Φρεγάτες Gowind 3100 για το Ναυτικό της Μαλαισίας: Παράδειγμα κακής διαχείρισης

Ολοκληρώνουμε με μια ανασκόπηση, την παρουσίαση του γνωστου πλέον προβλήματος που αντιμετωπίζει το Μαλαισιανό Ναυτικό (TLDM) στην κατασκευή έξι ελαφριών φρεγατών Gowind, στα πλαίσια του εγχώριου προγράμματος LCS (Littoral Combat Ship). Το πρόγραμμα έχει περάσει από πολλές αναθεωρήσεις και υπερβάσεις κόστους και δεν έχει ακόμη αποδώσει ούτε ένα πλοίο.

Είναι βέβαια “εύκολο” να παραβλέψει κανείς το συγκεκριμένο παράδειγμα της Μαλαισίας, λέγοντας ότι η χώρα έχει ιστορικό διαφθοράς και κακοδιοίκησης. Αυτό όμως είναι απλουστευτικό καθώς η ασιατική χώρα και συγκεκριμένα το Κοινοβούλιο της, ερεύνησε το όλο θέμα της προμήθειας των σκαφών, ακριβώς αναζητώντας ευθύνες και λογοδοσία, όπως και το πως κάτι ανάλογο δεν θα επαναληφθεί. Και αξίζει να δούμε τι συμπεράσματα έβγαλε.

Έτσι τον Αύγουστο του 2022 δημοσιεύθηκε σχετική έκθεση που συνέταξε η αρμόδια επιτροπή Απολογισμών της Μαλαισιανής Βουλής (Public Accounts Committee, εν συντομία PAC) και που μπορείτε να τη διαβάσετε αυτούσια εδώ.

Ιστορικό του προγράμματος

Το Μαλαισιανό Ναυτικό στα πλαίσια του προγράμματος LCS, αποφάσισε να προμηθευτεί 6 ελαφρές φρεγάτες οι οποίες θα μπορούσαν να ανταπεξέλθουν σε όλο το φάσμα του σύγχρονου ναυτικού πολέμου. Κατ’ επέκταση θα μπορούσαν να προσβάλλουν στόχους εναέριους, θαλάσσιους, υποθαλάσσιους, ξηράς, ενώ επιπλέον θα έπρεπε να ανταπεξέρχονται και στον ηλεκτρονικό πόλεμο με αξιώσεις.

Έτσι στις 15 Οκτωβρίου του 2010 εξέδωσε LOI (Letter Of Interest) για το σχετικό πρόγραμμα και το Μάιο του 2011, έπειτα από εισήγηση του Μαλαισιανού Ναυτικού που έγινε δεκτή από τον υπουργό Αμύνης, αναδείχτηκε νικητής το ολλανδικό ναυπηγείο Damen με τη σχεδίαση Sigma 10614, μια μεγεθυμένη έκδοση της 10514. Με χαμένους τη γαλλική DCNS με το σχέδιο Gowind και τη γερμανική TKMS με τη ΜΕΚΟ A200.

“Περιορισμένων δυνατοτήτων” η σχεδίαση της Gowind 3100, σύμφωνα με το Μαλαισιανό Ναυτικό

Κατά την αξιολόγηση, το σχέδιο της 10614 θεωρήθηκε ως χαμηλού ρίσκου, μιας και διάφορες εκδοχές του τότε ήταν ήδη σε υπηρεσία, ενώ παράλληλα εξασφάλιζε συμβατότητα με συστήματα που ήδη υπηρετούσαν σε πλοία του Μαλαισιανού Ναυτικού.

Παρόλα αυτά, τον Ιούλιο του 2011, έφτασε επιστολή στην ηγεσία του Μαλαισιανού Ναυτικού από τον ανάδοχο του προγράμματος, το τοπικό ναυπηγείο BNS (Boustead Naval Shipyard), σύμφωνα με την οποία το σχέδιο πλοίου είχε αλλάξει και είχε επιλεγεί η γαλλική Gowind και πως αυτό είχε εγκριθεί από τον Υπουργό Αμύνης! Εδώ να θυμίσουμε πως εκείνη την περίοδο η DCNS (μετέπειτα Naval Group), είχε ναυπηγήσει ήδη δύο υποβρύχια κλάσης Scorpene για το Μαλαισιανό Ναυτικό, με αρκετά παράπονα κατά την εκτέλεσή του έργου.

