Αν θέλουμε να είμαστε ακριβοδίκαιοι, θα πρέπει οι όποιες αιρετικές σκέψεις να μην αναπτύσσονται μονοσήμαντα, αλλά να προτείνονται «αιρετικά ανάλογα» για όλους ανεξαιρέτως. Σε συνέχεια, λοιπόν, του προηγούμενου άρθρου μας, σχετικά με την πρόταση να ακυρώσουμε το αδιέξοδο πρόγραμμα κορβετών και να πάμε σε 3 ακόμη φρεγάτες FDI με σοβαρή ελληνική συμμετοχή, ας αναπτύξουμε ένα θεωρητικό ανάλογο: με πυλώνα τώρα την ενίσχυση της ελληνοιταλικής συμμαχίας αλλά και του ελληνικού ναυπηγικού οικοσυστήματος. Ας δούμε -πάλι ψύχραιμα- τι ακριβώς προτείνουμε:
- Lease-upgrade-option-to-buy δύο φρεγάτες κλάσης PPA επιπέδου Light+
- Ναυπήγηση στην Ελλάδα δύο φρεγατών κλάσης PPA επιπέδου Full HN
- Πρόσκτηση αριθμού πυραύλων Aster Block 1 NT και MICA NG ή CAMM–ER
- Πρόσκτηση άλλων πλοίων
Μήπως αντί για 3 κορβέτες να πάμε σε 3 ακόμη FDI με σοβαρή ελληνική συμμετοχή;
Η πρόταση βασίζεται σε συμφωνία με τους Ιταλούς (την κυβέρνηση της χώρας σε συνεργασία με τη ναυπηγική Fincantieri), με πρώτο βήμα το δανεισμό δύο εκ των νεότευκτων φρεγατών κλάσης PPA του Ιταλικού Ναυτικού. Χωρίς ενοίκιο, αλλά με αντάλλαγμα την αναβάθμισή τους σε επίπεδο Full κατά την επιστροφή τους (Lease-upgrade-option-to-buy). Αν σας θυμίζει κάτι, είναι το πρότυπο συμφωνίας που υλοποιούμε ήδη εμείς, με το δανεισμό μιας συστοιχίας Patriot στη Σαουδική Αραβία με αντάλλαγμα την αναβάθμιση τους.
Ποια πλοία θα πρέπει να είναι αυτά; Κατ’ ελάχιστον πρέπει να είναι επιπέδου Light+ (ελαφρά οπλισμένα), άρα εκ των πραγμάτων το Raimondo Montecuccoli (P432) που μόλις παραδόθηκε στο Ιταλικό Ναυτικό, και το Marcantonio Colonna (P433) που καθελκύστηκε μόλις πριν λίγους μήνες! Η επιλογή των συγκεκριμένων επιτρέπει την ταχύτατη εισαγωγή ολοκαίνουριων φρεγατών στο Πολεμικό Ναυτικό, εντός του 2024 και 2025 αντίστοιχα, αντικαθιστώντας, παλαιότερες μη εκσυγχρονισμένες φρεγάτες κλάσης Kortenaer. Ακριβώς για να υπάρχει άμεση ελληνική αμυντική ενίσχυση χωρίς «κενά».
Τα πλοία αυτά θα μπορούσαν να εισέλθουν σε υπηρεσία με το ΠΝ στην διαμόρφωση ως έχουν, ή με μια πολύ μικρή προσωρινή αναβάθμιση του οπλισμού τους. Στο επίπεδο PPA Light+ τα πλοία δεν διαθέτουν αντιπλοϊκούς πυραύλους, σύστημα εγγύς προστασίας (CIWS) και σόναρ. Δυνητικά, θα μπορούσαν να προστεθούν προσωρινά εκτοξευτές πυραύλων Harpoon (εφόσον δεν έχουν λήξει) από τις αποσυρόμενες Kortenaer. Άλλωστε, το σύστημα διαχείρισης μάχης (CMS) Athena είναι ανοιχτής αρχιτεκτονικής και με δυνατότητα για ενσωμάτωση διαφόρων όπλων και συστημάτων.
