Του Βασίλη Παπακώστα. Πρώτη δημοσίευση «Πτήση» 47, Απρίλιος 2024
Στο πρώτο μέρος του άρθρου εξετάσαμε το πρόγραμμα ΕΜΖ (Εκσυγχρονισμού Μέσου Ζωής) των τουρκικών φρεγατών MEKO 200TN, ενώ στο δεύτερο -παρακάτω- ολοκληρώνουμε την αναφορά μας, με τον οπλισμό και τα συμπεράσματα των τουρκικών επιδιώξεων, συγκριτικά με τις προσπάθειες του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού.
Ναυτικό ισοζύγιο στο Αιγαίο: πως οι Τούρκοι εκσυγχρονίζουν τις δικές τους MEKO 200TN (Μέρος Α΄)
Οπλισμός
Σημαντικές αναβαθμίσεις προβλέπονται και στο θέμα του οπλισμού με ιδιαίτερη έμφαση στην αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών. Η εκσυγχρονισμένη κλάση φρεγατών θα διαθέτει 16 εκτοξευτές (4x4) βλημάτων ATMACA σε σχέση με τον υφιστάμενο 2×8 εκτοξευτή Mk141 για βλήματα RGM-84 Harpoon και φυσικά θα πλεονεκτεί έναντι της κλάσης MEKO 200HN. Το αρχικό σχέδιο ήταν η διατήρηση των 2×4 RGM-84 και η προσθήκη 2×4 ATMACA, αλλά το επίπεδο ωριμότητας του τουρκικού αντιπλοϊκού πυραύλου οδήγησε στην πλήρη υιοθέτησή του έναντι των αμερικανικής προέλευσης Harpoon.
Τα πλοία θα εφοδιαστούν με το βλήμα ATMACA Block I, που θεωρείται τουρκικό «αντίγραφο» του Harpoon, βάρους περίπου 750 kg, με δυνατότητα εμπλοκής σταθερού ή κινούμενου στόχου στη θάλασσα ή και την ξηρά (δηλαδή έχει δυνατότητα υπερπτήσης εδάφους) έως και τα 220+ km, με γόμωση HE/BF βάρους 220 kg. Χρησιμοποιεί εγχώριο κινητήρα KTJ-3200 και καθοδήγηση ανάλογη του Harpoon, ήτοι GPS/INS και υψομετρικό ραντάρ για την αρχική φάση της πτήσης προς τον στόχο και ενεργό ερευνητή της Aselsan για την τερματική φάση. Το ενδιαφέρον σημείο είναι η δυνατότητα πτήσης σε εξαιρετικά χαμηλό ύψος (super sea skimming), που σύμφωνα με τουρκικές πηγές φθάνει και κάτω του ενός μέτρου! Διαθέτει δυνατότητα επαναστοχοποίησης ή ενημερώσεων για τον στόχο με δεδομένα μέσω data link ή και εγκατάλειψης της αποστολής.

Όπως προαναφέρθηκε, το πυροβόλο Mk45 Mod 2 διατηρείται, αλλά τη θέση τού CIWS SeaGuard που αφαιρείται, παίρνει ένα GokDeniz της Aselsan στην πλώρη πίσω από το κύριο πυροβόλο και ένα Phalanx Mk15 Block 1B Baseline 2 στην πρύμνη πάνω από το ελικοδρόμιο. Αμφότερα διαθέτουν τα δικά τους ραντάρ ελέγχου πυρός, και έτσι δεν απαιτείται ξεχωριστό υποσύστημα για να αναλάβει τον ρόλο αυτό όπως στην παλαιότερη περίπτωση του SeaGuard. Φυσικά, προκαλεί εντύπωση η επιλογή δύο διαφορετικών CIWS, αλλά πιθανά η απάντηση κρύβεται στον όγκο και βάρος του GokDeniz που δεν επέτρεπε την εγκατάσταση πάνω στο ελικοδρόμιο. Επίσης, δεν υιοθετείται ως CIWS το Levent, δηλαδή το τουρκικό «αντίγραφο» του RAM, τουλάχιστον όχι ακόμη, ίσως επειδή δεν είναι ώριμο σε ό,τι αφορά στην εξέλιξή του.

