H Ναυμαχία της Λαττάκειας, η σύγκρουση που καθόρισε τον σύγχρονο ναυτικό πόλεμο

Λίγες ναυμαχίες έχουν καταφέρει να αλλάξουν την πορεία του θαλάσσιου πολέμου. Κάποιες γιατί άλλαξαν την ισορροπία της παγκόσμιας εξουσίας, όπως συνέβη με την περίφημη ναυμαχία του Trafalgar. Ή κάποιες γιατί εκεί ο κόσμος γνώρισε την εισαγωγή μιας εντελώς νέας αντίληψης στη διεξαγωγή του ναυτικού πολέμου, όπως συνέβη στην αεροναυμαχία του Midway. Σε αυτές τις ναυμαχίες, που άλλαξαν τον τρόπο που γίνονται οι σύγχρονες ναυτικές συγκρούσεις, εντάσσεται και η Ναυμαχία της Λαττάκειας, μια σύγκρουση στην σκιά της σκληρής και ανελέητης σύγκρουσης του Yom Kippur.

Η Ναυμαχία της Λαττάκειας (Ladhakiyya, ή al-lāḏiqīya, اللاذقية, στα λατινικά Laodicea ad Mare, στα αρχαία ελληνικά Λαοδίκεια ἡ Πάραλος, πηγή Wikipedia) έγινε τη νύχτα της 6ης Οκτωβρίου 1973, την πρώτη ημέρα του πολέμου Yom Kippur. Η ναυτική σύγκρουση πήρε το όνομά της από το μεγαλύτερο λιμάνι της Συρίας στη Μεσόγειο Θάλασσα. Ήταν μια πρώτη μεγάλη σύγκρουση μεταξύ ισραηλινών και συριακών πλοίων, και η πρώτη ναυμαχία μεταξύ πλοίων που έφεραν κατευθυνόμενους πυραύλους κρούσης στην ναυτική ιστορία.

Αφιέρωμα: 46 χρόνια από τον πόλεμο του Γιομ-Κιπούρ (1973-2019), ΑΡΧΕΙΟ ΠΤΗΣΗ

Η αιφνιδιαστική επίθεση εναντίον του Ισραήλ στις 6 Οκτωβρίου του 1973, κατέλαβε εξ απήνης τις ισραηλινές δυνάμεις. Σύντομα το Ισραήλ θα βρεθεί να δίνει έναν διμέτωπο αγώνα επιβίωσης σε Σινά και Γκολάν, με τον Στρατό και την Αεροπορία να δίνουν τον υπέρ πάντων αγώνα για την σωτηρία του Ισραήλ. Το Ισραηλινό Ναυτικό λαμβάνει διαταγές εκείνο το βράδυ για να εκτελέσει μια ναυτική επίθεση εναντίον μονάδων του Συριακού Ναυτικού, σε μια προσπάθεια να προλάβει το Ισραήλ μια νέα επίθεση, από θάλασσα αυτή την φορά.

Θα ήταν η πρώτη δοκιμασία για τους πυραύλους Gabriel, που πριν λίγο καιρό είχε βάλει σε υπηρεσία το Ισραηλινό Πολεμικό Ναυτικό μετά από μια γρήγορα ανάπτυξη την προηγούμενη δεκαετία (ξεκίνησε το 1962). Ο ισραηλινός πυραύλος Gabriel Ι χρησιμοποιούσε ένα σύστημα εντοπισμού ημι-ενεργού καθοδήγησης, όπου ο χειριστής με την χρήση ενός joystick κατεύθυνε τον πύραυλο μέχρι την τελική πρόσκρουση, και φυσικά ποτέ δεν είχε χρησιμοποιηθεί ποτέ σε πραγματική μάχη.

Οι Σύριοι, όπως και οι Αιγύπτιοι, είχαν σε υπηρεσία τον σοβιετικό αντιπλοϊκό πύραυλο SS-N-2 Styx. Σε αντίθεση με τον Gabriel Ι, o Styx ήταν fire and forget . Ο Styx είχε αποδείξει και την αξία του στην μάχη,  όταν αιγυπτιακή πυραυλάκατος βύθισε το ισραηλινό αντιτορπιλικό Eilat τον Οκτώβριο του 1967, ενώ τον Μάιο του 1968 οι Αιγύπτιοι με αντίστοιχο τρόπο βυθίζουν το μικρό ξύλινο αλιευτικό σκάφος Orit. Τα ηλεκτρονικά αντίμετρα (ECM) που ανέπτυξαν οι Ισραηλινοί για να νικήσουν το Styx επίσης δεν είχαν ποτέ δοκιμαστεί στην μάχη. Εάν αυτά αποτύγχαναν, τα ισραηλινά πλοία θα ήταν εύκολο θήραμα για τον Styx που είχε εμβέλεια περίπου 27 μιλίων, υπερδιπλάσιο των 12 μιλίων του ισραηλινού Gabriel Ι.