Για το θέμα CIWS δεν μπορούν να γίνουν και πολλά πράγματα, αλλά το εγκατεστημένο πυροβόλο με σύστημα Strales προσφέρει ικανοποιητική προστασία. Εναλλακτικά, θα μπορούσαν να τοποθετηθούν παλιά Phalanx. Σχετικά με το σόναρ, μάλλον πρέπει να αρκεστούμε στο ελικόπτερο MH-60R, ή εναλλακτικά να τοποθετηθεί το συρόμενο VDS ATAS, όπως άλλωστε προβλέπεται στο επίπεδο Full. Οι προαναφερθείσες προσωρινές προσθήκες μπορούν να γίνουν και βαθμιαία. Ιδέες και ευελιξία να υπάρχουν καθώς τα πλοία έχουν ικανό μέγεθος.
Επόμενο βήμα θα είναι η ναυπήγηση στην Ελλάδα δύο PPA Full HN (δηλαδή σε μια διαμόρφωση πλήρως εξοπλισμένη και με βάση τις ελληνικές ανάγκες-επιλογές). Τότε οι υπό δανεισμό PPA Light+ θα πρέπει να αναβαθμιστούν στο επίπεδο PPA Full -το ιταλικό- και στη συνέχεια θα επιστραφούν. Ειδικότερα, θα εγκατασταθούν το ραντάρ Kronos Starfire (X-band), το σύστημα εντοπισμού μέσω υπερύθρων DSS (SHU), το σόναρ ATAS VDS, καθώς και οι εκτοξευτές πυραύλων Teseo και οι τριπλοί εκτοξευτές WASS B-515/3 για τορπίλες Black Arrow 324 mm. Όλα βέβαια εξαρτώνται από τις διαπραγματεύσεις σχετικά με τις εκτιμήσεις αξίας και κόστους. Η συμφωνία δανεισμού των δύο αυτών πλοίων θα μπορούσε να περιέχει δικαίωμα προαίρεσης αγοράς (buy) ενός ή και των δύο εξ αυτών στο τέλος της περιόδου δανεισμού, με προκαθορισμένο κόστος.
Το τρίτο μέρος της συμφωνίας αφορά τους φόρτους των αντιαεροπορικών πυραύλων Aster. Ίσως είναι δύσκολο να πεισθεί το Ιταλικό Ναυτικό να δανείσει και Aster από το απόθεμα που διαθέτει, ειδικά μάλιστα για όσο διάστημα δεν θα έχει καν τα πλοία αυτά στη δύναμή του! Οπότε το πιθανότερο είναι το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό να οδηγηθεί στην πρόσκτηση επιπλέον αριθμού Aster 30 για τον εξοπλισμό τους. Στο πλαίσιο αυτό, ίσως είναι ορθολογικότερη η πρόσκτηση αριθμού πυραύλων Aster 30B1NT -με αυξημένη αντιβαλλιστική ικανότητα- για τοποθέτησή τους στις FDI HN (και αντίστοιχη «μεταβίβαση» των υπό παράδοση Aster 30B1 στις PPA) και αριθμού πυραύλων Aster 30B1 για συμπλήρωση αποθεμάτων. Ο συνδυασμός αυτός, αν και υψηλού κόστους, απελευθερώνει την ανάγκη επιλογής και εισαγωγής νέου πυραύλου με δυσμενείς επιπτώσεις στην πολυτυπία.
