Τις υποψήφιες φρεγάτες για το Πολεμικό Ναυτικό η ΠΤΗΣΗ και τα site μας, τις έχουν αναλύσει σε τέτοιο βαθμό που κανένα άλλο μέσο μαζικής ενημέρωσης στην Ελλάδα δεν έχει κάνει. Μάλιστα για τις περισσότερες υποψηφιότητες είχαμε και τις πιο εκτενείς παρουσιάσεις αλλά και για αρκετές την αποκλειστικότητα στην εμφάνιση τους στη δημόσια σφαίρα συζήτησης. Έτσι, το ελληνικό κοινό από εμάς έμαθε αναλυτικά για την ολλανδική πρόταση της Damen, το ίδιο για τη δεύτερη αμερικανική, αυτή της Gibbs & Cox (δείτε τα ρεπορτάζ του συνεργάτη μας Δημήτρη Μητσόπουλου).
Για τη Belharra/FDI πρώτοι καταγράψαμε αναλυτικά και εντοπίσαμε τα στοιχεία υπεροχής αλλά και προβληματισμού, το ίδιο έγινε για την ιταλική FREMM, έχουμε γράψει πάρα πολλά για την πρόταση της HF2, πρώτοι είχαμε συνέντευξη από τη Babcock για την Arrowhead, είχαμε την αποκλειστικότητα με την τελευταία πρόταση της Νavantia κ.ο.κ. Ίσως η μόνη υποψηφιότητα που δεν μπορέσαμε να αναλύσουμε όσο θέλαμε να ήταν αυτή της γερμανικής ΜΕΚΟ, αλλά δεν είναι δική μας ευθύνη η έλλειψη πληροφορίας. Φθάνουμε λοιπόν σε ένα τελικό στάδιο της «φρεγατιάδας» και μπορούμε πλέον και εμείς, ως συντάκτες, με ότι εμπειρία και γνώση έχουμε, να εκφράσουμε γνώμη.
Ποια η αποκλειστικά δική μου γνώμη λοιπόν, καθώς τις επόμενες μέρες θα ακολουθήσουν και άλλες απόψεις από συναδέλφους: Με βάση συγκεκριμένα κριτήρια, για να μπορούν να αξιολογηθούν και πιο απτά, η πιο κατάλληλη επιλογή αυτή την εποχή είναι ιταλική, η FREMM-IT, γνωστή ως κλάση Bergamini. Προσοχή στους όρους, «κατάλληλη» και «εποχή», τους οποίους θα εξηγήσω στη συνέχεια.
Γιατί λοιπόν «εποχή»; Γιατί είναι το μοναδικό σκάφος που πληροί το -κατά την προσωπική μου γνώμη- κρίσιμο κριτήριο της άμεσης απόδοσης και ενσωμάτωσης του σκάφους στο Πολεμικό μας Ναυτικό. Από όλες τις προτάσεις που έχουν προκριθεί η FREMM-IT έχει αυτό το χαρακτηριστικό. Είναι το μόνο ολοκληρωμένο πλοίο, το οποίο ήδη λειτουργεί, σε διαμόρφωση που μας ταιριάζει και χωρίς προβλήματα. Είναι πλήρες ως οπλοσύστημα, διαθέτει τα πάντα, αντιαεροπορική άμυνα, μεγάλο πακέτο ηλεκτρονικών και αντιμέτρων, ισχυρή σουίτα ανθυποβρυχιακού πολέμου, ισχυρό οπλισμό κατά σκαφών επιφανείας, όλα σε ένα πολύ καλό σκαρί. Και είναι ήδη εν πλω, δοκιμασμένο, χωρίς «εκπλήξεις».
Γιατί αυτό είναι τόσο σημαντικό; Γιατί αυτή την εποχή (το τονίζουμε αυτό) το Πολεμικό μας Ναυτικό δεν έχει κανένα περιθώριο και πολυτέλεια να ξαναζήσει περιπέτειες σαν κι αυτές των υποβρυχίων Type 214. Δεν μπορεί δηλαδή να παραγγείλει ένα σκάφος που μπορεί να εμφανίσει παιδικές ασθένειες, που θα περιμένει ένα κρίσιμο υλικό (ραντάρ, ηλεκτρονικά αντίμετρα), που θα χρειαστεί ίσως χρόνια να τελειώσουν οι θαλάσσιες και ηλεκτρονικές και οπλικές δοκιμές, διερευνώντας κάποιο ζήτημα απόδοσης, αξιοπλοΐας, συμβατότητας. Δεν μπορεί δηλαδή το Ναυτικό μας να περιμένει προτάσεις που είτε δεν έχουν πέσει στο νερό, είτε ακόμη είναι στα χαρτιά, είτε ακόμη περιμένουμε να δούμε την ολοκλήρωση τους σε ένα οπλοσύστημα που θα είναι κοντά σε αυτό που ζητάμε.
