H τελετή της επίσημης καθέλκυσης της φρεγάτας “Κίμων” σήμερα, που ακολουθεί την προ ημερών “τεχνική καθέλκυση», με την έξοδο του πλοίου από την στεγασμένη δεξαμενή όπου χτίστηκε στα ναυπηγεία της Naval Group, στο Λοριάν της Βρετάνης, ανοίγει μια νέα σελίδα ισχύος για το Πολεμικό Ναυτικό.
Όσοι μας παρακολουθούν βέβαια, είτε από αυτές τις ηλεκτρονικές σελίδες είτε πιο εκτεταμένα από τις έντυπες, του περιοδικού μας «Πτήση», είναι διαρκώς ενήμεροι για τις εξελίξεις του ελληνικού προγράμματος, κάτι που συνεχίζουμε αδιάλειπτα. Και πολύ πρόσφατα, στο τεύχος μας Αυγούστου («Πτήση» νο 39), είχαμε πλήρες ρεπορτάζ μετά από επίσκεψή στην γαλλική εγκατάσταση, από το οποίο σας μεταφέρουμε τα κυριότερα σημεία.
Να θυμίσουμε ότι η επίσκεψη μας τότε, στα ναυπηγεία της Naval Group είχε γίνει με την ευκαιρία της κοπής μετάλλου για την τρίτη FDI HN, τη μελλοντική “Φορμίων”, οπότε μας έδωσε την ευκαιρία όχι μόνο να παραβρεθούμε και να σας μεταφέρουμε τις ιστορικές στιγμές για το ΠΝ, αλλά και να επικαιροποιήσουμε τις πληροφορίες για το συνολικό πρόγραμμα των ελληνικών FDI.
Όταν είχαμε βρεθεί και παλαιότερα στο Λοριάν, το Δεκέμβριο του 2021 (και σας μεταφέραμε τις εντυπώσεις μας στην «Πτήση» νο 20, Ιανουάριος 2022), η περίσταση ήταν η τελετή τοποθέτησης τρόπιδας (πρακτικά ενός μεγάλου προκατασκευασμένου κεντρικού κομματιού) της πρώτης γαλλικής FDI, της FS Amiral Ronarc’h, η οποία και ονομάτισε την κλάση για το Γαλλικό Ναυτικό. Η τελετή όμως αποτέλεσε και μεγάλη ευκαιρία για να επιβεβαιώσουμε τότε, τις πτυχές του ελληνικού προγράμματος FDI, που πριν λίγους μήνες, το Σεπτέμβριο του 2021, είχε συμφωνηθεί.
Εκείνες τις μέρες, η δεύτερη και τελευταία εκ των δυο γαλλικών φρεγατών FREMM-DA, η Lorraine (D657), βρισκόταν στα τελευταία στάδια ολοκλήρωσής της, ενόψει των επικείμενων δοκιμών, οι οποίες οδήγησαν στην παράδοσή της στις 22 Νοεμβρίου 2022. Σε παρακείμενο προβλήτα βρισκόταν ημιτελής η κορβέτα Bani Yas (P110), τύπου Gowind 2500, η πρώτη της ομώνυμης κλάσης για τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. Η κορβέτα των 2.700 τόνων είχε καθελκυστεί μόλις μερικές ημέρες νωρίτερα, στις 4 Δεκεμβρίου 2021, για να πάρει σειρά η τοποθέτηση του πρώτου τμήματος της αρχικής γαλλικής FDI στη στεγασμένη ναυπηγική κλίνη. Μέσα σε αυτή, η υπό ναυπήγηση δεύτερη Gowind των Εμιράτων, η Al Emarat (P111) είχε πάρει τη θέση της εγγύτερα στην είσοδο της δεξαμενής, δημιουργώντας πίσω της χώρο για την έναρξη συναρμολόγησης της 1ης γαλλικής FDI.