Το κίνητρο για την Ιταλία είναι μεγάλο από μια τέτοια συμφωνία. Καθώς ενισχύεται έμπρακτα η ελληνοιταλική συμμαχία, ιδιαίτερα υπό το πλαίσιο των προκλήσεων της Ανατολικής και Κεντρικής Μεσογείου και των κοινών συμφερόντων στο ενεργειακό τομέα. Το κίνητρο για το Ιταλικό Ναυτικό εστιάζεται στο ότι το κόστος αναβάθμισης σε PPA Full το αναλαμβάνει η Ελλάδα, αν και θα στερηθεί τις μονάδες αυτές για ένα διάστημα περίπου πέντε ετών. Το κίνητρο για την Fincantieri είναι πολύ σοβαρό καθώς θα καταφέρει να πουλήσει ένα δικό της σχέδιο (PPA Full HN) στο Πολεμικό μας Ναυτικό, να της πληρώσουμε εμείς την αναβάθμιση των 2 ιταλικών, ενώ ταυτόχρονα θα αυξήσει τις πιθανότητες συνεργασίας στο πρόγραμμα Ευρωκορβέτας στο οποίο συμμετέχουν και οι δυο χώρες.
Οι PPA Full σε ελληνική εκδοχή
Έχουν γραφτεί αρκετά άρθρα για τις δυνατότητες των φρεγατών PPA. Εντυπωσιακά πλοία, όντως, αλλά κατά την ταπεινή μου γνώμη με κάποιους περιορισμούς. Ένας από τους βασικότερους είναι η έλλειψη πυραυλικού CIWS. Όσο αυτονόητη θεωρούμε πλέον την τοποθέτηση ενός συστήματος πυραύλων RAM σε ένα σύγχρονο πλοίο, άλλο τόσο προβληματική πιθανά είναι και η τοποθέτησή του στην φρεγάτα PPA. Που ακριβώς θα μπορούσε να τοποθετηθεί ένα RAM σε μια PPA Full HN; Η αποδοτικότερη θέση θα ήταν πάνω στο υπόστεγο του ελικοπτέρου όπου στην υφιστάμενη σχεδίαση είναι τοποθετημένο ένα ακόμη πυροβόλο Leonardo 76/62 mm Strales. Παρόλο που θα «χαθεί» ένα πολύτιμο πυροβόλο Strales, είναι σημαντικότερο να αυξηθούν οι αντιαεροπορικοί πύραυλοι, καθώς οι δυνατότητες του RAM είναι αδιαμφισβήτητες. Άλλωστε, θα παραμείνει στην πλώρη το Leonardo 127/64 mm Vulcano με τις μοναδικές του ικανότητες.
Μια άλλη διαφοροποίηση του υπό συζήτηση προτύπου ελληνικού PPA Full από το Full του Ιταλικού Ναυτικού, θα αφορούσε τους αντιπλοϊκούς πυραύλους. Για μείωση της πολυτυπίας ίσως να ήταν δόκιμο να τοποθετηθούν Exocet MM40 Block 2C. Το CMS Athena δεν αναμένεται να έχει κάποια δυσκολία στην ολοκλήρωσή τους. Αντίστοιχα, στο πλαίσιο περιορισμού της πολυτυπίας, ιδανικό θα ήταν να τοποθετηθούν εκτοξευτές και τορπίλες MU90, όπως και στις FDI HN. Σε αντίθετη περίπτωση, το ΠΝ θα πρέπει να εισάγει και τρίτο τύπο ανθυποβρυχιακών τορπιλών σε πολύ μικρούς αριθμούς. Όλα βέβαια εξαρτώνται από τα κόστη ολοκλήρωσης, πρόσκτησης και υποστήριξης, βάσει των οποίων το ΠΝ θα κρίνει το πλαίσιο εισαγωγής TESEO και Black Arrow.
