Κορβέτες λοιπόν από παντού: Γαλλικές Gowind, ιταλικής σχεδίασης Doha, ευρωκορβέτες. Αυτό ξαφνικά είναι το νέο σκηνικό για την προμήθεια κορβετών από το Πολεμικό Ναυτικό που υποτίθεται ετοιμάζεται για νέο γύρο «φρεγατιάδας», την «κορβετιάδα» όπως ειρωνικά έχουν πολλοί χαρακτηρίσει ήδη. Είναι όμως έτσι ή κρύβεται μια μεγάλη παγίδα στη φημολογία;
Ας ξεκινήσουμε από το δεδομένο: πως η χώρα μας ενδιαφέρεται να προμηθευθεί κορβέτες για αντικατάσταση των γερασμένων Kortenaer. Η επιλογή «κορβέτας» έναντι «φρεγάτας» είναι λογική, καθώς μια σύγχρονη κορβέτα είναι πολύ πιο καλά οπλισμένη και αποδοτική από ότι μια φρεγάτα 30ετιας, μπορεί να αναλάβει ποικιλία ρόλων, παραμένει λογική σε κόστος αγοράς και λειτουργίας, και βεβαίως το αρχικό κονδύλι προμήθειας είναι σημαντικά κάτω από το περίπου 1 δις το πλοίο που μια σύγχρονη φρεγάτα θα απαιτήσει (με όπλα, εκπαίδευση και υποστήριξη για κάποια χρόνια).
Τι επιλογές έχουμε μπροστά μας και γιατί αυτές είναι πολύ πιο περιορισμένες από ότι νομίζουμε; Αρχικά υπάρχουν οι γαλλικές Gowind, οι οποίες είναι και οι πιθανότερες για αγορά καθώς παράγονται από το ίδιο ναυπηγείο με τις FDI, το Naval Group, είναι -ή μπορούν να γίνουν- συμβατές μαζί τους σε μεγάλο βαθμό, θα συμπεριληφθούν στην ήδη προδιαγεγραμμένη ελληνογαλλική σύγκλιση, αμυντική και εξωτερικής πολιτικής, και μάλλον θα μας προσφερθούν σε λογικό κόστος.
Ταυτόχρονα η Ελλάδα είναι μέλος της κοινοπραξίας για την Ευρωκορβέτα (EPC, European Patrol Corvette). ‘Eνα σύγχρονο project για τη σχεδίαση και προμήθεια κοινού σκάφους για ta Ναυτικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το πρόγραμμα έχει επικεφαλής της Ιταλία, μέλη τη Γαλλία, την Ελλάδα και την Ισπανία, ενώ η Πορτογαλία είναι παρατηρητής. Σε εταιρικό επίπεδο, επικεφαλής είναι η Naviris, μια κοινοπραξία της γαλλικής Naval Group και της ιταλικής Fincantieri. Ακόμη μετέχει η ισπανική Indra και επίσης η ισπανική Navantia. Από τα παραπάνω είναι φανερό πως η Ευρωκορβέτα είναι καθαρά ένα «μεσογειακό» πλοίο, το οποίο θα φτιαχτεί από τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου.
Το συγκεκριμένο πρόγραμμα είναι ακόμη στις αρχές του, προβλέπεται, αισιόδοξα, πως το πρώτο πλοίο θα έχει παραχθεί έως το 2027, ενώ μόλις έχει ξεκινήσει η διαδικασία διαμόρφωσης των βασικών προδιαγραφών και απαιτήσεων του.
Τρίτη υποψηφιότητα; Μπήκε στο τραπέζι της δημοσιότητας με την εμφάνιση της Fincantieri (το μεγαλύτερο ιταλικό ναυπηγείο με τεράστια εμπειρία σε πολεμικά σκάφη), να μετέχει στην προσπάθεια διάσωσης των Ναυπηγείων Ελευσίνας. Να διευκρινίσουμε εδώ όμως τα εξής: Η υπόθεση των Ναυπηγείων Ελευσίνας είναι πολύ περίπλοκη και όποιος ισχυρίζεται ότι «διασώθηκαν ήδη», «πέσαν τα λεφτά», «έληξε το θέμα» κάνει λάθος, ακόμη και αν είναι κυβερνητικό στέλεχος.