Στις 12 Ιουλίου 2023, δεκαεννέα μήνες αργότερα, πολλά είχαν αλλάξει, απτή ένδειξη της ταχύτητας που κινούνται τα πράγματα στα ναυπηγικά προγράμματα της Naval Group στο Λοριάν. Αυτή τη φορά η 1η γαλλική FDI, που θα ονομαστεί FS Amiral Ronarc’h (D660), έχοντας καθελκυστεί στις 7 Νοεμβρίου 2022, βρισκόταν δεμένη στον κύριο προβλήτα των ναυπηγείων και ολοκλήρωνε την κατασκευή της, ενόψει δοκιμών εν όρμω και στη συνέχεια εν πλω, με προοπτική παράδοσής της την άνοιξη του 2024.
Σε άλλο σημείο του ίδιου προβλήτα, η Bani Yas υλοποιούσε τις τελευταίες δοκιμές εν πλω, ενώ η Al Emarat, την οποία και είχαμε την ευκαιρία να επισκεφτούμε, βρισκόταν σε στάδιο τοποθέτησης εξοπλισμού και ολοκλήρωσης, με περίπου ένα χρόνο διαφορά στην εξέλιξη της κατασκευής από την πρώτη της κλάσης.
Μέσα στη ναυπηγική κλίνη η FDI-HN1 “Κίμων” (F601), -το πρώτο μέταλλο της οποίας είχε κοπεί στις 16 Δεκεμβρίου 2021 και η τοποθέτηση του πρώτου δομικού της στοιχείου είχε ακολουθήσει τον Οκτώβριο του 2022- είχε ήδη πάρει την πλήρη μορφή της, ενώ όπως διαπιστώσαμε και από την επίσκεψη στο πλοίο είχε τοποθετηθεί και μεγάλο μέρος του εξοπλισμού. Επόμενο ορόσημο ήταν η καθέλκυση (στην ουσία η έξοδός της από τη ναυπηγική κλίνη) που έγινε την περασμένη Παρασκευή, ενώ η επίσημη είναι αυτή που γίνεται σήμερα.
Η εξέλιξη αυτή επιτρέπει πλέον τοποθέτηση του τελευταίου δομικού τμήματος της υπερκατασκευής, του ολοκληρωμένου ιστού PSIM (Panoramic Sensors and Intelligence Module), o οποίος βρισκόταν τότε υπό κατασκευή σε άλλο υπόστεγο των ναυπηγείων. Η ολοκλήρωση της ελληνικής φρεγάτας θα γίνει πλέον εκτός δεξαμενής, όπως γίνεται και για την Amiral Ronarc’h.
Παρούσα όμως τότε ήταν και η FDI-HN2 “Νέαρχος” (F602), αφού όλα τα επιμέρους προκατασκευασμένα κομμάτια της ήταν έτοιμα, σε διάφορα σημεία των ναυπηγείων. Να θυμίσουμε ότι το πρώτο μέταλλο για τη δεύτερη ελληνική φρεγάτα κόπηκε τον Ιούλιο του 2022 και το ορόσημο της τοποθέτησης του δικού της πρώτου δομικού στοιχείου επί της ναυπηγικής κλίνης, είναι προγραμματισμένο σε λίγες μέρες.
Έτσι οι τρεις ελληνικές φρεγάτες βρίσκονται πλέον όλες σε κάποιο στάδιο ναυπήγησης στο Λοριάν: η FDI-HN1 “Κίμων” σε πλήρη μορφή, η FDI-HN2 “Νέαρχος” σε μεγάλα κομμάτια (τα λεγόμενα ναυπηγικά μπλοκ) έτοιμη να ξεκινήσει να χτίζεται όταν η “Κίμων” καθελκυστεί, ενώ μπλοκ της μελλοντικής “Φορμίων” σύντομα θα αρχίζουν να παίρνουν μορφή.
H Naval Group έκρινε ότι οι δυο αρχικές φρεγάτες FDI, η πρώτη γαλλική και η πρώτη ελληνική, θα πρέπει να ναυπηγηθούν «κατά μόνας», δηλαδή χωρίς την παρουσία δεύτερου πλοίου στην δεξαμενή. Από την τρίτη φρεγάτα όμως, την FDI-HN2 “Nέαρχος”, η στεγασμένη εγκατάσταση θα φιλοξενεί δυο από τα πλοία των 122 μέτρων ταυτόχρονα, επιταχύνοντας κατά πολύ τη διαδικασία, όπως θα δούμε παρακάτω.