Θεωρητικά ναι, υπάρχουν ανταγωνιστικές προτάσεις σε σημεία καλύτερες, αλλά ποιος μπορεί να το εγγυηθεί αυτό ως σύνολο; Ποιος μπορεί να πάρει το ρίσκο ότι «όλα θα πάνε καλά»; Κι αν δεν πάνε; Κι αν τα σκάφη αυτά χρειαστούν χρόνια ακόμη για να λειτουργήσουν πλήρως και με μεγάλο κόστος; Την ίδια στιγμή το Πολεμικό μας Ναυτικό θα συνεχίσει να λειτουργεί με σκάφη 40 και 50 ετών; Για πόσο ακόμη; Η FREMM-IT λοιπόν ξεχωρίζει δραματικά εδώ. Είναι ολοκληρωμένη, δοκιμασμένη ήδη σε πολλά Ναυτικά, έχει αποδείξει την αξία της.
Υπάρχει βέβαια το επιχείρημα ότι το Ναυτικό μας και στο παρελθόν έκανε τολμηρές επιλογές σε νέα σκάφη, όπως π.χ. όταν πρώτο, παρήγγειλε τα υποβρύχια Type 214, ή από τα πρώτα τις φρεγάτες ΜΕΚΟ, και αυτές οι επιλογές του «βγήκαν» σε ποιότητα. Σωστό επιχείρημα αλλά όποιος το επικαλείται μάλλον ξεχνά πόσα χρόνια, σε κάποιες περιπτώσεις και με τι εξτρά κόστος, χρειάστηκε η αρχική επιλογή για να πετύχει. Και πόσος κόπος έγινε, και τι μεγάλο κενό είχε δημιουργηθεί στον αμυντικό προγραμματισμό της χώρας μας, με σκάφη που «όλο έρχονταν και όλο αργούσαν».
Μπορεί να μετράμε μόνο το αποτέλεσμα, αλλά μπορεί κανείς να αναρωτηθεί, τι θα γινόταν αν στα ενδιάμεσα χρόνια, με σκάφη σε κάποια απροσδιόριστη φάση κατασκευής-μετασκευής-οικονομικών και τεχνικών παζαριών, είχαμε μια ελληνοτουρκική κρίση; Πως θα καλύπταμε τότε το κενό όπλων και πλωρών; Ποιος θα απολογούνταν για τα τεράστια κονδύλια που είχαν επενδυθεί χωρίς να υπάρχει ακόμη αποτέλεσμα; Ποιος θα εξέθετε τα πληρώματα μας μέσα σε παλαιά και ξεπερασμένα σκάφη; Να λοιπόν που σήμερα το Ναυτικό μας δεν έχει δυνατότητα να περιμένει ένα «υπερσκάφος», που κάποια στιγμή θα κατασκευαστεί και τότε θα δοκιμαστεί.
Στη συνέχεια: Το πλοίο των ναυπηγείων Fincantieri είναι καλό. Και τόσο καλό που δεν αποτελεί σε καμία περίπτωση «συμβιβασμό» οπότε είναι κατάλληλο (ο δεύτερος όρος που χρησιμοποιήσαμε) για να ανανεώσει-δομήσει τον πυρήνα ενός νέου Πολεμικού Ναυτικού. Σύγχρονο, ισχυρά οπλισμένο, ισορροπημένο, δεν υστερεί δραματικά πουθενά και σε αρκετά σημεία, π.χ. κύριο πυροβόλο 127 χιλιοστών Vulcano με πρωτόγνωρη για το Αιγαίο ικανότητα ναυτικού βομβαρδισμού σε αποστάσεις έως 100 χιλιόμετρα, αντιαεροπορικούς πυραύλους Aster 30/15, διπλό σόναρ, κύτους UMS 4110 και συρόμενο Captas 4, αντίμετρα και συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου με παρεμβολείς Νettuno, είναι και κορυφαίο. Ακόμη, με πρόωση CODLAG, φιλοξενία δύο ελικόπτερων, αντίμετρα τορπιλών SLAT και διπλούς εκτοξευτές ελαφριών τορπιλών MU90 είναι κανονικός κυνηγός υποβρυχίων.
