Η θάλασσα είναι απέραντη και μυστηριώδης, σαγηνευτική και επικίνδυνη ταυτόχρονα. Δεν είναι τυχαίο πως διαχρονικά οι ναυτικοί την αγαπούν και τη σέβονται σε βαθμό τρόμου, όπως δεν είναι τυχαίο που την παρομοίαζαν με θεά και έπλαθαν ιστορίες για αυτή απίστευτου μυστηρίου και φαντασίας.
Στις 14 Ιανουαρίου 1942, δέκα μέρες μετά την τελευταία επιβεβαιωμένη εκπομπή του βρετανικού υποβρυχίου HMS Triumph, το Βρετανικό Ναυαρχείο ανακυρήσσει επίσημα πως το υποβρύχιο και το πλήρωμά του θεωρούνται εξαφανισμένα. Μέχρι σήμερα, 80 χρόνια μετά, δεν έχει αλλάξει κάτι. Το υποβρύχιο και οι 59 άνδρες του πληρώματος αποτελούν μια ιστορική υποσημείωση.
To HMS Triumph ναυπηγήθηκε μεταξύ 1937 και 1938 στα ναυπηγεία της Vickers στο Barrow-in-Furness και παραδόθηκε στο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό τον Μάιο του 1939, μήνες πριν το ξέσπασμα του πολέμου. Ανήκε στην κλάση “Τ”, που προοριζόταν να αντικαταστήσει τις παλιότερες “Ο”, “P” και “R”. Είχε εκτόπισμα 1.090 τόνους στην επιφάνεια και 1.575 σε κατάδυση και κινείτο από δύο ντιζελοκινητήρες των 2.500 ίππων έκαστος σε ανάδυση και δύο ηλεκτροκινητήρες 1.450 ίππων έκαστος σε κατάδυση. Έτσι κινούνταν με 15 κόμβους στην επιφάνεια και 9 κόμβους κάτω από αυτήν. Το υποβρύχιο έφερε 6 τορπιλοβλητικούς σωλήνες των 21″ στην πλώρη και τέσσερις επιπλέον στην πρύμνη, όλους γεμάτους με μια τορπίλη ενώ άλλες 6 τορπίλες ήταν σε αποθήκευση. Στο κατάστρωμα υπήρχε ένα πυροβόλο των 4″ (102 mm).
Με την έναρξη του πολέμου, τo HMS Triumph ανέλαβε αμέσως καθήκοντα περιπολίας στα στενά κοντά στις ακτές της Δανίας με σκοπό να αναφέρει τις κινήσεις εξόδου του γερμανικού ναυτικού στην ανοιχτή θάλασσα. Αν και τα αποτελέσματα των πρώτων του περιπολιών αποδείχθηκαν ικανοποιητικά, τον Δεκέμβριο του 1939, μια μέρα μετά τα Χριστούγεννα και πριν συμπληρώσει επτά μήνες σε υπηρεσία, χτυπήθηκε στην πλώρη από νάρκη που είχε αποκοπεί από τη θέση της και έπλεε ελεύθερη, οπότε έπαθε σοβαρές ζημιές. Η έκρηξη δημιούργησε ουρανομήκη πίδακα και εξαΰλωσε έξι μέτρα από το ρύγχος του υποβρυχίου αποκαλύπτοντας τους έξι πρωραίους τορπιλοσωλήνες. Σαν από θαύμα δεν προκλήθηκε ανατίναξη των τορπιλών εντός τους, που θα κομμάτιαζε το κύτος και το υποβρύχιο.
Το πλήρωμα, αφού κατόρθωσε να σταθεροποιήσει την κατάσταση, εξέπεμψε σήμα κινδύνου και επέστρεψε με χαμηλή ταχύτητα εν αναδύσει στη βάση του με τη συνοδεία καταδιωκτικών και περιπολικών αεροσκαφών. Ήταν η μεγαλύτερη περιπέτεια του HMS Triumph στην καριέρα του αλλά κέρδισε τον σεβασμό του πληρώματος ως ανθεκτικού σκαριού, που έφερνε τους ναυτικούς στη βάση τους.
