ότι η Τουρκία επιδιώκοντας να αποκτήσει το μισό Αιγαίο και να ελέγξει μεγάλο μέρος της Ν.Α. Μεσογείου, έχει σε εξέλιξη ένα φιλόδοξο πρόγραμμα ενίσχυσης του Πολεμικού Ναυτικού της. Αλλιώς, αν συνορεύαμε με την Πολυνησία, θα μπορούσαμε ίσως να έχουμε σε υπηρεσία ακόμα και το θρυλικό αντιτορπιλικό D54 “Λέων”!
Ας δούμε λοιπόν την ηλικία των σκαφών κλάσης S (Kortenaer) που υπηρετούν ακόμη:
- F462 ΚΟΥΝΤΟΥΡΙΩΤΗΣ. Πρόκειται για το πρώην F807 Kortenaer του Ολλανδικού Ναυτικού, πρώτο πλοίο της ομώνυμης κλάσης, με έναρξη κατασκευής 8 Απριλίου 1975, δηλαδή 48 χρόνια πριν. Αποκτήθηκε από το ΠΝ το 1997 και έχει υποστεί τον γνωστό, περιορισμένο εκσυγχρονισμό προ εικοσαετίας.
- F459 ΑΔΡΙΑΣ. Πρώην F808 Callenburgh, με έναρξη κατασκευής 2 Σεπτεμβρίου 1975. Αποκτήθηκε από το ΠΝ το 1992 και ομοίως έχει εκσυγχρονιστεί.
- F461 ΝΑΥΑΡΙΝΟΝ. Πρώην F809 Jan Hendrik Van Kinsbergen, με έναρξη κατασκευής 2 Σεπτεμβρίου 1975. Αποκτήθηκε από το ΠΝ το 1992 και έχει εκσυγχρονιστεί.
- F460 ΑΙΓΑΙΟΝ. Πρώην F810 Joost Banckert, με έναρξη κατασκευής 25 Φεβρουαρίου 1976. Αποκτήθηκε από το ΠΝ το 1992 και έχει εκσυγχρονιστεί.
- F45O ΕΛΛΗ. Με έναρξη κατασκευής 1 Ιουλίου 1977, προοριζόταν να αποτελέσει το F812 Pieter Florisz, όμως αγοράστηκε ενώ βρισκόταν στην ναυπηγική κλίνη, από το ΠΝ το 1980. Εκσυγχρονισμένο.
- F451 ΛΗΜΝΟΣ. Με έναρξη κατασκευής 13 Ιουνίου 1978, προοριζόταν να αποτελέσει το F813 Witte De With, όμως αγοράστηκε ενώ βρισκόταν στην ναυπηγική κλίνη, από το ΠΝ το 1980. Εκσυγχρονισμένο.
- F465 ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΗΣ. Πρόκειται για το πρώην F823 Philips Van Almonde, με έναρξη κατασκευής 1 Οκτωβρίου 1977. Αποκτήθηκε από το ΠΝ το 2003. Μη εκσυγχρονισμένο.
- F466 ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ ΦΩΚΑΣ. Πρώην F824 Willem Bloys Van Treslong, με έναρξη κατασκευής 1 Μαΐου 1978. Αποκτήθηκε από το ΠΝ το 2003. Μη εκσυγχρονισμένο.
- F464 ΚΑΝΑΡΗΣ. Με έναρξη κατασκευής 16 Νοεμβρίου 1979, αποτελεί και το νεότερο πλοίο σε ηλικία της κλάσης σε υπηρεσία στο ΠΝ, μιας και η F463 ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΝΑ με έναρξη κατασκευής 21 Ιανουαρίου 1981, αποσύρθηκε 18 Φεβρουαρίου 2013. Είναι το πρώην F825 Jan Van Brakel, και αποκτήθηκε το 2003, ενώ δεν είναι εκσυγχρονισμένο.
Όπως πολλοί θα θυμούνται, ο εκσυγχρονισμός των φρεγατών S εφαρμόστηκε μόνο σε έξι πλοία από τα δέκα που διαθέταμε και μάλλον ήταν περισσότερο μια γενική επισκευή, καθώς οι όποιες παρεμβάσεις έγιναν ήταν μικρές σε επίπεδο ηλεκτρονικών συστημάτων, ενώ σε επίπεδο οπλισμού δεν άλλαξε τίποτε. Ενώ τα μη εκσυγχρονισμένα πλοία έμειναν με τα ίδια ακριβώς συστήματα από τη δεκαετία του 1970!