Ποιο συγκεκριμένα, όταν η μελλοντική “Nέαρχος” θα έχει πάρει μορφή στη δεξαμενή, πίσω της θα ακολουθεί η δεύτερη γαλλική FDI, η Amiral Louzeau (D661), για την οποία το πρώτο μέταλλο κόπηκε το καλοκαίρι του 2022, γεγονός που θα αποτελέσει την πρώτη «ελληνογαλλική συνύπαρξη». Μετά την καθέλκυση της FDI-HN2 και αφού η FDI-FR2 πάρει τη θέση της μπροστά στη δεξαμενή, θα τοποθετηθεί επί της κλίνης το πρώτο ναυπηγικό μπλοκ της “Φορμίων” στη δεύτερη ελληνογαλλική συνύπαρξη. Η οποία θα συνεχιστεί με την FDI-HN3 (μπροστά στη δεξαμενή) να υποδέχεται την τρίτη γαλλική FDI, την Amiral Castex (D662).
Η πρώτη συνύπαρξη αποκλειστικά γαλλικών πλοίων θα γίνει όταν καθελκυστεί η “Φορμίων”, οπότε η FDI-FR3 θα μετακινηθεί μπροστά στη δεξαμενή και τοποθετηθεί πίσω, ναυπηγικό μπλοκ για την τέταρτη γαλλική FDI, την Amiral Nomy (D663). Το ίδιο θα συμβεί όταν αυτή υποδεχθεί την πέμπτη και τελευταία γαλλική FDI, την Amiral Cabanier (D664).
Η εντυπωσιακή, κυλιόμενη διαδικασία, έχει φτάσει πλέον στους προβλεπόμενους ρυθμούς: όπως διευκρινίζει η Naval Group, οι 48 μήνες που απαιτούνταν για την ολοκλήρωση και παράδοση κάθε μιας από τις αρχικές FDI, χρόνος που ίσχυε για την FS Amiral Ronarc’h αλλά και για τη HN “Κίμων”, έχουν πλέον συρρικνωθεί σε 36 μήνες.
Αυτό ακριβώς προβλεπόταν από τη μεγάλη ναυπηγική εμπειρία της γαλλικής εταιρίας, και είχε συμβεί και με το πρόγραμμα των FREMM, με βάση το οποίο είχαν δοθεί οι δεσμεύσεις για το χρονοδιάγραμμα των ελληνικών FDI. Όπως μάλιστα χαρακτηριστικά λένε οι άνθρωποι της γαλλικής εταιρίας, το κυρίως «χτίσιμο» κάθε FDI στη ναυπηγική κλίνη (από τα προκατασκευασμένα μπλοκ), μετά τις δυο πρώτες, απαιτεί πλέον μόλις έξη μήνες και –όπως προαναφέρθηκε- μπορεί να γίνεται παράλληλα για δυο πλοία!
Το συνολικό ελληνικό πρόγραμμα προηγείται ελαφρά του χρονοδιαγράμματος, λόγω επιπλέον βελτιώσεων στη διαδικασία. Ας σημειωθεί ότι, σύμφωνα με ότι είχε γίνει γνωστό μετά την υπογραφή των συμβολαίων, η πρώτη κοπή μετάλλου για την FDI-HN3 (στην οποία παραβρεθήκαμε στις 12-7-2023), ήταν προγραμματισμένη για τρεις και πλέον μήνες αργότερα, στις 31-10-2023. Η τοποθέτηση του πρώτου συγκροτήματος στη δεξαμενή προβλεπόταν για 30-11-2024, η ολοκλήρωση εντός της δεξαμενής στις 30-11-2025 και οι ενεργοποιήσεις του PSIM εκτός και επί του πλοίου στα 31-7-2025 και 31-3-2026 αντίστοιχα, χρόνοι που αναμένεται να παρουσιάσουν κάποιες βελτιώσεις. Η μικρή όμως προπορεία σε σχέση με το χρονοδιάγραμμα θα προστατεύσει το πρόγραμμα από τυχόν καθυστερήσεις που ίσως σημειωθούν στις δοκιμές (αν και θα είναι η γαλλική Amiral Ronarc’h που θα επιλύσει όποια προβλήματα ανακύψουν).