Το χρονοδιάγραμμα για τις Gowind προέβλεπε την έναρξη του προγράμματος στις 3 Οκτωβρίου 2013, την υπογραφή σύμβασης στις 17 Ιουλίου 2014, την παράδοση του πρώτου πλοίου της κλάσης τον Απρίλιο του 2019, των επομένων δύο τον Φεβρουάριο και Μάρτιο του 2020, του τέταρτου τον Οκτώβριο του 2021, του πέμπτου τον Αύγουστο του 2022 και του τελευταίου τον Ιούνιο του 2023. Επίσης είχε προβλεφθεί η ολοκλήρωση της βασικής σχεδίασης μέχρι τον Οκτώβριο του 2015 και της λεπτομερούς μέχρι το Νοέμβριο του 2016. Το συνολικό κόστος θα έφτανε τα 9,13 δις ρίνγκιτ (το τοπικό νόμισμα, RM), περίπου 2 δις ευρώ.

Τι πήγε στραβά; Σύμφωνα με την έκθεση της επιτροπής, σχεδόν όλα. Θα μπορούσαν να διαχωριστούν σε προβλήματα επιλογής σχεδίασης και οικονομικής διαχείρισης.

Α. Σχεδίαση

Το κύριο ζήτημα εδώ είναι ότι με βάση τα κριτήρια που έθεσε το Μαλαισιανό Ναυτικό, η Gowind ήταν ακατάλληλη για τις απαιτήσεις του. Στην επιτροπή παρουσιάστηκε  ο σχετικός συγκριτικός πίνακας μεταξύ Sigma 10614 και Gowind από τον οποίο προκύπτει ότι:

• Στην Sigma υπήρχε ευχέρεια επιλογής οπλισμού και εξοπλισμού, συμβατή με το σύστημα μάχης, ενώ στη Gowind όχι, καθώς θα έπρεπε να προέρχεται από την κατασκευάστρια χώρα. Χαρακτηριστικό είναι ότι το Tacticos που υιοθετούσε η πρόταση της Damen μπορούσε να ολοκληρωθεί με 10 από τα 11 υπάρχοντα συστήματα που υπηρετούσαν ήδη στο Μαλαισιανό Ναυτικό ή ήταν επιθυμητά, ενώ το γαλλικό SETIS μόνο με ένα, παρόλο που επελέγη και η ακριβότερη έκδοσή του.

• To Tacticos λόγω δομής μπορούσε να διατηρείται σύγχρονο, ενώ το SETIS χρειαζόταν επιπλέον κονσόλες-server για να επιτύχει “ανοιχτή αρχιτεκτονική”. Αυτό θα οδηγούσε σε τεχνολογική απαξίωση αρκετά σύντομα καθώς υπολογίστηκε ότι θα είναι παρωχημένο έπειτα από πέντε με δέκα χρόνια σε υπηρεσία.

• Η σχεδίαση της Sigma ήταν παγιωμένη και σε υπηρεσία -την περίοδο της επιλογής- με το Ινδονησιακό και το Μαροκινό Ναυτικό. Αντιθέτως η Gowind προερχόταν από την επανασχεδίαση ενός περιπολικού σκάφους ανοιχτής θαλάσσης (OPV). Το Μαλαισιανό Ναυτικό, ανέφερε σε επιστολή του προς το υπουργείο Αμύνης πως η Gowind είναι ένα σχέδιο που δεν έχει αποδείξει την αξία του και πως οι δυνατότητες και η χωρητικότητά του είναι περιορισμένες. Χαρακτηριστικό είναι δε ότι η σχεδίαση μέχρι και τη στιγμή της σύνταξης της έκθεσης τον Αύγουστο του 2022 δεν έχει παγιωθεί, λόγω διαφωνιών μεταξύ του υπουργείου και της κοινοπραξίας του Μαλαισιανού ναυπηγείου BNS με τη Naval Group.
• Το Μαλαισιανό Ναυτικό επιθυμούσε το πλοίο να φέρει αντιπλοϊκούς πυραύλους NSM με ικανότητα προσβολής παράκτιων στόχων. Αντ’ αυτού έπειτα από την επιλογή SETIS, άλλαξαν σε Exocet, τους οποίους το Μαλαισιανό Ναυτικό δεν θεωρούσε προηγμένους αρκετά, ούτε επιχειρησιακά επαρκείς για το νέο του πλοίο.