ΑΠΟΨΕΙΣ: Ο εκσυγχρονισμός φρεγατών «S» του ΠΝ (Υποστρατήγου ε.α. Κ. Φράγκου)
Για παράδειγμα δεν γίνεται να επιχειρεί πλοίο σήμερα με αξιώσεις, φέροντας σύστημα μάχης που βασίζεται σε επεξεργαστές MC6800, 8bit της Motorola, δεκαετίας 1970. Για να κάνουμε πιο κατανοητή την παλαιότητα ενός τέτοιου επεξεργαστή, αρκεί να πούμε πως ο διάδοχός του (σειρά MC68030 και MC68040), λειτουργούσε στον προσωπικό υπολογιστή Amiga 500 και στην παιχνιδομηχανή Sega Mega Drive και τα δύο αντικείμενα πόθου κάθε έφηβου, τη δεκαετία του ’80.
Γενικότερα κάθε φρεγάτα S υποφέρει από παλαιότητα υλικού περισσότερο ή λιγότερο και σε μια σειρά υποσυστημάτων, ενδεικτικά σε λυχνίες ραντάρ, σόναρ, κινητήρες, εκτοξευτές Mk29 κ.τ.λ. Και παραμένει η απορία για παράδειγμα, τι ακτίνα αποκάλυψης εξασφαλίζει ένα ραντάρ πενήντα ετών, εναντίον εχθρικού στόχου μεγάλης ταχύτητας ή και μικρού μεγέθους όπως ένα UAV;
Ακόμη, περηφανευτήκαμε για το πόσο ”αόρατα” ήταν τα υποβρύχιά μας U-214 στην κρίση του 2020. Άραγε τα αντίστοιχα τουρκικά που είναι και νεότερης τεχνολογίας δεν θα είναι καλύτερων δυνατοτήτων; Εκτός και αν πιστεύουμε πως οι Τούρκοι θα βαράνε κατσαρόλες στους διαδρόμους των υποβρυχίων τους, μπας και τα σόναρ τρόπιδας SQS-505/509 των “S” τους αντιληφθούν.
Τι είναι αυτό στην προπέλα των νέων τουρκικών υποβρυχίων Type 214;
Επίσης, για πόσο θα μπορεί να επιχειρεί με ασφάλεια, ένα πλοίο που ήδη έχει αγγίξει τα πενήντα έτη ζωής; Θα πρέπει να προκύψει δομική αστοχία, όπως στην γαλλική φρεγάτα F70 Latouche-Treville που έχασε τον ιστό της σε θαλασσοταραχή, για να το δούμε το ζήτημα πιο σοβαρά;
Ανάγκη για λύσεις και λύσεις ανάγκης
Με αυτά τα δεδομένα, η ανάγκη να εξευρεθούν λύσεις είναι πιο επιτακτική από ποτέ. Από τη στιγμή όμως που ο προγραμματισμός πρόσκτησης νέων μονάδων επιφανείας εκτροχιάστηκε στα τέλη της δεκαετίας του 2000, λόγω της οικονομικής κρίσης, οι όποιες λύσεις “πιέζονται” να είναι το δυνατόν πιο χαμηλού κόστους -λόγω έλλειψης κονδυλίων για μαζική αγορά νέων σκαφών- ενώ κρίσιμος είναι ο χρόνος παράδοσης.
Οι δύο περιορισμοί, επιβάλλουν την αξιολόγηση πλοίων που διαφέρουν πολύ μεταξύ τους, αλλά που μπορούν να ενισχύσουν σχετικά άμεσα το στόλο. Ενώ εκτός αυστηρά ναυτικού πλαισίου θα μπορούσαν να αξιολογηθούν και ορισμένες σχετικά αντισυμβατικές επιλογές που αν μη τι άλλο να μας προσφέρουν άρνηση πρόσβασης σε μεγάλες περιοχές του Αιγαίου.