Στην ενημέρωσή μας για την παραπάνω διαδικασία, η Naval Group αναφέρθηκε πολλές φορές μετ’ επιτάσεως στο ότι το Γαλλικό Ναυτικό θα αποκτήσει πέντε FDI, όπως προβλεπόταν. Παρόλα αυτά οι παραγγελίες για τις τελευταίες μονάδες αναμένουν το αναθεωρημένο χρονοδιάγραμμα χρηματοδότησης, που είναι απαραίτητο να ξεκινήσει εγκαίρως, ώστε να επιτρέψει αντίστοιχα την παραγγελία υλικών, απαρτίων και συγκροτημάτων, ώστε να μην υπάρξει «χάσμα» στη διαδικασία ναυπήγησης. [Αυτό μπορεί να κλιμακώσει το κόστος, αν και η αρχική συμφωνία με το γαλλικό δημόσιο και τη DGA, την υπηρεσία αμυντικών προμηθειών, είχε γίνει στη βάση σταθερών τιμών, τουλάχιστον για τη ναυπήγηση.]
Από την άλλη, εάν το Γαλλικό Ναυτικό θα αγοράσει και άλλες FDI πέραν των πέντε, παραμένει άγνωστο, αλλά θα πρέπει να υπενθυμίσουμε ότι οι φήμες περί ματαίωσης της ναυπήγησης των τριών τελευταίων γαλλικών Belh@arra ξεκίνησαν από την πρόθεση που ανακοινώθηκε για τη ναυπήγηση έξι Gowind (πρόθεση που δεν είναι επίσημα διατυπωμένη). Υπό αυτό το πρίσμα οι πέντε FDI είναι μεν εξασφαλισμένες, αλλά πιθανότατα δεν θα υπάρξει συνέχεια στο πρόγραμμα για το Γαλλικό Ναυτικό.
Σημειώνεται ότι η γαλλική κυβέρνηση, σε συνέχεια της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αναθεώρησε τη «Λευκή Χάρτα» για την Άμυνα και την Εθνική Ασφάλεια που δημοσιεύθηκε το 2017 και ήταν η βάση για τον νόμο «περί στρατιωτικού προγραμματισμού»-LPM (Loi de Programmation Militaire) 2019-2025. Πλέον έχει ψηφιστεί νέος νόμος με προγραμματισμό για το 2024-2030, με προτεραιότητα σε προγράμματα στρατηγικής αποτροπής.
Η ελληνική διαμόρφωση των πλοίων
Θα θυμίσουμε ότι οι “Κίμων” και “Nέαρχος” θα παραδοθούν (σύμφωνα με τον προγραμματισμό) στις 31-3-2025 και στις 31-10-2025, αμφότερες στο πρότυπο διαμόρφωσης Standard 1. Δηλαδή με δυο 8πλους εκτοξευτές Sylver A50 για συνολικά 16 αντιαεροπορικούς πυραύλους Aster 30, οκτώ αντιπλοϊκούς πυραύλους Exocet MM40 Block 3c σε 2 συγκροτήματα τετραπλών εκτοξευτών, το κύριο πυροβόλο Super Rapido των 76 mm, τα δυο δευτερεύοντα πυροβόλα των 20 mm, τορπιλοσωλήνες με τορπίλες MU90 και αντίμετρα τορπιλών CANTO.
Τα δυο πλοία θα μεταπέσουν στο οριστικό πρότυπο Standard 2, που θα προσθέσει δυο ακόμη 8πλους Sylver A50, οπότε οι Aster θα φτάσουν τους 32, και τον πολλαπλό εκτοξευτή RAM Mk31. Ο λόγος που γίνεται αυτό, σύμφωνα με τη Naval Group, είναι η αδυναμία ικανοποίησης παραγγελιών των αντίστοιχων υποδομών συγκροτημάτων από την εφοδιαστική αλυσίδα, δηλαδή των δυο πρόσθετων Sylver A50 πέραν της παραγγελίας που είχε γίνει για τις γαλλικές FDI. Για την FDI-HN3, με παράδοση στο (τελικό) πρότυπο διαμόρφωσης Standard 2 στις 31-10-2026, υπήρχε αρκετός χρόνος για την παραγγελία και έγκαιρη παράδοση των συγκροτημάτων αυτών, ώστε να ενσωματωθούν στη διαδικασία ναυπήγησής της στη Γαλλία.