Παρ ‘όλα αυτά, με το στρατό του Ισραήλ και την πολεμική αεροπορία να αγωνίζονται απεγνωσμένα για την επιβίωση της χώρας, το ναυτικό ήταν αποφασισμένο να παίξει τον δικό του ρόλο και να απομακρύνει τη δυνατότητα μιας ξαφνικής ναυτικής επίθεσης  από τις ισραηλινές ακτές, κάτι που θα έθετε σε κίνδυνο τους θαλάσσιους δρόμους ανεφοδιασμού μέσω Χάιφας. Το Ισραηλινό σχέδιο ήταν απλό, ήθελε να παρασύρει σε σύγκρουση τους Σύριους, οι τελευταίοι να εκτοξεύσουν τους Styx στο μέγιστο της ακτίνας δράσης τους, και μετά η αντιμετώπισή να γίνει με την χρήση ηλεκτρονικών αντιμέτρων (ECM). Στην συνέχεια θα αναλάμβαναν οι Gabriel να δώσουν την απαραίτητη απάντηση, κι αφού τα ισραηλινά πλοία πλησιάζαν αρκετά τα αντίστοιχα συριακά.

Ο Αντιπλοίαρχος Michael Barkai ήταν ο επικεφαλής του ισραηλινού στολίσκου που ανέλαβε την επιχείρηση. Οι δυνάμεις των Ισραηλινών αποτελούνταν από πέντε πυραυλακάτους (3 κλάσης Sa’ar 2, τις Ga’ash, Hanit, Miznak και 2 κλάσης Reshef ή Sa’ar 3, τις Miv’tach και Reshef). Ο στολίσκος ξεκίνησε με πορεία προς τα δυτικά, με κατεύθυνση την Κύπρο για να αποφύγει τα παράκτια ραντάρ της Συρίας. Ο Barkai σχεδίαζε να επιτεθεί από το βορρά, την κατεύθυνση που οι Σύροι θα πρόσεχαν λιγότερο. Τα σκάφη προχώρησαν σε δύο γραμμές παραγωγής, με το Miznak του Barkai, το Ga’ash και το Hanit στα αριστερά, και το Miv’tach και το Reshef στα δεξιά και λίγο πιο πίσω, αρκετά μίλια πιο κοντά στην συριακή ακτή.

Περίπου 35 μίλια νοτιοδυτικά της Λαττάκειας, το επικεφαλής πλοίο Miznak (ας πούμε η ναυαρχίδα του σχηματισμού), εντόπισε ένα στίγμα στο ραντάρ, περίπου στα 4 μίλια προς τα βορειοδυτικά που ανέβαινε ανατολικά παράλληλα του ισραηλινού σχηματισμού, και προφανώς θα έφτανε σύντομα στη Λαττάκεια με μεγάλη ταχύτητα. Από την γέφυρα του Miznak ανέφεραν ότι το εν λόγω σκάφος είχε χαμηλό προφίλ και κινείται χωρίς φώτα ναυτιλίας. Ο Barkai διέταξε το Miznak να ρίξει με το πυροβόλο των 40 mm προειδοποιητικές βολές, φοβούμενος πως το πλοίο δεν ήταν πολεμικό. Το άγνωστο σκάφος στη συνέχεια ανταπέδωσε τα πυρά. Ένας προβολέας από τις Sa’ar επέτρεψε στους Ισραηλινούς να αναγνωρίσουν το σκάφος ως μια σοβιετικής κατασκευής τορπιλάκατο Κ-123, που βρισκόταν στην περιοχή για να παίξει τον ρόλο πλοίου επιφυλακής. Οι τρεις Sa’ar στον σχηματισμό του Barkai άνοιξαν πυρ εναντίον του συριακού πλοίου, αλλά δεν κατάφεραν να το χτυπήσουν. Η τορπιλάκατος ήταν πολύ μικρός στόχος για να δικαιολογήσει την χρήση και «δαπάνη» ενός βλήματος Gabriel, και το Reshef στη δεξιά γραμμή διατάχτηκε και άνοιξε πυρ με το πυροβόλο των 76/62 mm σε απόσταση 10 μιλίων. Σύντομα η ελαφριά ξύλινη τορπιλάκατος ήταν εκτός μάχης…