Πρόταση Νο1: Επάκτιες πυροβολαρχίες
Στην τελευταία περίπτωση εμφανίζεται η η λύση των επάκτιων εκτοξευτών πυραύλων και εκτοξευτών loitering munition, με σχετικά χαμηλό κόστος πρόσκτησης και συντήρησης, αλλά και υψηλή διαθεσιμότητα. Εδώ ίσως έχουμε και ταχύτητα παράδοσης καθώς θα μπορούσε σε μια συμφωνία-πλαίσιο να ζητηθεί άμεση διάθεση συστημάτων από υπάρχοντα αποθέματα της κατασκευάστριας χώρας, όπως για παράδειγμα έγινε στην περίπτωση αγοράς των Patriot και Erieye. Σαφώς και μια επάκτια συστοιχία δεν μπορεί να επιτελέσει την αποστολή που κάνει ένα πολεμικό πλοίο, όμως σε περίοδο επιχειρήσεων μπορεί να προκαλέσει αρκετούς πονοκεφάλους στον αντίπαλο, με το “κλείσιμο” μεγάλων ναυτικών ζωνών, περασμάτων, διαύλων, ναυσταύθμων κ.ο.κ. Επίσης ο εντοπισμός μιας κινητής πυροβολαρχίας λίγων οχημάτων είναι πολύ δυσκολότερος από εκείνο ενός πολεμικού πλοίου.
Ως παράδειγμα, θα αναφέρουμε τον εκτοξευτή EURO PULS, των εταιρειών KMW και ELBIT, με δυνατότητες εκτόξευσης, ρουκετών διαφόρων τύπων, αντιπλοϊκών πυραύλων NSM, ενώ προσφάτως προτάθηκε η χρήση από τον εκτοξευτή και του μελλοντικού διακλαδικού πυραύλου πλεύσης JFSM της MBDA Deutschland με εμβέλεια 499km. Άλλη επιλογή είναι η οικογένεια περιφερόμενων πυρομαχικών HERO με εμβέλειες που ξεπερνούν τα 200km, ανάλογα την έκδοση, εξασφαλίζει διαρκή επιτήρηση για μεγάλο διάστημα σε περίοδο επιχειρήσεων και την άμεση προσβολή στόχων ευκαιρίας.
Πολυεργαλείο ο ισραηλινός εκτοξευτής PULS, ίσως “φορτώσει” και πυραύλους NSM!
Πρόταση Νο2: OPV ως μπαλαντέρ
Μια σύγχρονη τάση που ακολουθούν αρκετά ναυτικά πλέον ανά τον κόσμο, είναι η ναυπήγηση μεγάλων περιπολικών ανοιχτής θαλάσσης (ΠΑΘ, ή OPV), εξοπλισμένα με όλα τα απαραίτητα ηλεκτρονικά συστήματα, πλην του sonar και με βασικό οπλισμό για αποστολές επιτήρησης. Το πλεονέκτημα είναι το χαμηλό κόστος αγοράς με υψηλή διαθεσιμότητα και η ταχύτητα στη ναυπήγηση, καθώς οι προδιαγραφές δεν είναι αμιγώς στρατιωτικές. Με αφορμή λοιπόν και το πρόγραμμα πρόσκτησης OPV από το Λιμενικό, ίσως θα άξιζε να διερευνηθεί η απόκτηση ίδιου σχεδίου σε μεγαλύτερο εκτόπισμα για λόγους ομοιοτυπίας. Το οποίο θα φέρει εξτρά ένα νέο σόναρ, ένα εκτοξευτή RAM για αυτοάμυνα, αλλά και πυραύλους Harpoon και πυροβόλο από τις αποσυρόμενες φρεγάτες S.
Πολεμικά πολλαπλών χρήσεων, αλλάζοντας ρόλο μέσω modules όπλων-εξοπλισμού
Για να δώσουμε και ένα μέγεθος κόστους, αρκεί να πούμε πως κάθε περιπολικό σκάφος κλάσης Holland του Ολλανδικού Ναυτικού, με υπερεπαρκή ηλεκτρονικό εξοπλισμό και πυροβόλο των 76mm στοίχισε περίπου 120 εκατ. ευρώ όταν αγοράστηκε, ενώ το εκτόπισμά του (3.700 τόνοι με φόρτο) είναι μεγαλύτερο από τις φρεγάτες S! Και το διπλάσιο να κοστολογείται σήμερα, είναι μια πολύ καλή “βάση” για να εξοπλιστεί. Ενώ σε κάθε περίπτωση θα μπορεί να αναλαμβάνει αποστολές μακράς διαρκείας σε καιρό ειρήνης (π.χ. συμμετοχή σε διεθνείς υποχρεώσεις, περιπολίες, έλεγχο ΑΟΖ), μειώνοντας τη φθορά των καθαρόαιμων πολεμικών. Εδώ μπορεί να αναζητηθεί και αγορά μεταχειρισμένων OPV με ικανό εκτόπισμα, εφόσον βεβαίως διατίθενται.