• Υπήρξε αλλαγή στο ολοκληρωμένο σύστημα διαχείρισης πλοίου, το λεγόμενο IPMS, χωρίς τη συγκατάθεση του Ναυτικού.
• Τέλος από τα 17 συστήματα που επιθυμούσε το Μαλαισιανό Ναυτικό να τοποθετηθούν στα νέα πλοία, μόλις 10 εγκρίθηκαν.

Β. Οικονομική διαχείριση

• Υπήρξε λάθος επιλογή μοντέλου αποπληρωμής του προγράμματος, καθώς αντί να εκταμιεύονται χρήματα με βάση την πρόοδο των εργασιών, εκταμιεύονταν με βάση την παράδοση των υλικών. Αρκούσε λοιπόν το στοκάρισμα σε αποθήκες για να σημειωθεί τεχνηέντως πρόοδος. Έτσι όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά, παραδόθηκαν οθόνες για τοποθέτηση στα πλοία και αυτό ταυτόχρονα ενεργοποίησε την καταβολή πληρωμών προς το ναυπηγείο, δημιουργώντας μια αναντιστοιχία πραγματικής κατασκευής και χρηματοδότησης άνω του 20%. Στο σύνολο, υλικά αξίας 380 εκατομμυρίων ευρώ εκτιμάται ότι είναι αποθηκευμένα, με το 15% αυτών να θεωρείται ήδη απαρχαιωμένο.

  

• Έγινε λάθος στον τρόπο συνεργασίας και σύμπραξης με την κατασκευάστρια εταιρία. Το μοντέλο συνεργασίας της Damen θεωρήθηκε το ενδεδειγμένο καθώς είχε καταγράψει  σημαντικές επιτυχίες, την περίοδο έναρξης του προγράμματος. Αντιθέτως η κοινοπραξία που πρότεινε η Naval Group ήταν αρκετά επισφαλής, όπως αποδείχθηκε στη συνέχεια. Όπως χαρακτηριστικά δήλωσε ο Ναύαρχος Δρ. Abdul Aziz Bin Jaafar ερωτώμενος στην επιτροπή για το θέμα “Στην πραγματικότητα, η Damen Schelde σκόπευε να κάνει τη Μαλαισία κόμβο της. Αυτή την ευκαιρία τη χάσαμε. Ήταν πολύ πρόθυμοι να συνεργαστούν με το Ναυπηγείο BNS, αλλά γιατί μείναμε με τους Γάλλους; Δεν ξέρω. Είχαμε άσχημες εμπειρίες με τους Γάλλους, ειδικά με τη ναυπήγηση υποβρυχίων. Διαπιστώνουμε ότι οι Γάλλοι εδώ δεν εκπληρώνουν τις υποσχέσεις τους”.

ΕΞΕΛΙΞΗ: Damen Strikes Back, οι Ολλανδοί έφεραν πρόταση για 3 ή 4 ελαφριές φρεγάτες SIGMA 10514

• Ο ίδιος είπε πως έχει υποβάλει τουλάχιστον 10 επιστολές με τις θέσεις του Μαλαισιανού Ναυτικού στη γενική γραμματεία του υπουργείου (KSU), πέντε επιστολές στον υπουργό Αμύνης, μία στον γενικό γραμματέα του υπουργείου Οικονομικών (KSP), μία προς τον γενικό γραμματέα του υπουργείου Εξωτερικών (KSN) και δύο προς τον Πρωθυπουργό. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι διαπίστωσε ότι κάτι ασυνήθιστο συνέβη στη διαδικασία προμήθειας. Όπου αυτή, ναι μεν έγινε από την κυβέρνηση για λογαριασμό του Μαλαισιανού Ναυτικού, παρείχε όμως δε πλήρη εξουσία διαχείρισης στο ναυπηγείο BNS! Το ναυπηγείο έχει εκδώσει αρκετές ανακοινώσεις  δηλώνοντας ότι όλες οι επιλογές του Μαλαισιανού Ναυτικού υπόκεινται σε αξιολόγηση και επαλήθευση από το ίδιο το ναυπηγείο.