Τρίτο στοιχείο υπεροχής: Είναι μεγάλο σκάφος, σχεδόν 7.000 τόνων. Το μοναδικό από όλες τις προτάσεις που σήμερα υπάρχουν. Ήδη η Τουρκία σχεδιάζει να κατασκευάσει αντιτορπιλικό 8.500 τόνων (το οποίο θα αργήσει βέβαια καθώς γίνεται προσπάθεια να είναι όλο σχεδόν με εγχώρια συστήματα), οπότε η FREMM-IT, εφόσον επιλεγεί από εμάς, θα αποτελεί ένα παρεμφερές σε μέγεθος και ικανότητες σύστημα κρατώντας τις αμυντικές ισορροπίες.
Ξεκινά το πρόγραμμα ενός σχεδόν 100% τουρκικού αντιτορπιλικού TF-2000;
Άλλωστε το μέγεθος της ιταλικής FREMM προσφέρει χώρους για εξέλιξη και νέα συστήματα, υπάρχει δυνατότητα για εξτρά οπλισμό, παρέχεται άνεση και ταχύτητα στις επισκευές (το μεγάλο πλοίο σπάνια χρειάζεται να «ξηλωθεί» και να «κοπεί» για να γίνει μια βαριά συντήρηση ή αναβάθμιση). Επίσης έχει σημαντική αυτονομία, 6.000 ναυτικά μίλια, χώρους διοίκησης κ.λπ. Είναι πλοίο που μπορεί να βγει σε θάλασσες και ωκεανούς, σε κάθε καιρό, να μείνει εβδομάδες εν πλω, να μη χρειάζεται λιμάνι κάθε λίγο.
Νέες φρεγάτες: Γιατί χρειαζόμαστε τα «μεγάλα κυβικά» σε εκτόπισμα
Τέταρτο σημείο: Έχει παραχθεί ήδη σε πολλά αντίτυπα και δέχεται νέες μεγάλες παραγγελίες όπως αυτή της Ινδονησίας. Επίσης μοναδικό του χαρακτηριστικό και από όλες τις υποψηφιότητες ξεχωρίζει δραματικά στο συγκεκριμένο σημείο. Αυτό σημαίνει πως η γενική σχεδίαση έχει ελεγχθεί και θεωρηθεί αξιόλογη από πολλά Ναυτικά και με διαφορετικές προτεραιότητες-προκλήσεις το καθένα.
Έξι νέες φρεγάτες FREMM αγοράζει η Ινδονησία από την Fincantieri
Πέρα από υπηρεσία/παραγγελία από Ιταλία, Αίγυπτο και Ινδονησία (ιταλική κατασκευή), Γαλλία και Μαρόκο (γαλλική κατασκευή), είναι η νέα αμερικανική φρεγάτα, η Constellation, που βασίζεται στο ιταλικό σκαρί (με σημαντικές αλλαγές βέβαια). Μια ακόμη δηλαδή ψήφος εμπιστοσύνης και από το μεγαλύτερο Ναυτικό του κόσμου. Ειδικά το τελευταίο, δηλαδή η επιλογή της ιταλικής FREMM ως βάση για τη νέα αμερικανική φρεγάτα, σημαίνει πως η σχεδίαση δεν μπορεί με κανένα τρόπο να θεωρεί «παλαιά» και «ξεπερασμένη». Το αντίθετο, φανερώνει πως έχει μεγάλο χρόνο ζωής και επιχειρησιακά πλεονεκτήματα.
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ: Η νέα φρεγάτα FFG(X), Constellation Class, το όνειρο για πολλούς στην Ελλάδα και το ΠΝ
Οι σημαντικές πωλήσεις σημαίνουν και κάτι ακόμη: Η σχεδίαση έχει μέλλον, δεν θα είναι μια μόνο παραγγελία μιας μικρής παρτίδας πλοίων, που θα την έχουμε π.χ. μόνο εμείς (κάτι που θα ισχύει σε άλλες προτάσεις). Όταν μάλιστα έρθει καιρός για εξέλιξη και αναβάθμιση, λογικά θα υπάρχει ποικιλία προτάσεων διεθνώς, και αφθονία ανταλλακτικών σε λογικές τιμές. Αν εμφανιστεί κάποιο πρόβλημα, επίσης όλοι οι πελάτες-χρήστες θα προστρέξουν να το λύσουν, ενώ η παραγωγή και η επισκευή-μετασκευή του σκάφος θα γίνεται σε πολλά ναυπηγεία σε όλο τον κόσμο. Πλεονεκτήματα δηλαδή σοβαρά για ένα πλοίο που θα υπηρετήσει τουλάχιστον 40 χρόνια, άρα και εδώ έχουμε κάλυψη ενός ακόμη κριτηρίου, περί προοπτικής και δυνατότητας αναβάθμισης.