Εντωμεταξύ, το Αρχηγείο του Συριακού Ναυτικού είχε ειδοποιηθεί από το πλήρωμα της κατεστραμμένης τορπιλακάτου για την προσέγγιση των ισραηλινών πλοίων, και διέταξε όλα τα πλοία επιφυλακής που ναυλοχούσαν ανοιχτά των συριακών ακτών να επιστρέψουν στην Λαττάκεια. Ταυτόχρονα απέστειλε τρεις σοβιετικής κατασκευής πυραυλακάτους να αναχαιτήσουν την ισραηλινή δύναμη που απειλούσε τα πλοία της Συρίας ανοιχτά των συριακών ακτών.

Ο Barkai ορθά υπέθεσε πως η θέση του είχε αποκαλυφθεί και έτσι εγκατέλειψε το προσεκτικά προετοιμασμένο ισραηλινό σχέδιο επίθεσης από το βορρά και το μετατρέπει σε λίγα λεπτά σε μια απευθείας επίθεση στη Λαττάκεια από τη δύση. Πριν γίνει αυτό, το Hanit αποσπάστηκε από τον υπόλοιπο σχηματισμό προκειμένου να αποτελειώσει την συριακή τορπιλάκατο, όπως και έκανε, με χρήση των πυροβόλων του.

Καθώς τα τέσσερα υπόλοιπα ισραηλινά πυραύλους κατευθύνονταν ανατολικά, το ραντάρ της πυραυλακάτου Reshef είχε μια άλλη επαφή με εχθρικό πλοίο περίπου 15 μίλια ανατολικά. Ήταν ένα ναρκαλιευτικό της Συρίας που έπαιζε κι αυτό τον ρόλο πλοίου επιφυλακής, και τώρα επέστρεφε με πλήρη ταχύτητα στην ασφάλεια του λιμανιού κατόπιν των διαταγών από το Αρχηγείο Στόλου. Σύντομα το Ga’ash έριξε έναν Gabriel στο νέο στόχο (που λόγω μεγέθους, άξιζε τον… πύραυλο), αλλά η βολή ήταν στο όριο της ακτίνας δράσης του. Το συριακό πλοίο κατάφερε να αυξήσει την απόσταση που το χώριζε από τα ισραηλινά στο διάστημα των δύο λεπτών που πήρε στον Gabriel να φτάσει στην περιοχή και ο πυραύλος τελικά έπεσε στο νερό.

Το Reshef στη δεξιά ομάδα έριξε στη συνέχεια ένα άλλο Gabriel όταν η απόσταση μειώθηκε στα απαιτούμενα 12 μίλια. Αυτός ο πυραύλος τελικά έπληξε το συριακό ναρκαλιευτικό κλάσης Τ-43 των 560 τόνων. Το Reshef έριξε στη συνέχεια ένα δεύτερο Gabriel εναντίον του πλοίου. Αν και οι δυο πύραυλοι χτύπησαν το άτυχο συριακό πλοίο, εκείνο επέμενε να παραμένει στην επιφάνεια, προς απογοήτευση των Ισραηλινών. Τελικά το Hanit που μόλις είχε τελειώσει με την τορπιλάκατο, το χτύπησε με έναν τρίτο Gabriel και το αποτελείωσε με το πυροβόλο των 76 mm.

Όσο το Reshef έριχνε τον δεύτερο πύραυλο στο ναρκαλιευτικό, στο ραντάρ του είδε άλλα τρία πλοία να πλησιάζουν. Αυτά όμως δεν ήταν εύκολοι στόχοι, αλλά πυραυλάκατοι, ένα σκάφος κλάσης Osa και δύο Komar, τα οποία κατέφταναν προκειμένου να εμπλέξουν τους Ισραλινούς με πυραύλους Styx. Όσο λοιπόν οι Ισραηλινοί χτυπούσαν το ναρκαλιευτικό Τ-43 με πυραύλους Gabriel, την ίδια περίπου στιγμή οι Σύριοι έριχναν βλήματα Styx εναντίον του Reshef και του Mivtach, των κοντινότερων πλοίων σε αυτούς. Καθώς πλησίαζαν οι πυραύλοι Styx, οι Ισραηλινοί έριξαν μεγάλη ποσότητα από αερόφυλλα (chaffs), αλλά και έκαναν χρήση των συστημάτων ECM που είχαν τοποθετήσει στα πλοία τους.