Τον Μάιο του 2015 υπήρξε γνωστοποίηση της DSCA (Defense Security Cooperative Agency) ύψους $310 εκατ. για την απόκτηση 4 Phalanx Mk15 Block 1B Baseline 2 και την αναβάθμιση 17 Phalanx Mk15 Block 0 στο ίδιο ανωτέρω πρότυπο. Τελικά, λόγω και των περιορισμών του CAATSA, υλοποιήθηκε μόνο η αναβάθμιση των 11 συστημάτων και εκκρεμεί η απόκτηση 6 νέων ή η αναβάθμιση 6 παλαιότερων. Οι παραδόσεις ολοκληρώθηκαν τον Αύγουστο του 2021. Από τα παραπάνω 11 συστήματα θα προέλθουν τα τέσσερα που θα εγκατασταθούν στις αναβαθμισμένες MEKO 200ΤΝ Track IIA/IIΒ. Στις βελτιώσεις της έκδοσης Block 1B Baseline 2 περιλαμβάνεται FLIR που παρέχει αυξημένες δυνατότητες αντιμετώπισης στόχων μικρού RCS, ασύμμετρων απειλών όπως μικρών σκαφών και γενικά στόχων επιφανείας, UAV κ.ά. Παράλληλα υιοθετείται η κάννη OGB (Optimized Gun Barrel) σε συνδυασμό με πυρομαχικά ELC (Enhanced Lethality Cartridges), συνδυασμός που παρέχει αυξημένη εμβέλεια και φονικότητα εναντίον αντιπλοϊκών πυραύλων. Υπενθυμίζεται ότι η αναβάθμιση των Phalanx Mk15 Mod 0 της κλάσης ΥΔΡΑ θα λάβει χώρα με ξεχωριστό πρόγραμμα FMS και φυσικά είναι απολύτως επιβεβλημένη.

Το Gokdeniz είναι ένα CIWS με αυτόνομη δυνατότητα αποκάλυψης στόχων, ιχνηλάτησης και βολής. Διαθέτει Ε/Ο σύστημα, ραντάρ ελέγχου πυρός και -ως προαίρεση- 3D ραντάρ έρευνας. Μπορεί να λειτουργήσει αφ’ εαυτού ή σε συνεργασία με το CMS. Διαθέτει δίδυμο πυροβόλο 35 mm με πυρομαχικά 35×228 mm ATOM (Airburst Ammunition) ή HEI ή μεικτό φορτίο σε σταθεροποιημένο πύργο και βάλλει σε ρυθμό 1.100 (2×550) β.α.λ. Μπορεί να αντιμετωπίσει στόχους που κινούνται με υψηλή ταχύτητα και πυραύλους anti-ship, με προφίλ πτήσης sea skimming ή UAV σε μέγιστη εκτιμώμενη εμβέλεια 4 km.

Εξαιρετικό ενδιαφέρον παρουσιάζει η ύπαρξη δύο εκτοξευτών YALMAN ή TMLS (Tactical Missile Launching System), ο καθένας σε σταθεροποιημένο πύργο με δυνατότητα περιστροφής 360 μοιρών και αυτόνομο Ε/Ο σύστημα πρόσκτησης στόχων που περιλαμβάνει κάμερα TV και IR μαζί LFR. Κάθε εκτοξευτής μπορεί να βάλει τέσσερις πυραύλους UMTAS ή L-UMTAS ή οκτώ CIRIT ή μεικτό φορτίο 2 UMTAS και 4 CIRIT. Ο L-UMTAS, ως αντιαρματικός με μέγιστη εμβέλεια 8 km, χρησιμοποιεί αισθητήρα ημιενεργού λέιζερ (δηλαδή απαιτεί καταύγαση) και έχει γόμωση γενικής χρήσης HE/BF ή διπλή γόμωση (tandem) εναντίον στόχων με θωράκιση RA (Re-active Armor). To βλήμα μπορεί να χρησιμοποιηθεί μέρα ή νύκτα εναντίον σταθερών ή κινούμενων στόχων σε διαμόρφωση LOAL (Lock On After Launch) ή LOBL (Lock On Before launch) και φέρεται επί 4πλού εκτοξευτή. Ο UMTAS παρέχει επίσης μέγιστη εμβέλεια 8 km ως αντιαρματικός, αλλά χρησιμοποιεί ερευνητή IR αντί του αισθητήρα ημιενεργού λέιζερ, έχει τις ίδιες επιλογές γόμωσης και τις ίδιες ικανότητες εφαρμογής, αν και χωρίς τους περιορισμούς της καταύγασης λέιζερ σε δυσμενείς καιρικές συνθήκες. Είναι όμως σύστημα Fire and Forget ή Fire and Update με ενημερώσεις μέσω RF link και δυνατότητα εγκλωβισμού μετά την εκτόξευση (LOA)L ή πριν από αυτή (LOBL). Φέρεται από τον ίδιο 4πλό εκτοξευτή με τον L-UMTAS.