  

• Η Damen εκτός του χαμηλότερου κόστους, προσέφερε συμφωνία για σταθερή ισοτιμία νομίσματος κάτι που δεν έκανε η Naval Group.
• Υπήρξε έντονη διαμάχη μεταξύ όλων των συμβαλλόμενων μερών που ενέτεινε την οικονομική αστάθεια του προγράμματος. Αυτή οφειλόταν στις διαρκώς μεταβαλλόμενες απαιτήσεις του Μαλαισιανού Ναυτικού που έπρεπε να πάρει ένα πλοίο που δεν επέλεξε, κάτι που οδήγησε σε παρεξηγήσεις με το Ναυπηγείο της BNS, σε διαφωνίες του BNS με τη Naval Group σχετικά με το σχεδιασμό και βέβαια στην αποτυχία του υπουργείου Αμύνης να επιτύχει τον όποιο συντονισμό.
• Δόθηκε μεγάλη προκαταβολή από τη Μαλαισία (τουλάχιστον 1,94 δις ρίνγκιτ προτού ξεκινήσει καν η ναυπήγηση την περίοδο 2011-2014). Ενώ, ένα σύνολο 5 δις ρίνγκιτ είχε ήδη ανατεθεί σε διάφορες εργασίες πριν την οριστικοποίηση της σχεδίασης και μέρος τους χρησιμοποιήθηκε από το ανάδοχο ναυπηγείο για την αποπληρωμή παλαιών χρεών. Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Prabhat Kumar, εκτελεστικός διευθυντής της Alliance IFA, μιας εταιρείας που ειδικεύεται στην δικαστική υποστήριξη τέτοιων υποθέσεων και η οποία κλήθηκε να συνδράμει στις έρευνες για λογαριασμό της Επιτροπής Απολογισμών – PAC: “Από αυτά τα 5 δισεκατομμύρια ρίνγκιτ, έγινε πληρωμή λόγω προόδου εργασιών περίπου 1,94 δις και το μεγαλύτερο μέρος του ποσού αποδεσμεύτηκε πολύ πριν από την παράδοση ενός  δολαρίου τελικού προϊόντος’’.

  

• Το πρόβλημα κακοδιαχείρισης είχε διαπιστωθεί πριν καν ξεκινήσει το πρόγραμμα, καθώς η Επιτροπή Οικονομικού Σχεδιασμού (EPU), είχε ζητήσει από το υπουργείο Άμυνας την ακύρωση του, εφόσον απαιτούνταν δαπάνες άνω των προβλεφθέντων 9 δις ρίνγκιτ. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι το ναυπηγείο ως κύριος ανάδοχος, είχε υποβάλει αίτηση για περισσότερα από 10 δις ρίνγκιτ.

Ενδιαφέρον είναι το παρακάτω απόσπασμα από δηλώσεις του Prabhat Kumar: ”…Υπάρχουν ανωμαλίες στη σύμβαση σχεδιασμού με τη DCNS. Ο Khalid Mohd, πρώην μέλος της εμπορικής ομάδας που είχε συμμετάσχει σε προηγούμενα προγράμματα του Μαλαισιανού Ναυτικού, εξέφρασε τις ανησυχίες του για την έλλειψη εγχώριας συμμετοχής κατά τη διάρκεια της αξιολόγησης της προσφοράς της DCNS. Ήταν πολύ απογοητευμένος, είπε ότι είχαμε τόσο μεγάλη εμπειρία σε αντίστοιχα προγράμματα. Θα έπρεπε να μας είχε δοθεί μια ευκαιρία, όμως μιας και εκφράζαμε βάσιμες ενστάσεις σε όποιες περιπτώσεις χρειαζόταν, αναφορικά με το υπό κατάρτιση πρόγραμμα, τελικά μας ζητήθηκε να μην τις εκφράζουμε, προφανώς και ήταν καλύτερα για το Συμβούλιο που έπαιρνε τις αποφάσεις, να παραμείνουμε σιωπηλοί. Το ίδιο το Συμβούλιο δεν μας παρείχε καν τα απαραίτητα εργαλεία για να αξιολογήσουμε με ποιο σκεπτικό προσδιορίζεται το κόστος για κάθε ένα εξάρτημα που θα απαιτηθεί για το πρόγραμμα. Η ιστορία της DCNS και η πρακτική του να δωροδοκεί Μαλαισιανούς κατά τη διάρκεια της συμφωνίας είναι καλά τεκμηριωμένη, και έχει ήδη κατατεθεί στο δικαστήριο από τις ανακριτικές υπηρεσίες στη Γαλλία. Ένας διακανονισμός με την DCNS υπογράφηκε το 2015, όπου η ανώτατη τιμή των υπηρεσιών της στο πρόγραμμα, καθορίστηκε στα 375 εκατομμύρια ευρώ. Ωστόσο, ο διακανονισμός ήταν μονόπλευρος καθώς η DCNS απέκτησε πολλά πλεονεκτήματα λόγω των επίμονων προβλημάτων μεταξύ του ναυπηγείου της BNS και του Μαλαισιανού Ναυτικού. Έτσι, επί της ουσίας τον διακανονισμό αυτό και ως εκ τούτου τα χρήματα που γλυτώναμε από αυτόν, τα χάσαμε’’.