Πέμπτο σημείο υπεροχής: Η πιθανή επιλογή της φέρνει στην ελληνοτουρκική αντιπαράθεση σημαντικά στοιχεία, άγνωστα στην Τουρκία. Πυραύλους Aster, σόναρ Captas-4, ραντάρ AESA, ηλεκτρονικά αντίμετρα, πιθανά και άλλα ακόμη π.χ. την προμήθεια στο μέλλον ρουκετών MILAS για ανθυποβρυχιακό πόλεμο. Στοιχεία που θα προβληματίσουν σοβαρά τους Τούρκους και θα μας προσφέρουν ποιοτικό πλεονέκτημα.
Έκτο σημείο: Υπηρετεί ήδη στη Μεσόγειο, σε Αίγυπτο, Ιταλία, Γαλλία. Δηλαδή σε 3 φιλικές χώρες (οι δύο Νατοϊκές), με τη μια από αυτές, την Αίγυπτο, να έχει κοινά συμφέροντα με εμάς στην Ανατολική Μεσόγειο. Είναι δηλαδή ένα σκάφος που μπορεί να δράσει άμεσα και συνεργατικά με τα «αντίτυπα» του, σε άλλα φιλικά μας ναυτικά, χωρίς προβλήματα συμβατότητας.
Έβδομο σημείο που προσφέρει το κάτι παραπάνω: Η ένταξη του στο Πολεμικό Ναυτικό της χώρας μας μπορεί να επιταχυνθεί ακόμη περισσότερο, καθώς αν παραγγελθεί, μπορεί από την επομένη κιόλας να σταλεί κλιμάκιο στελεχών να ενημερωθεί στα σκάφη της Ιταλίας (ή της Αιγύπτου) ώστε να τα γνωρίσει άμεσα. Άρα όταν πλησιάζει η παραλαβή των νεότευκτων πλοίων, να υπάρχει ήδη ισχυρός πυρήνας στελεχών του ΠΝ που θα τα επανδρώσει έχοντας εμπειρία στη χρήση τους.
Έχει κάποια στοιχεία που θα θέλαμε βελτίωση; Φυσικά. Διαθέτει μόνο 32 αντιαεροπορικούς πυραύλους στην πιο εξελιγμένη εκδοχή της (που παρουσιάστηκε σε διάφορες εκθέσεις, όπως και στην DEFEA στην Αθήνα). Αλλά έχει χώρο για ενσωμάτωση περισσότερων, όπως π.χ. CAMM και MICA. Έχει ένα σύστημα μάχης, το ATHENA της Leonardo, που διαφέρει από το TACTICOS, το στάνταρτ του Ελληνικού Ναυτικού. Αλλά και πάλι είναι ένα σύγχρονο σύστημα ανοιχτής αρχιτεκτονικής, εξελιγμένο και ήδη με ενσωματωμένες ρουτίνες για πάρα πολλά οπλικά και ηλεκτρονικά συστήματα.
Το κύριο ραντάρ, το εξελιγμένο EMPAR/Kronos Grand Naval, είναι περιστρεφόμενο, όμως πολύ αξιόλογων επιδόσεων και με αποδεδειγμένη λειτουργία. Ναι, εδώ θα ήταν επιθυμητό ένα πιο νέας γενιάς fixed panel. Αλλά το Kronos σχεδιάστηκε ειδικά για να διαχειρίζεται τους πυραύλους Aster και μπορεί να ελέγξει ταυτόχρονα έως 16 από αυτούς. Με πολύ γρήγορη περιστροφή, 60 φορές το λεπτό, μπορεί να διαχειριστεί πάνω από 300 διαφορετικά ίχνη, σε εμβέλεια που ξεπερνά τα 200 χιλιόμετρα. Το τελευταίο αν φαίνεται «μικρό», αντιστοιχεί στο μισό Αιγαίο σε έκταση.