Μετά από επισκευές, το HMS Triumph ανέλαβε καθήκοντα στον κεντρικό Ατλαντικό και στη δυτική Μεσόγειο με έδρα το Γιβραλτάρ στις αρχές του 1941 και αργότερα μετακινήθηκε στη Μάλτα όπου σημείωσε και τις πρώτες βυθίσεις του εναντίον ιταλικών μεταγωγικών και ελαφρών σκαφών συνοδείας. Στα θύματά του περιλαμβάνονταν και δυο επίτακτα ελληνικά ιστιοφόρα: τα “Παναγιώτης” και “Αγία Παρασκευή”. Τον Ιούνιο του 1941, το HMS Triumph βύθισε το ιταλικό υποβρύχιο “Salpa” κοντά στις αιγυπτιακές ακτές. Το βρετανικό υποβρύχιο ανέλαβε σταδιακά αποστολές στην ανατολική Μεσόγειο και στο Αιγαίο, υποστηρίζοντας ειδικές επιχειρήσεις, διεισδύσεις και διασώσεις συνδέσμων και πρακτόρων Ελλήνων και Βρετανών καθώς και αναγνωριστικές αποστολές χαρτογράφησης ακτών και όρμων και περιπολίες.
Στις 26 Δεκεμβρίου 1941, (Boxing Day για τα πληρώματα του Βρετανικού Ναυτικού), το HMS Triumph ξεκίνησε για την τελευταία του αποστολή. Ήδη από τον Νοέμβριο είχε λάβει εντολές να επιστρέψει στην Βρετανία σύντομα και το πλήρωμα αγόραζε και πακετάριζε δώρα για την Πρωτοχρονιά, όταν έλαβε εντολές να αποπλεύσει αμέσως για να παραλάβει ομάδα ειδικών επιχειρήσεων από τη νήσο Αντίπαρο. Η επιχείρηση ISINGLASS που υποστήριζε ήταν συνδυασμένη μεταξύ SOE και MI9 με τη συμμετοχή και Ελλήνων πρακτόρων και συνδέσμων της Αντίστασης στα νησιά, που δρούσαν με τη στήριξη και τις εντολές του Συμμαχικού Στρατηγείου Μέσης Ανατολής. Το HMS Triumph προοριζόταν να αποσπάσει ομάδα 22 συνολικά ανδρών από ακτή της Αντιπάρου στις 4 Ιανουαρίου το βράδυ.
Αυτό που ο νέος κυβερνήτης του υποβρυχίου, υποπλοίαρχος John Symons Huddart, δεν γνώριζε ήταν πως η ομάδα πρακτόρων συνελήφθη ενώ επιχειρούσε να κινηθεί προς τις βραχώδεις ακτές του νησιού. Πάνω στα ρούχα του επικεφαλής της ομάδας, ανθυπολοχαγού John Atkinson, βρέθηκαν τα στοιχεία της αποστολής καθώς και ονόματα και στοιχεία Ελλήνων μελών της τοπικής αντίστασης και συνεργατών στην Αθήνα. Η Ιταλική καραμπινερία και αρχές έκαναν έρευνες και συνέλαβαν πολλούς από αυτούς στις επόμενες μέρες, ανθρώπους που δεν γνώριζαν ότι τα στοιχεία τους είχαν αποκαλυφθεί και δεν έκαναν προσπάθεια να κρυφτούν.
Ο Atkinson εργαζόταν για την MI9 (Majesty’s Intelligence – War Office section 9) από την αρχή του πολέμου. Βρέθηκε στην Αθήνα με τις βρετανικές δυνάμεις, αλλά το 1941 η γερμανική σαρωτική επίθεση και η ήττα και υποχώρηση του Βρετανικού Εκστρατευτικού Σώματος από την Ελλάδα έγιναν ραγδαία, που κανείς δεν πρόλαβε να οργανώσει ένα στοιχειώδες δίκτυο πληροφοριών ή να ενεργοποιήσει τοπικούς συνδέσμους. Με τους Βρετανούς στρατιώτες να συνωστίζονται στα λιμάνια του Πειραιά, της Κορίνθου και της Μεσσηνίας, ο Atkinson βρέθηκε τελικά αιχμάλωτος των Γερμανών και κρατείτο στον Πειραιά από τον Οκτώβριο του ’41.