Ο κοινωνικός αντίκτυπος…

Εκφράστηκε με μια διαδήλωση διαμαρτυρίας στις 14 Αυγούστου 2022 στην πρωτεύουσα Κουάλα Λουμπούρ, όπου συμμετείχαν 200 άτομα. Οι διαδηλωτές θεώρησαν υποχρέωσή τους και δικαίωμά τους να παρέμβουν σε ένα τέτοιο σκάνδαλο καθώς τα πλοία πληρώθηκαν με χρήματα των φορολογουμένων, όπως ανέφεραν μεταξύ άλλων.

Που βρίσκεται σήμερα το πρόγραμμα

Όπως είπαμε, μέχρι σήμερα κανένα πλοίο δεν έχει παραδοθεί και κηρυχθεί επιχειρησιακό. Τα 5 πρώτα βρίσκονται σε διάφορα στάδια ολοκλήρωσης πλην του έκτου που δεν έχει ξεκινήσει η ναυπήγησή του. Έτσι έχουμε ποσοστά ολοκλήρωσης 44%, 35%, 32%, 27%, και 16% από το πρώτο μέχρι το πέμπτο πλοίο. Χαρακτηριστικό παράδειγμα της παραπλανητικής εικόνας που επιδιώχθηκε να προβληθεί σχετικά με την ακεραιότητα του προγράμματος, ήταν όταν κατά την τελετή καθέλκυσης της πρώτης Gowind είχε προστεθεί στο πλοίο ο ολοκληρωμένος ιστός PSIM, κάτι που το έκανε να φαίνεται αρκετά προχωρημένο στην κατασκευή. Έπειτα από την τελετή ο ιστός αφαιρέθηκε, όπως αναφέρεται στα πρακτικά της έκθεσης με ημερομηνία 11 Δεκεμβρίου 2021.

Παράλληλα έχουν ήδη καταβληθεί 1,33 δις ευρώ, ήτοι 66,5% του προγράμματος και τα υπολειπόμενα επαρκούν για να να ολοκληρωθούν μόνο τα πρώτα δύο πλοία. Αυτά δε καθορίζουν εντέλει και τη συνολική πορεία του προγράμματος, καθώς μόνο μετά από την εκτέλεση δοκιμών εν πλω που υπολογίζεται ότι θα γίνει το 2025, θα αποφασιστεί εάν θα ολοκληρωθούν και τα υπόλοιπα. Εκτιμάται δε από την επιτροπή ότι θα χρειαστεί μια γενναία αύξηση του προϋπολογισμού, που αναμένεται να οδηγήσει το τελικό κόστος στα 11,14 δις ρίνγκιτ, δηλαδή 2,5 δις ευρώ.