Αυτή τη στιγμή τα Ναυπηγεία είναι σε διαδικασία πτώχευσης, και πρέπει μέχρι τέλος του έτους να κατατεθεί σε δικαστήριο ένα ολοκληρωμένο σχέδιο εξυγίανσης τους, από την συνεργασία της ελληνικής εταιρίας Onex με τη Fincantieri. Η Onex είχε εκδηλώσει το ενδιαφέρον της για την Ελευσίνα εδώ και καιρό και έχει προχωρήσει σε κινήσεις μετοχικές, αλλά έχει εμφανιστεί ένα προβληματικό σκηνικό τόσο στην ιδιοκτησία των ναυπηγείων με πολλές αντιπαραθέσεις, όσο και μεγάλα χρέη (που αποκαλύφθηκαν και μεγαλύτερα από ότι αρχικά υπήρχε εκτίμηση) στα περίπου 450 εκατομμύρια ευρώ. Τα Ναυπηγεία για να το πούμε απλά, χρωστούν παντού, σε τράπεζες, στο Πολεμικό Ναυτικό από προκαταβολές που είχαν πάρει, στα ασφαλιστικά ταμεία, στους εργαζόμενους τους, ενώ για να «συνέρθουν» και να ξαναγίνουν λειτουργικά χρειάζονται και σημαντικές επενδύσεις και τον ανάλογο χρόνο. Άρα ενώ είναι σαφώς θετικό το βήμα της συνεργασίας Onex-Fincantieri, είναι πρώιμο να θεωρήσουμε πως η συνεργασία έχει καταφέρει από τώρα να «πάρει» τα ναυπηγεία, πόσο μάλλον να τα νοικοκυρέψει και να ξεκινήσει παραγωγή.
Σε αυτό το πλαίσιο λοιπόν, εμφανίστηκε στην «κουβέντα» η δυνατότητα της Fincantieri να προτείνει στην Ελλάδα την κορβέτα κλάσης Doha που ήδη χτίζει (συνολικά 4 σκάφη) για το Ναυτικό του Κατάρ. Το σκάφος είναι μεγάλο, στους 3.300 τόνους, καλά οπλισμένο, με 8 Exocet MM40, 16 αντιαεροπορικούς πυραύλους Aster 30, ένα πυροβόλο Oto Melara 76 χιλιοστών, ένα σύστημα εγγύς προστασίας RAM και δύο πυργίσκους με πυροβόλα 30 χιλιοστών Marlin. Ραντάρ είναι το Grand Kronos Naval (των ιταλικών FREMM), σύστημα μάχης το ιταλικό ATHENA, ενώ ιταλικά είναι και τα συστήματα αυτοάμυνας, δολωμάτων, τηλεπικοινωνιών κ.λπ. Επίσης το σκάφος φιλοξενεί ένα οργανικό ελικόπτερο ΝΗ-90. Θα μπορούσαμε με βάση τις προδιαγραφές του να το περιγράψουμε ως μια «baby ιταλική FREMM» με ελλείψεις βέβαια στον ανθυποβρυχιακό πόλεμο, που όμως συμπληρώνονται με ένα συρόμενο σόναρ κατηγορίας Captas-2 (πόσο θα ταίριαζει αυτό το σκάφος με μια επιλογή των ιταλικών FREMM είναι ένα ερώτημα που δεν θα απαντηθεί ποτέ…).
Τι έχουμε λοιπόν μπροστά μας; Ένα σκάφος, το Gowind, που ήδη έχει παραχθεί και λειτουργεί, ένα που είναι σχεδόν έτοιμο (το πρώτο κλάσης Doha, το Al Zubarah, τελειώνει τις θαλάσσιες δοκιμές του) και ένα ακόμη τελείως στα χαρτιά, την Ευρωκορβέτα.