ΑΠΟΨΗ: Άμεση παραλαβή των 2 ιταλικών PPA Light, ή παραγγελία της 4ης φρεγάτας FDI;
Όσον αφορά στους αντιαεροπορικούς πυραύλους αυτονόητη είναι η πρόσκτηση Aster 30B1. Εντούτοις, θα μπορούσε να εξεταστεί και η δυναμική εισαγωγής νέου φθηνότερου αντιαεροπορικού βλήματος για τις PPA Full HN στη βάση της επιχειρηματολογίας ολοκλήρωσης MICA NG στις φρεγάτες «Κίμων» (βλέπε προηγούμενο άρθρο). Θα μπορούσε, δηλαδή, να εξεταστεί η χρήση στους εκτοξευτές Sylver A50 του πυραύλου CAMM-ER (Albatros NG), η οποία έχει ήδη δρομολογηθεί από το Ιταλικό Ναυτικό και επομένως το κόστος ολοκλήρωσης θα είναι ελάχιστο. Βέβαια, πρέπει να σταθμιστεί το κόστος εισαγωγής και υποστήριξης νέου οπλικού συστήματος σε περιορισμένους αριθμούς (2×16) σε σχέση με τα οφέλη που αυτό θα έχει.
Σημειώνεται ότι οι CAMM-ER είναι μεν υπό ανάπτυξη, αλλά θα είναι διαθέσιμοι την ίδια χρονική περίοδο που θα μπαίνουν σε υπηρεσία στο ΠΝ οι PPA Full HN. Δυνητικά θα μπορούσαν οι CAMM-ER να ολοκληρωθούν και στις «Κίμων», αλλά ας μην ελπίζουμε πολλά με το SETIS και τους Γάλλους. Εναλλακτικά, θα μπορούσε να γίνει ολοκλήρωση MICA NG στις PPA Full HN και στις «Κίμων», που θα αφορούσε επομένως σε μεγαλύτερο αριθμό πυραύλων (άρα θα είχε και μεγαλύτερο νόημα), αλλά ας μην ελπίζουμε σε ένθερμη υποστήριξη ενός τέτοιου εγχειρήματος από τους Ιταλούς! Συμπερασματικά, μάλλον είναι ορθολογικότερο οι φρεγάτες αυτές να φέρουν πυραύλους Aster 30B1, και να αφεθεί η επιλογή φθηνότερου αντιαεροπορικού πυραύλου στο πρόγραμμα Ευρωκορβέτας.
Επιπρόσθετα, όπως και στον προβληματισμό για τις FCX-30HN, πρέπει να τοποθετηθεί και σόναρ κύτους, κατά προτίμηση για λόγους ομοιογένειας το Κingklip Mk2 που τοποθετείται και στις «Κίμων», με το ίδιο να ισχύει για το συρόμενο σόναρ, που θα πρέπει να είναι το CAPTAS-4.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Leonardo ATHENA, το πιθανό νέο CMS του Πολεμικού μας Ναυτικού
Η ελληνική συμμετοχή
Στην πρόταση μας είναι αναμενόμενο ότι θα επιλεγούν τα Ναυπηγεία Ελευσίνας για την εγχώρια ναυπήγηση των ελληνικών PPA Full HN, υιοθετώντας δηλαδή στοιχείο της σημερινής ιταλικής πρότασης για την κατασκευή κορβετών. Άλλωστε ο ίδιος αριθμός πλοίων εγχώριας ναυπήγησης προβλέπονταν και στο πρόγραμμα κορβετών FCX-30. Με βάση το πρόγραμμα εξυγίανσης των Ναυπηγείων Ελευσίνας και την εμπειρία της Fincantieri, ένα λογικό χρονοδιάγραμμα θα μπορούσε να αποδώσει τα σκάφη τα έτη 2029 και 2030. Ας είμαστε ρεαλιστές, δεν ναυπηγούνται έτσι εύκολα και γρήγορα σύγχρονες φρεγάτες από ναυπηγεία που δεν έχουν ανάλογη εμπειρία και είναι σε φάση αναδιάρθρωσης.