ΑΙΡΕΤΙΚΗ ΑΠΟΨΗ: Ενδιάμεση Λύση, ας “ξεχάσουμε” τις Karel Doorman, ας ζητήσουμε 2 Holland Class OPV
Πρόταση Νο3: Μεταχειρισμένα πολεμικά
Για λόγους που χρειάζεται χωριστό άρθρο για να αναλυθούν, το ΠΝ αγνόησε κάθε πιθανή πρόταση για απόκτηση σκαφών “2ο χέρι”, έπειτα από την αγορά των τελευταίων μεταχειρισμένων φρεγατών S το 2002, κάτι που σίγουρα έπαιξε ρόλο στην κατάσταση του Στόλου σήμερα.
Πλέον οι Ολλανδικές/Βελγικές φρεγάτες Μ και οι Βρετανικές Type 23 δεν φαίνονται διαθέσιμες (το “παράθυρο” απόκτησης έκλεισε με την μη επιλογή των δικών τους προτάσεων φρεγατών). Γι’ αυτό το λόγο άποψη του γράφοντος είναι πως η αναζήτηση μεταχειρισμένω σκαφών θα πρέπει να χωριστεί σε δύο ζώνες προτεραιότητας και μια ειδική περίπτωση.
Πρώτη προτεραιότητα: Οι διεκδικητές των κορβετών
Σίγουρα θα άξιζε να γίνει μια πιο επιτακτική κρούση προς τη Γαλλική πλευρά για την διάθεση δύο μη εκσυγχρονισμένων φρεγατών La Fayette, ειδικά τώρα που αναμένεται να καταλήξει σε απόφαση ο διαγωνισμός των κορβετών. Με την ίδια σκέψη θα μπορούσε να γίνει και αντίστοιχη κρούση στην Ιταλική πλευρά ώστε να διερευνηθεί η πιθανότητα άμεσης αγοράς (ή leasing) δύο πλοίων PPA. Το κόστος μιας τέτοιας λύσης σαφώς θα ήταν υψηλό, αντισταθμίζεται όμως από την ταχύτητα παράδοσης, την μικρή ηλικία των πλοίων, την ύπαρξη του πυροβόλου 127χιλ. και την προοπτική εξοπλισμού τους, λόγω μεγέθους.
Δεύτερη προτεραιότητα: Οι φιλικές χώρες
Εδώ η αναζήτηση επεκτείνεται πολύ περισσότερο, σε όλη τη Δύση. Και θέλει μεγάλη διπλωματική παρέμβαση, καλές σχέσεις και δημιουργικότητα ώστε να βρεθεί ή να “δομηθεί” μια αγορά μεταχειρισμένων που να μας προσφέρουν ναυτική ισχύ. Αξιόλογη σίγουρα φαντάζει η πιθανότητα απόκτησης των, υπό απόσυρση, παλαιότερων κορβετών Κ130 του Γερμανικού Ναυτικού. Με δύο εκτοξευτές RAM, προσθήκη ενός μη επανδρωμένου ελικόπτερου SKELDAR V-200 και υπερπλήρη λοιπό εξοπλισμό, η K130 θα μπορούσε να βρει θέση στο ΠΝ.
Επιμένοντας επίσης γερμανικά, αλλά ψάχνοντας σε άλλη χώρα, δεν θα μπορούσαμε να παραβλέψουμε τις φρεγάτες MEKO A-200 της Νοτίου Αφρικής που ουσιαστικά δεν χρησιμοποιούνται. Χωρίς να γνωρίζουμε εάν διατίθενται προς πώληση, εκτιμούμε πως η δυσχερής οικονομική κατάσταση στην οποία βρίσκεται η Νότιος Αφρική, θα μπορούσε να παίξει το ρόλο της σε μια πρόταση με το σωστό αντίτιμο.