Που είναι η παγίδα; Στην τρέχουσα «ευκαιρία» πλήρους αλλαγής στόλου που βρίσκεται η Ελλάδα καθώς πρέπει να αποσύρει και αντικαταστήσει σχεδόν τα 3/4 των μονάδων του Ναυτικού λόγω γήρατος μέσα στα επόμενα 15 χρόνια, να κάνουμε το τεράστιο λάθος να ξαναχτίσουμε από την αρχή ένα τέρας πολυτυπίας. Να το διατυπώσουμε ευθέως: Εφόσον παίρνουμε γαλλικές φρεγάτες Belharra/FDI, οι κορβέτες πρέπει να είναι το δυνατόν πιο παρεμφερείς σε όπλα και ηλεκτρονικά. Ιδανικά «μικρές» κόπιες των FDI, αν αυτό γίνεται. Δυστυχώς το ίδιο δεν μπορεί να ισχύσει για μεταχειρισμένα πλοία, που και από αυτά μάλλον θα πάρουμε γιατί δεν υπάρχει άλλη λύση. Αλλά στις νέες αγορές και κατασκευές είναι κρίσιμο να δημιουργήσουμε σταδιακά ένα νέο οικοσύστημα όπλων-συστημάτων το οποίο να χαρακτηρίζει και να ενοποιεί το Ναυτικό μας.
Η οικονομία κλίμακος σε αυτή τη λογική είναι προφανής. Το Ναυτικό θα συντηρεί τα ίδια συστήματα σε μεγάλο αριθμό σκαφών και άρα θα ψωνίζει πιο συγκεντρωτικά και σε καλύτερες τιμές τα ανταλλακτικά τους. Τα προγράμματα εκπαίδευσης του προσωπικού θα γίνουν επιτέλους πιο ενιαία, και θα μπορούν τα πληρώματα να μετακινούνται από πλοίο σε πλοίο χωρίς να χρειάζεται να επανεκπαιδεύονται. Το τελευταίο είναι τεράστιο πρόβλημα καθώς αν κοιτάξει κανείς τον αριθμό των μάχιμων στελεχών του Ναυτικού μας που υπηρετεί μόνιμα σε πλοία πρώτης γραμμής, αυτοί είναι ελάχιστοι, λίγες χιλιάδες. Το ίδιο και το τεχνικό προσωπικό. Απλώς δεν έχουμε την πολυτέλεια να… τεμαχίζουμε αυτό το προσωπικό σε ολοένα και μικρότερες ομάδες που η καθεμία γνωρίζει καλά ένα μόνο τύπο πολεμικού πλοίου και μετά να περιμένουμε να καλύψουμε όλες τις ανάγκες μας. Αντίθετα, η ομοιοτυπία συστημάτων θα φέρει και την πιο βαθιά γνώση και την καλύτερη αξιοποίηση τους. Θα προσφέρει ακόμη σημαντικά στις επιχειρήσεις με συνδυασμό πολλών παρεμφερών σκαφών, θα βελτιώσει και την επιβιωσιμότητα και την απόδοση τους. Θα μας επιτρέψει τις μελλοντικές αναβαθμίσεις να τις κάνουμε σε πιο μεγάλες ομάδες σκαφών και πάλι με σχετική ομοιοτυπία. Και βέβαια θα μας δώσει μια στιβαρή βάση τεχνογνωσίας αυτών των συστημάτων και όχι ένα χάος διαφορετικών φιλοσοφιών χρήσης και τακτικής.