Tο βλήμα CIRIT των 2,75 ιντσών της Roketsan είναι ουσιαστικά κατευθυνόμενη ρουκέτα, η οποία κινείται προς τον στόχο με μονάδα IMU και για την τερματική φάση χρησιμοποιεί αισθητήρα ημιενεργού καθοδήγησης λέιζερ απαιτώντας καταύγαση. Διαθέτει γόμωση (HE) βάρους 3 kg ή πολλαπλών ρόλων, που μπορεί να επιφέρει πλήγμα σε προσωπικό ή ελαφρά θωρακισμένα οχήματα, με ισοδύναμο θώρακα 250 mm, σε εμβέλεια από 1,5 έως 8 km. Το βλήμα φέρεται σε διπλό (βάρους 55 kg) ή τετραπλό (βάρους 110 kg) εκτοξευτή.

Μια άλλη σημαντική προσθήκη στην αντιμετώπιση των ασύμμετρων απειλών είναι η ύπαρξη δύο σταθμών τηλεκατευθυνόμενων πυροβόλων RWS (Remote Weapon Station) STOP των 25 mm της Aselsan. Πρόκειται για σύστημα βάρους 1.250 kg, η εγκατάσταση του οποίου δεν απαιτεί διάτρηση καταστρώματος, καλύπτει τόξο 160 μοιρών σε αζιμούθιο και -15/+55 μοιρών σε ανύψωση. Ο πύργος είναι σταθεροποιημένος σε δύο άξονες, έχει ταχυβολία 600 β.α.λ. και διαθέτει απόθεμα 250 φυσιγγίων, πλήρες E/O συγκρότημα με TV και IR κάμερα, όπως και συσκευή LRF.

Συμπεράσματα (με όσα ήταν γνωστά για το πρόγραμμα αναβάθμισης των ΜΕΚΟ 200ΗΝ τη στιγμή που γράφηκε το άρθρο, τα οποία είναι υπό αναθεώρηση)
Το πρόγραμμα αναβάθμισης των MEKO 200TN Track IIA/IIB δεν έχει καμία σχέση με το ελληνικό, ούτε σε προοπτικές ούτε σε χρονοδιάγραμμα, καθώς αναμένεται να έχει ολοκληρωθεί έως το 2026, ενώ ο εγχώριος EMZ πιθανά δεν θα έχει παραδώσει ούτε μία φρεγάτα στην ημερομηνία αυτή, με το ερώτημα να πλανάται ακόμη εάν τελικά θα υλοποιηθεί και για τις τέσσερις Φ/Γ κλάσης ΥΔΡΑ. Αντίθετα το TDK διέγνωσε έγκαιρα ότι ένα πρόγραμμα αναβάθμισης της κλάσης Yavuz Track I θα ήταν αντιοικονομικό και προτίμησε να προχωρήσει σε εγχώριες νέες ναυπηγήσεις.
Ας δούμε όμως τις βασικές διαφορές:
- Ο τουρκικός ΕΜΖ περιλαμβάνει αντικατάσταση του εξοπλισμού σόναρ σε αντίθεση με το ελληνικό πρόγραμμα, στο οποίο θα αναβαθμιστεί ο υφιστάμενος εξοπλισμός.
- Στη MEKO 200HN διατηρείται ο εξοπλισμός ECM, ενώ στην κλάση Track IIA/IIB αντικαθίσταται από σύγχρονη υποδομή.
- Στα πλοία του ΠΝ αναμένεται να εγκατασταθεί το CMS TACTICOS, ενώ στις αναβαθμισμένες Track IIA/IIB τοποθετείται ένα CMS νέας γενιάς, που ενσωματώνει δυνατότητα υποστήριξης CEC και DLP με εντυπωσιακά διευρυμένη διάταξη.
- Η ΜΕΚΟ 200ΗΝ θα διαθέτει πλέον ένα μόνο ραντάρ επιτήρησης αέρος, το NS110, έναντι των δύο σημερινών DA08 και MW08, με προφανή μειονεκτήματα επιβιωσιμότητας αλλά και εντοπισμού απειλών που έχουν συγκεκριμένα προφίλ πτήσης, τα οποία καλύπτει το MAR-D λόγω χαρακτηριστικών και της χρήσης υψηλής συχνότητας.
- Η αναβαθμισμένη κλάση Track IIA/IIB περιλαμβάνει και ένα πλήρες πακέτο Ε/Ο, ενώ δεν γνωρίζουμε τι θα περιλαμβάνει το πρόγραμμα EMZ των MEKO 200HN (για παράδειγμα, το πρόγραμμα δεν περιλαμβάνει IRST και LWS), αν και οι ελληνικές Φ/Γ έχουν ήδη εφοδιαστεί με το E/O MLT-TDR-10A της MILTECH.