Τα τελικά συμπεράσματα της Επιτροπής

1. Λόγω απευθείας ανάθεσης έχουν ήδη καταβληθεί 1,33 δις ευρώ μέχρι τις 28 Οκτωβρίου 2020 και δεν έχει παραληφθεί κανένα πλοίο όταν τον Αύγουστο του 2022 έπρεπε να έχουν παραληφθεί πέντε.
2. Δεν υπολογίστηκε καθόλου η επιθυμία του Μαλαισιανού Ναυτικού για τις Sigma, τόσο από το υπουργείο Αμύνης όσο και από το ναυπηγείο BNS που λίγο πολύ επέβαλαν τις Gowind. Εδώ, προς υπεράσπισή του, ο τότε υπουργός Ahmad Zahid Hamidi είπε στην εξεταστική επιτροπή ότι δεν έχει γνώσεις ναυπηγικής και ακολουθεί τους ειδικούς του BNS. Η Naval Group, η οποία εκείνη την εποχή κατασκεύασε νέα υποβρύχια για τη Μαλαισία επί τόπου, θα μπορούσε επίσης να εξηγήσει γιατί το Gowind ήταν το καλύτερο για τη Μαλαισία, όπως τόνισε.
3. Η κυβέρνηση απέτυχε να εντοπίσει έγκαιρα τα οικονομικά προβλήματα του ναυπηγείου.
4. Η οικονομική θέση του ναυπηγείου ήταν αδύναμη. Το χρέος του ναυπηγείου το 2018 προς τρίτους προμηθευτές OEM (Original Equipment Manufacturers) ήταν 180 εκατομμύρια ευρώ και προς πιστωτικά ιδρύματα 215 εκατομμύρια ευρώ. Κατ’ επέκταση, όπως αναφέρεται στην Έκθεση, σχεδόν το σύνολο των 164 προμηθευτών έχουν σταματήσει να προμηθεύουν με υλικά το ναυπηγείο.
5. Το ναυπηγείο ανέθετε σε δύο εταιρίες, τις Contraves Advanced Devices Sdn. Bhd. (CAD) και Contraves Electrodynamics Devices Sdn. Bhd. (CED), να αγοράζουν τα υλικά από τους ΟΕΜ, δρώντας ως μεσάζοντες. Αυτό αύξησε κατά πολύ το κόστος χωρίς λόγο. Οι δύο εταιρίες ήταν αποτέλεσμα της κοινοπραξίας μεταξύ της εταιρίας Boustead Heavy Industries Corporation Bhd. (BHIC) ως ιδιοκτήτριας του ναυπηγείου BNS με 51% και της Rheinmetall Air Defense AG (RAD), με 49% η οποία με τη σειρά της αποτελεί θυγατρική της Rheinmetall Defense Group. Οι δύο θυγατρικές ελέγχονται πλήρως από την RAD, ασχέτως του χαμηλότερου ποσοστού, μέσω ενός αρκετά πολύπλοκου εταιρικού σχήματος και βεβαίως της προθυμίας που επέδειξε το διοικητικό συμβούλιο της BHIC για παραχώρηση αυτής της εξουσίας. Στην έκθεση η RAD αναφέρεται ως Γαλλική εταιρία, πιθανότατα, αν δεν πρόκειται για τυπογραφικό λάθος, θα μπορούσε να εξυπηρετεί τα γαλλικά συμφέροντα στην περιοχή μέσω συμφωνιών.

   

6. Οι όροι της σύμβασης ήταν κακοί για τη Μαλαισιανή πλευρά και καταχρηστικοί. Οι πληρωμές ήταν συνάρτηση της παράδοσης υλικών και όχι της πραγματικής προόδου εργασιών.
7. Μέχρι και σήμερα δεν έχει οριστικοποιηθεί η τελική σχεδίαση των Gowind με αποτέλεσμα να επιτρέπονται διαρκείς παρεμβάσεις, που προκαλούν περαιτέρω καθυστερήσεις και άνοδο του κόστους.
8. Οι πληρωμές κατευθύνθηκαν και για την διευθέτηση άλλων υποχρεώσεων με αποτέλεσμα την υπέρβαση κόστους.
9. Εξοπλισμός 380 εκατομμυρίων ευρώ είναι αποθηκευμένος με το 15% να είναι απαρχαιωμένο ήδη.