Το παραπάνω ίσως είναι ένα ζήτημα που δεν έγινε κατανοητό στο ευρύ κοινό. Πως η απόφαση για τις επόμενες μεγάλες μονάδες του Ναυτικού να είναι μιας συγκεκριμένης «κουλτούρας» και τεχνολογίας, της γαλλικής πλέον, έχει βαρύνουσα σημασία για το μέλλον του σε επόμενες αγορές. Καθώς δεν γίνεται να πέσουμε στην παγίδα να επενδύουμε παράλληλα σε διαφορετικές τεχνολογίες, ειδικά με τα γλισχρά οικονομικά μας. Έχουν λοιπόν οι μελλοντικές φρεγάτες μας το σύστημα μάχης SETIS (η πραγματική καρδιά ενός πλοίου); Τότε εκεί πρέπει να στραφούμε. Έχουν οι νέες φρεγάτες μας το αντιαεροπορικό σύστημα Sylver-PAAMS το οποίο είναι και στάνταρτ του Γαλλικού, Ιταλικού και Βρετανικού Ναυτικού; Εκεί πρέπει να μείνουμε. Το ίδιο ισχύει και σε κάθε υποσύστημα, είναι κρίσιμο να δομήσουμε πάνω σε αυτά, τα παράγωγα και τα συμβατά τους, και όχι σε κάθε φορά «νέα» όσο εντυπωσιακά και να είναι.
Στην πράξη λοιπόν, ακόμη και να ξεκινήσει «κορβετιάδα», με προσφορές άλλες εκτός από τη γαλλική Gowind, που ήδη είναι στην πρωτοκαθεδρία λόγω ελληνογαλλικής προσέγγισης, η μελλοντική κορβέτα του Πολεμικού μας Ναυτικού έχει ήδη «περιγραφεί». Πρέπει να έχει ένα σύστημα μάχης SETIS ή παραλλαγή του, πρέπει να έχει Exocet ως βασικό αντιπλοϊκό όπλο, εκτοξευτή RAM όπως οι FDI και οι πυραυλάκατοι Ρουσέν, και αντιαεροπορικούς πυραύλους Aster ή έστω Mica που όμως θα χρησιμοποιούν εκτοξευτή Sylver, δηλαδή της ίδιας οικογένειας με εκείνους των FDI. Τα αντίστοιχα ισχύουν για τα υπόλοιπα συστήματα των σκαφών, ο εκτοξευτής τορπιλών πρέπει να είναι ίδιος, το σόναρ παρεμφερές, οι κινητήρες ντήζελ κ.ο.κ.
Έτσι κι αλλιώς το Πολεμικό Ναυτικό των επόμενων 10-15 ετών θα είναι ένας λαβύρινθος συστημάτων νέων και παλιών, κάτι που δεν πρέπει να δυσχεράνουμε ακόμη παραπάνω. Οι ΜΕΚΟ και κάποιες Standard θα συνεχίσουν να υπηρετούν, θα μπαίνουν σε υπηρεσία οι FDI, οι πυραυλάκατοι Ρουσέν θα είναι τα βασικά μας μικρά επιθετικά πλοία επιφανείας καθώς οι παλαιότερες πυραυλάκατοι Combattante και Type 148 θα αποσύρονται. Μια λύση εδώ ομοιοτυπίας, θα ήταν να ξεκινήσει το πρόγραμμα των Gowind (έστω και των Doha) αλλά σε εκδοχή όπως είπαμε μεγίστης δυνατής ταύτισης με τις FDI και μετά να αναζητηθεί είτε η τοπική μετεξέλιξη τους, είτε η προώθηση τους με κάποιες προσαρμογές και βελτιώσεις στο πρόγραμμα της Ευρωκορβέτας.