- Δεν έχει διευκρινιστεί η τύχη του STIR 1.8, αν δηλαδή θα αναβαθμιστεί (περιλαμβάνοντας και Ε/Ο σύστημα) ή αν θα αντικατασταθεί από STIR 1.2 E/O Mk2, με πιθανότερο το δεύτερο σενάριο.
- O όγκος πυρός των δύο κλάσεων δεν είναι συγκρίσιμος. Οι αναβαθμισμένες Track IIA/IIB διαθέτουν διπλάσιο αριθμό βλημάτων επιφανείας-επιφανείας (ATMACA), 32 ESSM στην κλάση Track IIA και 64 βλήματα στην κλάση Track IIB έναντι των 16 ESSM των MEKO 200HN, ακόμη και μετά την αναβάθμισή τους. Το κρίσιμο ερώτημα εδώ είναι εάν θα αποδεσμευτούν τα βλήματα ESSM Block 2 στην Τουρκία. Αν δεν γίνει αυτό, τότε η κλάση MEKO 200HN έχει ένα σαφές πλεονέκτημα λόγω της αυξημένης επίδοσης εμβέλειας του ESSM Block 2, αλλά και της αποδέσμευσής του από την αναγκαιότητα του ραντάρ ιχνηλάτησης, αυξάνοντας τις δυνατότητες πολλαπλών εμπλοκών. Από την άλλη, για το TDK, δεν είναι απίθανη η πιστοποίηση κάποιου εγχώριου βλήματος με ενεργή καθοδήγηση στον Mk41. Ασύγκριτα υψηλότερες είναι οι δυνατότητες της αναβαθμισμένης κλάσης Track IIA/IIB στην αντιμετώπιση ασύμμετρων απειλών χάρις στην παρουσία των δύο RWS και του εκτοξευτή YALMAN, αλλά θεωρούμε ότι στην τελική μορφή θα προστεθούν RWS και στη ΜΕΚΟ 200HN, όπως απέδειξε και η πρόσφατη αποστολή της Φ/Γ ΥΔΡΑ στην Ερυθρά θάλασσα.
Εντυπωσιακές είναι οι εξελίξεις και στο πρόγραμμα TF-2000, αν και ο ρυθμός τού προγράμματος είναι αργός, καθώς σχετίζεται με την ανάπτυξη των εγχώριων υποσυστημάτων που θα ενσωματώσει. Οι αμφιβολίες που είχαμε εκφράσει τον Οκτώβριο του 2021 για την ωριμότητα των προγραμμάτων MIDLAS και SIPER -δυστυχώς για μας- δεν υφίστανται πλέον, καθώς ήδη το MIDLAS είναι εγκατεστημένο σε μονάδα του TDK, ενώ έχει ολοκληρωθεί και η ανάπτυξη του SIPER Block I. Σε ώριμο στάδιο είναι το ADVENT, αλλά και το CAFRAD, που αποτελούν βασικά συστατικά των TF-2000. Ο όγκος πυρός της προτεινόμενης διαμόρφωσης είναι πραγματικά εντυπωσιακός και απαντάται μόνο σε πλοία του US Navy και αυτό υποδηλώνει τις τουρκικές υπεράκτιες φιλοδοξίες.
Η παρουσία 3-4 TF-2000 στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο (ή και ανοικτά της Λιβύης) θα αποτελεί πονοκέφαλο όχι μόνο για τα μαχητικά της ΠΑ, αλλά και για τα αεροσκάφη ΑΣΕΠΕ, τα ΑΦΝΣ και ελικόπτερα του ΠN, τα UAV και γενικότερα όλα τα εναέρια μέσα των Ενόπλων Δυνάμεων, ειδικά εφόσον ολοκληρωθεί η ανάπτυξη του SIPER Block III με μέγιστη εμβέλεια 200+ km. Πονοκέφαλο θα προκαλέσει και στο ΠΝ ο μεγάλος αριθμός των βλημάτων ATMACA σε πλοία επιφανείας, παράκτιες συστοιχίες και αεροσκάφη, όπως και σε κάθε είδους επίγειο στόχο ή μονάδα επιφανείας η ανάπτυξη του GEZGIN, με εκτιμώμενη εμβέλεια 1000+ km. Το «αντίδοτο» είναι η απόκτηση ενός πραγματικού πλοίου AAW (Anti Air Warfare) C&C (Command and Control) για το ΠΝ, που δεν είναι η FDI-HN με την κλάση FFG-62 Constellation (με λίγο διαφορετική διαμόρφωση από αυτή του US Navy) να μπορεί να αποτελέσει μια βάση.