Οι επτά παρεμβάσεις που προτείνει η Επιτροπή

1. Η αναφορά της Ειδικής Επιτροπής Διερεύνησης, Διακυβέρνησης, Κρατικών Προμηθειών και Οικονομικών (JKSTUPKK), για τα πλοία του προγράμματος LCS-Gowind, αποχαρακτηρίζεται πλήρως από το υπουργείο Άμυνας και είναι διαθέσιμη στο κοινό.
2. Το περιστατικό αλλαγής από Sigma σε Gowind να αποτελέσει μάθημα για μελλοντικές προμήθειες. Θα πρέπει να προτάσσονται οι ανάγκες του τελικού χρήστη, εν προκειμένω του Μαλαισιανού Ναυτικού και το ίδιο να συμβαίνει σε κάθε μελλοντική προμήθεια, σύμφωνα με τη Λευκή Βίβλο 2020-2030.
3. Το υπουργείο Άμυνας θα πρέπει να παρουσιάζει σχέδιο αμυντικών προμηθειών στην ειδική επιτροπή Άμυνας και Ασφάλειας της Βουλής κατά καιρούς.
4. Θα πρέπει να εξορθολογιστεί η διαχείριση των κρατικών συμβάσεων. Για το συγκεκριμένο αντικείμενο του προγράμματος LCS, να ελαχιστοποιηθούν οι εντολές για αλλαγές στις εργασίες με σκοπό την αποφυγή αύξησης του κόστους.
5. Η Μαλαισιανή Επιτροπή Κατά της Διαφθοράς (MACC) θα πρέπει να λάβει μέτρα για όλα τα ευρήματα που προκύπτουν από την προκείμενη έκθεση της PAC, την έκθεση της JKSTUPKK και κάθε άλλη συναφή έκθεση, όπως αυτή της Alliance IFA και να λάβει μέτρα για την επιτάχυνση της άσκησης διώξεων.
6. Το υπουργείο Άμυνας να ελέγξει όλες τις διαθέσιμες επιλογές και να ορίσει ένα οδικό χάρτη για την βέλτιστη αποπεράτωση των φρεγατών Gowind, έτσι ώστε από εδώ και μπρος το διαθέσιμο δημόσιο χρήμα να δαπανάται υπεύθυνα.
7. Το υπουργείο Άμυνας να παρουσιάζει από εδώ και μπρος έκθεση προόδου του προγράμματος κάθε τρεις μήνες στην Επιτροπή Απολογισμών (PAC), μέχρι το πέρας του.

   

Συμπεράσματα

Το Μαλαισιανό πρόγραμμα ακόμη και έπειτα από την αναθεώρηση που έχει δεχτεί, κινδυνεύει καθώς όταν ολοκληρωθούν τα πρώτα δύο πλοία, θα πρέπει να περάσουν τις δοκιμές για να συνεχίσει η ναυπήγηση για τα υπόλοιπα. Ακόμη και αν συνεχιστεί, ίσως χρειαστεί επιπλέον χρηματοδότηση πέραν της ήδη αυξημένης, είτε για την ικανοποίηση τυχόν παρατηρήσεων, είτε για την αντικατάσταση απαρχαιωμένου εξοπλισμού.

Ακόμη οι 7 παρεμβάσεις που προτείνονται από την Επιτροπή, πολύ δύσκολα θα βρουν εφαρμογή σε ένα πρόγραμμα που τρέχει ήδη 11 χρόνια. Πιο πολύ μοιάζουν ως παρακαταθήκη για τα μελλοντικά προγράμματα που περιγράφονται στη Λευκή Βίβλο του υπουργείου  Αμύνης για τα επόμενα χρόνια.

Σε κάθε μια των περιπτώσεων το Μαλαισιανό Ναυτικό είναι ο ουσιαστικά ζημιωμένος καθώς στο καλύτερο σενάριο, θα παραλάβει πλοία και ακριβότερα και αργότερα από το πλάνο του και πιθανά χωρίς να το ικανοποιούν. Η κλασική αυτή περίπτωση κακοδιαχείρισης μπορεί να είναι και μάθημα για την Ελλάδα, για το πως πρέπει να εκτελούνται οι εγχώριες αμυντικές προμήθειες, ειδικά τώρα που υπό το βάρος των γεωπολιτικών εξελίξεων είναι τόσο κρίσιμες και αυξημένες.