Απαντώντας σε ερώτησή μας, τα στελέχη της Naval Group μας διαβεβαίωσαν ότι, με όλες τις δοκιμές στα πλοία να έχουν ολοκληρωθεί και τις υποδομές έτοιμες να τα υποδεχθούν, η εγκατάσταση και ολοκλήρωση των συγκροτημάτων εκτοξευτών θα είναι απλή υπόθεση και δεν θα διαφέρει από τη διαδικασία προσθαφαίρεσης για συντήρηση σε επίπεδο ναυστάθμου. Από την άλλη, για το πολύ σοβαρό ζήτημα του ολοκληρωμένου συστήματος ηλεκτρονικού πολέμου, το οποίο -από όσο είναι γνωστό- δεν συμπεριλαμβάνεται στη σύμβαση, αυτό εξελίσσεται για τις γαλλικές φρεγάτες χωρίς περαιτέρω πληροφορίες. Απομένει να δούμε το πότε θα είναι έτοιμο και αντίστοιχα πότε και πως θα προσφερθεί στο ΠΝ.
Η προοπτική μιας 4ης FDI HN
Όταν είχαμε επισκεφτεί το Λοριάν τον Ιούλιο, το θέμα μιας 4ης FDI κυριάρχησε στην ενημέρωσή μας. Αν και για να τοποθετηθεί στη σωστή του βάση, τυπικά δεν αφορά πλέον σε άσκηση προαίρεσης. Όπως είναι γνωστό, η σύμβαση για τα 3 πλοία προέβλεπε προαίρεση για τέταρτο, η προθεσμία άσκησης της οποίας, έληξε στις 30 Ιουνίου 2023. Οι Γάλλοι ρωτήθηκαν πιεστικά για το θέμα και η απάντηση ήταν προφανής: ότι δηλαδή αποτελεί πλέον θέμα συζήτησης με την ελληνική πλευρά. Παρότι τα στελέχη της Naval Group ρωτήθηκαν για το εάν και πόσο υψηλότερο θα είναι το κόστος ενός νέου σκάφους, απέφυγαν – αναμενόμενο- να απαντήσουν ευθέως και όπως μάλιστα χαρακτηριστικά αναφέρθηκε «μπορεί να είναι 1% υψηλότερο… μπορεί περισσότερο, αλλά αποτελεί θέμα διαπραγματεύσεων που θα πρέπει να κάνει η Ελλάδα!».
Στην περίπτωση που το Πολεμικό Ναυτικό ενδιαφερθεί τελικά για ένα τέταρτο πλοίο (δεδομένων και των αναφορών του υπουργού Εθνικής Άμυνας σε «3+1 FDI» κατά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης στη Βουλή), το σημαντικότερο είναι να ξεκινήσουν άμεσα συνομιλίες, τόσο για το κόστος όσο και το χρονικό ορίζοντα υλοποίησης αυτής της πρόθεσης, προκειμένου να εξασφαλιστεί το σχετικό ναυπηγικό «χρονοπαράθυρο» (time slot).
Να θυμίσουμε ότι ακόμη και εάν η άσκηση της προαίρεσης είχε γίνει (πριν τη λήξη της), αυτό δεν θα σήμαινε ότι η 4η FDI-HN θα ακολουθούσε χρονικά το τρίτο πλοίο (δηλαδή τη “Φορμίων”), αλλά πιθανότατα θα τοποθετείτο μετά το τέλος του ναυπηγικού προγράμματος του Γαλλικού Ναυτικού (το οποίο βρίσκεται αυτή τη στιγμή υπό χρονική αναθεώρηση). Πάντως, σε περίπτωση παραγγελίας τέταρτου πλοίου, αυτό θα αφορά μια ίδια και απαράλλακτη φρεγάτα με τις τρεις προηγούμενες, καθώς, παρά τα διάφορα δημοσιεύματα περί ύπαρξης τελικού σχεδίου μεγαλύτερης και ισχυρότερα οπλισμένης FDI, τίποτε σχετικό δεν ισχύει.