Νέα έκδοση της φρεγάτας Bergamini, με δυνατότητα ενσωμάτωσης εκτοξευτών ΜΚ41
Δύο μειονεκτήματα που πρέπει να αναφέρουμε: Η παραγγελία της δεν μας προσφέρει γεωπολιτικά οφέλη, δεν διασφαλίζει κάποια ειδική στήριξη από την Ιταλία ή μια μακροχρόνια πολιτική σύγκλιση. Δεν είναι ασήμαντο, αλλά αυτή τη στιγμή η ελληνική προτεραιότητα είναι να αποκτήσει εκ νέου Ναυτικό, όπλα, πλώρες, σκληρή ισχύ και όχι διπλωματικές ρεβεράντζες. Σε ένα ιδανικό κόσμο, και αν το Ναυτικό μας ήταν σε καλύτερη κατάσταση, σίγουρα η γεωπολιτική παράμετρος θα έπρεπε να βαρύνει περισσότερο. Αλλά όσο περνά ο χρόνος οι επιλογές μας στενεύουν. Το δεύτερο μειονέκτημα είναι η έλλειψη Ενδιάμεσης Λύσης. Αλλά ήδη το υπουργείο Εθνικής Αμύνης έχει πει ότι μπορεί να διαχωριστεί η «ενδιάμεση» από την κύρια προμήθεια, ενώ τα ιταλικά ναυπηγεία μπορεί να συνεργαστούν με την Ελλάδα σε ένα πρόγραμμα όπως της Ευρωκορβέτας για μια κοινή λύση με μεγάλο μέλλον.
Εναλλακτικές της FREMM-IT; Η αμερικανική πρόταση της HF2 (δεν έχουμε δει ακόμη τις Σαουδαραβικές MMSC), με μέτριο οπλισμό, μικρές δυνατότητες εξέλιξης, με «παρελθόν». Η γαλλική FDI, ακόμη δεν την έχουμε δει εν πλω, ακριβή, με παρεμφερή οπλισμό, μοντέρνα, αλλά χωρίς σύστημα ηλεκτρονικού πολέμου (σοβαρή έλλειψη στη σημερινή εποχή επιθέσεων κορεσμού και έντονων ηλεκτρομαγνητικών «αντιπαραθέσεων»). Αυτό αναμένεται αλλά είναι ασαφές το πότε και το «πόσο». Η ολλανδική πρόταση της Damen, η Sigma 11515, στιβαρή και ολοκληρωμένη και πολύ ανταγωνιστική, αλλά ένα project στο σχεδιαστικό τραπέζι. Ναι, έχει σε μικρότερα μεγέθη δοκιμαστεί, ναι το συγκεκριμένο ναυπηγείο είναι εγγύηση, αλλά κι εδώ υπάρχει ο προβληματισμός στην εφαρμογή. Το ίδιο και η βρετανική Arrowhead. Ναι μεν προέρχεται από τις δανέζικες Iver Huifeld, εμφανίζεται φθηνότερη (αλλά με υποχωρήσεις), δεν έχει αξιολογηθεί στην πράξη κ.ο.κ. Η γερμανική πρόταση, ήδη υπηρετεί, μόνο που δεν είναι αυτό ακριβώς που θέλουμε. Και εδώ δηλαδή έχουμε ανάγκη ολοκλήρωσης.
Bergamini λοιπόν. Χωρίς συναισθηματισμούς, ένα πλήρες, στιβαρό, καλό, μεγάλο πλοίο που μπορεί να γίνει “φόβητρο” επιθετικά και σε αντοχή. Κατάλληλο, με προοπτική, με τις όποιες υστερήσεις του να είναι ανεκτές και κατά πάσα πιθανότητα επιλύσιμες. Χωρίς, το ξαναλέμε, ρίσκο. Με συστήματα ευρωπαϊκά (οπλικά, ραντάρ, ηλεκτρονικά) για να έχουμε και την πανευρωπαϊκή στήριξη, αλλά και με τη δυνατότητα να ενσωματώσει αμερικανικής κατασκευής. Με στοιχεία κορυφαία που κανένα υπό σχεδίαση τουρκικό πλοίο, ειδικά μετά το εμπάργκο που βιώνουν, δεν μπορεί να παρέχει. Τέλος με λογική (όχι όμως φθηνή) τιμή που ικανοποιεί τις περιορισμένες μας ικανότητες διάθεσης κονδυλίων. Τελικά καλύτερη γιατί είναι κατάλληλη για την εποχή, τις ανάγκες και τις προτεραιότητες μας.