Λίγο μετά κατόρθωσε να δραπετεύσει και να κρυφτεί σε σπίτι Ελλήνων καπνεμπόρων μαζί με άλλους στρατιώτες που είχαν ξεμείνει και προσπαθούσαν να επιστρέψουν στο Κάιρο όπως όπως. Η Αθήνα αλλά και άλλες πόλεις ήταν γεμάτες με ανάλογες περιπτώσεις Βρετανών και Νεοζηλανδών στρατιωτικών αλλά και Ελλήνων που επιθυμούσαν να διασχίσουν τη Μεσόγειο προς την Αίγυπτο. Οπότε το 1941 μεγάλο μέρος των δράσεων των βρετανικών υπηρεσιών πληροφοριών αναλώθηκε στην επίλυση του δύσκολου, αμφίπολου αυτού προβλήματος: πώς θα κατόρθωναν να στήσουν ένα “υπόγειο” (ή μάλλον υποθαλάσσιο) δίκτυο διακίνησης ανθρώπων και πόρων μεταξύ Ελλάδος και Αιγύπτου, μετακινώντας φυγάδες και κυνηγημένους από την Ελλάδα και φέρνοντας χρήματα, όπλα και εξειδικευμένο προσωπικό από την Αίγυπτο.
Το πρόβλημα παρέμενε πως η Ελλάδα είχε ανθρώπους πρόθυμους να βοηθήσουν στην αντιστασιακή προσπάθεια κατά των κατακτητών αλλά όχι υλικούς πόρους και στελέχη μυστικών υπηρεσιών. Το Κάιρο είχε τα χρήματα, τα όπλα και εκρηκτικά και τους ανθρώπους να βοηθήσουν στο στήσιμο ενός δικτύου αντίστασης αλλά η Ελλάδα παρέμενε “Terra incognita” για το βρετανικό επιτελείο. Την ίδια στιγμή ομάδες και οργανώσεις αντίστασης χωρίς μέσα και στόχους ξεφύτρωναν στην Αθήνα και την επαρχία και Έλληνες στελέχωναν συχνά διαφορετικές ομάδες, ενιότε με πολιτική ατζέντα και συχνότερα ανταγωνιστικές μεταξύ τους.
Ο Atkinson έχοντας επιστρέψει τελικά στο Κάιρο, προσεγγίστηκε από την βρετανική SOE (Special Operation Executive) και ανέλαβε να βοηθήσει στο στήσιμο δικτύων πρακτόρων στην Ελλάδα επιστρέφοντας, αλλά κράτησε τη νέα του ιδιότητα μυστική από την ΜΙ9. Τον Δεκέμβριο του 1941 επέστρεψε στην Ελλάδα με το υποβρύχιο “Triumph” και ολιγομελή ομάδα για να στήσει δίκτυο στην Αντίπαρο και στη συνέχεια θα περνούσε με καΐκι στην Αθήνα για να παραλάβει νέα μέλη και υλικό. Η αποστολή του είχε γίνει τόσο πολύπλοκη και τόσο επικίνδυνη, δεδομένου του πυκνού δικτύου παρακολούθησης του εχθρού μέσα από το οποίο επιχειρούσε να περάσει με ελάχιστες γνώσεις για τους “φίλους” και εμπίστους του, που ο ίδιος κρατούσε πολύτιμες λεπτομέρειες σε χαρτί. Κανονικά έπρεπε να απομνημονεύσει τα πάντα αλλά ο χρόνος ήταν λίγος και οι λεπτομέρειες πολλές.