Κοιτώντας ανάμεσα σε άλλες φιλικές χώρες, το μάτι μας έπεσε στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και συγκεκριμένα στα έξι πλοία που, κατά την άποψή μας, αποτελούν τον ορισμό της κορβέτας, δηλαδή την κλάση Baynunah. Τα σκάφη είναι πραγματικά πανίσχυρα και θα άξιζε να αξιολογηθούν ευρύτερα. Παρόλα αυτά και εδώ αξίζει μια κρούση για δύο πλοία είτε με πώληση είτε με ενοικίαση, στο πλαίσιο της στρατηγικής συνεργασίας με την Ελλάδα.
Η ειδική “Υπερατλαντική περίπτωση”
Είτε μας αρέσει, είτε όχι, το Αμερικανικό Ναυτικό είναι το μοναδικό που διατηρεί αριθμούς ικανούς για αναζήτηση μεταχειρισμένων που θα μπορούσαν να ενδιαφέρουν το ΠΝ. Και με διακηρυγμένο στόχο την ύπαρξη στόλου 355 πλοίων, και πάλι είναι το μόνο στη Δύση που στηρίζει μεγάλα προγράμματα ναυπηγήσεων.
Επιπλέον τα πλοία στο σύνολό τους αναβαθμίζονται καθ’ όλη τη διάρκεια του επιχειρησιακού τους βίου και υπάρχει επάρκεια ανταλλακτικών. Στα συν θα προσθέταμε και την χρηματοδότηση της αμερικανικής τράπεζας DFC προς τα ναυπηγεία Ελευσίνας, κάτι που δείχνει διάθεση στήριξης εγχώριων ναυπηγήσεων, αλλά και συμμετοχή σε συντήρηση αμερικανικών στολίσκων. Δεν θέλουμε να προτείνουμε εδώ συγκεκριμένα σκάφη, αλλά η στενή συνεργασία με το Αμερικανικό Ναυτικό -ήδη υπάρχει- μπορεί να “αποκαλύψει” διαθέσιμα, έστω καλύτερη πληροφόρηση για την κατάσταση τους, το κόστος λειτουργίας, την απόδοση τους. Και στο αμερικανικό “στοκ” περιλαμβάνονται όχι μόνο πλοία, αλλά και όπλα και ηλεκτρονικά και εκτοξευτές και πυρομαχικά, προσθήκες δηλαδή που μπορεί να “φρεσκάρουν” το δικό μας Στόλο.
125 εκατ. δολάρια η αμερικανική πίστωση στην Οnex για τα Ναυπηγεία Ελευσίνας
Διαπιστώσεις αντί επιλόγου
Μαγικές πλέον λύσεις δεν υπάρχουν. Η αρχική απόφαση ενίσχυσης του Στόλου του 2020, που δυστυχώς δεν τηρήθηκε, υποχρέωνε τους ενδιαφερόμενους να δώσουν πειστικές απαντήσεις σε τρεις κρίσιμες απαιτήσεις: την απόκτηση τεσσάρων νέων φρεγατών, την παραχώρηση δύο τουλάχιστον μονάδων ενδιάμεσης λύσης και τον εκσυγχρονισμό των MEKO. Τελικά φθάσαμε στον κατακερματισμό του πακέτου που απέφερε μέχρι στιγμής τρία μόλις πλοία, έναντι τιμήματος που αγγίζει το 60% της συνολικής χρηματοδότησης.
Φυσικά υπάρχουν και φωνές που ζητούν τη δραστική αύξηση κονδυλίων στο ΠΝ εις βάρος των άλλων Κλάδων, κάτι που όποιος έχει τη στοιχειώδη γνώση γύρω από τα αμυντικά θέματα, κατανοεί ότι δεν γίνεται. Όποια χρήματα διατίθενται από εδώ και μπρος, θα κατευθύνονται στις ανάγκες και των τριών Κλάδων, έπειτα από μια εξοπλιστική ανομβρία σχεδόν δεκαπέντε ετών και δέκα ετών μνημονίων.
Έτσι, το δίλημμα του τίτλου αυτού του άρθρου είναι πλασματικό. Κανένα πλοίο, όσο μεγάλη αγάπη και να έχουμε στις S, δεν είναι εφικτό να επιχειρεί στα εξήντα του. Το ΠΝ θα κληθεί να επιστρατεύσει για άλλη μια φορά τις δυνάμεις του, ώστε να βρει τη χρυσή τομή, γιατί πλέον περιθώριο δεν υπάρχει.