To τελευταίο είναι σημαντικό να αξιοποιηθεί καθώς όπως φαίνεται θα αποδώσει πολλά σκάφη για όλες τις ευρωπαϊκές μεσογειακές χώρες. Ακόμη, σε αυτό βρίσκουμε μπροστά μας για συνεργασία και τη Naval και τη Fincantieri (και πως θα γινόταν κι αλλιώς καθώς είναι από τα μεγαλύτερα ναυπηγεία της Νότιας Ευρώπης) ενώ τμήμα του προγράμματος (το σχεδιαστικό και ανάπτυξης) θα χρηματοδοτηθεί από αξιόλογα ευρωπαϊκά κονδύλια ως μέρος της πρωτοβουλίας PESCO περί ευρωπαϊκής αμυντικής συνεργασίας. Την πρωτοβουλία αυτή η Ελλάδα -και η Γαλλία- έχουν μεγάλο συμφέρον να στηρίξουν καθώς θα αποδώσει σειρά οπλικών συστημάτων, υποδομών και διαδικασιών, κοινά για τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Ενδεικτικά εντός της PESCO υπάρχει ήδη πρόγραμμα μελέτης ευρωπαϊκού τεθωρακισμένου οχήματος μάχης, κέντρων εκπαίδευσης κάθε τύπου, συστημάτων πυροβολικού, μη επανδρωμένων αεροσκαφών, βαλλιστικών πυραύλων, συστημάτων επισκόπησης πεδίου μάχης, κυβερνοπολέμου, κέντρων διοίκησης και ελέγχου, δορυφόρων επισκόπησης κ.ο.κ.
Στην ουσία λοιπόν: Μια «κορβετιάδα» που θα είναι του ίδιου ύφους με τη «φρεγατιάδα», δηλαδή πρόσκληση ανοιχτή σε κάθε διεθνές ναυπηγείο να προτείνει «ό,τι έχει», χωρίς σαφείς προδιαγραφές, κρίσιμη απαίτηση για ομοιοτυπία, χωρίς όρια μεγέθους, εξοπλισμών, χωρίς προδιαγεγραμμένους ρόλους και με καθορισμένη παράδοση και προοπτικές, θα είναι ότι χειρότερο. Στη «φρεγατιάδα» σταθήκαμε τυχεροί καθώς η τελική λύση έφθασε με συνδυασμό καλών στοιχείων με καλή τιμή λόγω γεωπολιτικής συγκυρίας, οπότε επελέγη, παρά τις όποιες επιμέρους παρατηρήσεις και προβλήματα, που μπορούν να αντιμετωπιστούν με τις σωστές τακτικές χρήσης. Πάνω σε αυτό όμως τον «καμβά» θα πρέπει να κεντηθεί και το επόμενο βήμα που θα πρέπει να είναι πιο «μικρό» σε έκταση, με την έννοια ότι δεν υπάρχουν πλέον τα περιθώρια για… ανοιχτή επιλογή.
Άρα αν ξεκινήσει «κορβετιάδα», καλό είναι να μείνει μόνο στο δημόσιο διάλογο. Δεν πειράζει, ας υποστούμε όλοι όσοι ασχολούμαστε με το δημόσιο λόγο ένα ακόμη γύρο οπαδισμών, ενθουσιασμών, αλληλοκατηγοριών και υπερβολικών υποθέσεων. Μαθημένοι είμαστε άλλωστε. Σε επίπεδο όμως επιλογών του Ναυτικού, «κορβετιάδα» ως επανάληψη «φρεγατιάδας» θα είναι κίνηση ρίσκου χωρίς νόημα και με ακόμη μεγαλύτερο περιθώριο λάθους.
Όπως λάθος, κατά την προσωπική μας εκτίμηση, είναι να συνδέεται και πάλι η επιθυμητή διάσωση εγχώριων ναυπηγείων με υποσχέσεις και ταξίματα για «κρατικές παραγγελίες». Αυτές φυσικά πρέπει να έρθουν, γιατί κάθε σοβαρή χώρα στηρίζει την τοπική της βιομηχανία. Αλλά με βάση συγκεκριμένους όρους και απαιτήσεις και όχι ως «προίκα» που δίδεται «χαλάλι» στον πολύφερνο γαμπρό. Αυτά τα έχουμε ζήσει ως χώρα, τα έχουμε πληρώσει πάνω από μια (και δύο, και τρεις) φορές, και το αποτέλεσμα ήταν και πάλι πτωχευμένα ναυπηγεία. Τώρα η διάσωση τους και αναβάθμιση τους οφείλει να γίνει με κινήσεις διαυγείς και με την κρατική στήριξη να έπεται, σε συνθήκες όμως καθαρής και μετρήσιμης αμοιβαίας ωφέλειας.