Τα ισραηλινά συστήματα ECM τελικά λειτούργησαν άψογα, σε συνδυασμό με το φράγμα των chaffs. Οι πύραυλοι Styx είτε πέρασαν πάνω από τα ισραηλινά πλοία, είτε έπεσαν στο νερό πολύ πριν φτάσουν σε αυτά. Οι Ισραηλινοί πλέον όρμησαν με περίσσια αυτοπεποίθηση εναντίον των συριακών πυραυλακάτων. Μόνο ένα συριακό πλοίο είχε ακόμη διαθέσιμους πυραύλους, η πυραυλάκατος Osa. Οι δυο Komar, χωρίς διαθέσιμους πυραύλους, έκαναν μεταβολή και κατευθύνθηκαν προς την σιγουριά του λιμανιού της Λατάκιας. Τα ισραηλινά πλοία έπλεαν πλέον πάση δυνάμει εναντίον των Σύριων, και δεν σκόπευαν να τους αφήσουν να διαφύγουν. Σε αυτή την κρίσιμη στιγμή της σύγκρουσης, ένα βραχυκύκλωμα στο Reshef εμπόδισε την εκτόξευση άλλων πυραύλων. Το Mivtach δεν είχε πλέον βλήματα, και έτσι έμειναν μόνο τα Ga’ash και Miznak ικανά να επιτεθούν στους Σύριους. Οι Ισραηλινοί λίγο πριν εκτοξεύσουν νέους Gabriel αντιμετωπίζουν επιτυχώς άλλους δυο Styx από το Osa (τους τελευταίους διαθέσιμους από συριακής πλευράς), ενώ πύραυλοι Gabriel χτυπούν και καταστρέφουν τις δυο Komar, οι οποίες έμφορτες με καύσιμα και πυρομαχικά, πιάνουν φωτιά και βυθίζονται αμέσως.

Η τελευταία συριακή πυραυλάκατος κλάσης Osa, έχοντας ρίξει τα τελευταία δυο βλήματα (από τα 4 συνολικά που έριξε) ανεπιτυχώς, στρέφεται προς την ακτή και εγκαταλείπει την προσπάθεια να μπει στο λιμάνι της Λατάτιας. Οι Ισραηλινοί αντιλαμβάνονται πως ο κυβερνήτης της θέλει να την ρίξει στην ακτή ή να την φέρει στα αβαθή, προκειμένου να την σώσει από τους ισραηλινούς πυραύλους. Ο Barkai όμως έχει διαφορετική άποψη, και με το Miznak την ακολουθεί ολοταχώς, αποφασισμένος να την βυθίσει με κάθε κόστος. Αφήνει τα άλλα τρία πλοία που βρίσκονται κοντά εκτός εμβέλειας των παράκτιων συριακών πυροβολαρχιών, και πλησιάζει μόνος την Osa. Από απόσταση 800 μέτρων ανοίγει πυρ με τα πυροβόλα των 40 mm. Σύντομα η πυραυλάκατος παίρνει φωτιά και ανατινάζεται. Η μάχη τελειώνει με απόλυτη νίκη των Ισραηλινών. Λίγο μετά τα μεσάνυχτα στις 7 Οκτωβρίου, τα ισραηλινά πλοία μπαίνουν στο λιμάνι τους.

Μετά τη Μάχη της Λατάκιας, το Συριακό Ναυτικό παρέμεινε στο λιμάνι του για την υπόλοιπη διάρκεια του πολέμου. Η ναυμαχία έφερε κύρος στο Ισραηλινό Πολεμικό Ναυτικό, το οποίο υστερούσε σε φήμη σε σχέση με τον Στρατό και την Αεροπορία της χώρας. Η ναυμαχία της Λαττάκειας είχε περάσει στην ιστορία σαν η πρώτη σύγκρουση με χρήση κατευθυνομένων αντιπλοϊκών πυραύλων.

Πηγές: Erell, Shlomo. “Israeli Saar FPBs Pass Combat Test in the Yom Kippur War.”, https://www.jewishvirtuallibrary.org/the-battle-of-latakia