Με τους Ιταλούς στα ίχνη του, η αποστολή της ομάδας Atkinson προδόθηκε και η ιταλική χωροφυλακή και ο στρατός βρέθηκαν στο κατόπι τους. Η λέξη “προδόθηκε” έχει επικρατήσει να λέγεται στις αφηγήσεις της εποχής, αλλά τις περισσότερες φορές υπαίτιος ήταν η προχειρότητα και έλλειψη στοιχειωδών κανόνων προστασίας και η ρευστή φύση των πληροφοριών. Η ομάδα του Atkinson καταδιώχθηκε μέχρι τις ακτές της Αντιπάρου ενώ προσπαθούσε να κρυφτεί περιμένοντας το HMS Triumph που κλήθηκε επειγόντως να επιστρέψει στο ίδιο σημείο που βρισκόταν λίγες μέρες πριν αλλά ήταν πια αργά. Το υποβρύχιο αναδύθηκε το βράδυ της 4ης Ιανουαρίου και ανέμενε μάταια την εμφάνιση των Βρετανών πρακτόρων. Όταν αυτοί δεν εμφανίστηκαν, καταδύθηκε και επιχείρησε να επιστρέψει αλλά τα ίχνη του χάθηκαν.
Στο σημείο αυτό μόνο υποθέσεις μπορούν να γίνουν. Με τους πράκτορες να έχουν συλληφθεί και σημαντικός όγκος πληροφοριών να έχει διαρρεύσει, το ίδιο μπορεί να έγινε και με την ταυτότητα του υποβρυχίου και το σημείο συνάντησης. Δεν υπάρχουν, όμως, στοιχεία για δράση ανθυποβρυχιακών μονάδων στην περιοχή εκείνες τις μέρες. Το ίδιο το υποβρύχιο δεν εξέπεμψε άλλο μήνυμα όσο κι αν προσπάθησαν συμμαχικά μέσα να αποκαταστήσουν την επαφή μαζί του.
Πιθανότερο είναι πως το HMS Triumph έπεσε θύμα ενός από τα τρία ναρκοπέδια που είχαν στρωθεί λίγες μέρες νωρίτερα στην περιοχή και ήταν ακόμα αχαρτογράφητα. Όσες προσπάθειες κι αν έχουν γίνει έκτοτε από βρετανικές και ελληνικές ομάδες ερευνών και καταδύσεων, το ναυάγιο του HMS Triumph και η τοποθεσία της τελευταίας του ανάπαυσης παραμένουν ακόμα άγνωστα.
Σαράντα υποβρύχια των Βρετανών χάθηκαν συνολικά στη Μεσόγειο κατά τη διάρκεια του πολέμου με την κλάση “Τ” που αντιπροσώπευε το “Triumph” να έχει πολλές από αυτές τις απώλειες, λόγω του μεγάλου όγκου των σκαφών, που τα έκανε εύκολα εντοπίσιμα. Προς τιμήν του υποβρυχίου και των 59 ανδρών του πληρώματος που χάθηκαν μαζί του, μια τιμητική πλάκα υπάρχει σήμερα στην εκκλησία των Αγίων Πάντων στο Lindfield του δυτικού Σάσσεξ.
Όσο για την ομάδα Atkinson, συνελήφθη μετά από μάχη με τους διώκτες της και ανακρίθηκε με σκληρότητα. Ο Atkinson προσπάθησε να πει ότι ήταν αξιωματικός που βοηθούσε στρατιώτες να επιστρέψουν στις γραμμές τους, αλλά η ανακάλυψη της επιχειρησιακής διαταγής και των ονομάτων των συνεργατών τον έκαψε. Μετά από την ανάρρωσή του από τραύμα στο πόδι, δικάστηκε σε δικαστήριο της οδού Πατησίων, καταδικάστηκε και τυφεκίστηκε στο σκοπευτήριο Καισαριανής. Την ίδια στιγμή οι Ιταλοί συνέλαβαν και τυφέκισαν σειρά συνεργατών του και ανθρώπων που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τον βοήθησαν. Τα ονόματά τους χαράχθηκαν σε μια μαρμάρινη πλάκα στην Αντίπαρο.