Βέβαια, για να είναι πλέον δελεαστική για εμάς η πρόταση θα πρέπει η ελληνική συμμετοχή να ανέρχεται κατ’ ελάχιστον στο 40%, ώστε να έχει ισχυρό αναπτυξιακό κίνητρο. Και φυσικά το ίδιο ισχύει και για την πρόσβαση στο CMS Athena. Απαιτήσεις που πρέπει να είναι ξεκάθαρο ότι αποτελούν deal breaker. Τα ναυπηγεία Ελευσίνας, φυσικά θα αναλάβουν και την αναβάθμιση των υπό δανεισμό PPA Light+ σε επίπεδο PPA Full προτού αυτές επιστραφούν στο Ιταλικό Ναυτικό. Το έργο αυτό είναι αναμενόμενο ότι θα προσμετρηθεί στο 40% ελληνικής συμμετοχής στο συνολικό πρόγραμμα, άρα έμμεσα το ποσοστό ελληνικής συμμετοχής στις εγχώριες ναυπηγήσεις μπορεί να κινηθεί χαμηλότερα αντίστοιχα, μειώνοντας την πίεση στην Fincantieri για παραχώρηση ναυπηγικού έργου.
Ναι, αλλά δεν θα μείνει παραπονεμένη η ιταλική πλευρά με τη μειωμένη «αμοιβή» της; Θα είναι όμως στα αλήθεια μειωμένη; Κατά πάσα πιθανότητα, συμπεριλαμβανομένων των όπλων και των FOS για τις νέες ναυπηγήσεις, αλλά και τα κιτ αναβάθμισης των υπό δανεισμό πλοίων, το συνολικό πρόγραμμα πιθανά να κινηθεί πάνω από 2 δις ευρώ. Επομένως, οι ιταλικές εταιρείες (Fincantieri, Leonardo) αναμένεται να «απολαύσουν» μεγάλο μέρος των σχεδόν 1,2 δις ευρώ που απομένουν αν «αφαιρεθεί» η ελληνική συμμετοχή. Μεγαλύτερο ποσό από ό,τι ίσως θα λάμβαναν από το πρόγραμμα κορβετών. Αν προσμετρήσουμε δε και την εμπλοκή της Fincantieri στα Ναυπηγεία Ελευσίνας, «ανακτάται» ένα εξίσου ικανό ποσοστό. Ας αναλογιστούν οι Ιταλοί την αντίπαλη προοπτική (εντελώς Γαλλικές Gowind), και να σοβαρευτούν να προτείνουν στην Ελλάδα ένα πρόγραμμα με ευέλικτη χρηματοδότηση.
Πρόσκτηση και άλλων πλοίων του Ιταλικού Ναυτικού
Το Ιταλικό Ναυτικό βρίσκεται τα τελευταία χρόνια σε σημαντική διαδικασία αναβάθμισης με συστηματικά και εντυπωσιακά ναυπηγικά προγράμματα. Στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης ελληνοιταλικής συμφωνίας, θα μπορούσε το ΠΝ να αποκτήσει πλοία και άλλων κατηγοριών από αυτά που θα αποσύρει το Ιταλικό Ναυτικό τα επόμενα χρόνια. Ενδεικτικά αναφέρονται τα ναρκοθηρικά κλάσεων Lerici και Gaeta, το πλοίο γενικής υποστήριξης Etna (ίδιας κλάσης με το ΠΓΥ Προμηθεύς), τα OPV κλάσεων Cassiopea και Sirio, και δυνητικά και τα OPV κλάσης Comandanti. Σε πιο extreme σενάρια, θα μπορούσε κάποια στιγμή στο μέλλον το ΠΝ να ενδιαφερθεί και για τα LPD San Giorgio! Γενικότερα μια τέτοια συνεργασία που θα ξεκινά από την απόκτηση των PPA μπορεί να συνεχιστεί στο πρόγραμμα των Ευρωκορβετών. Με όσες από αυτές παραγγείλει το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό να είναι αρκούντως «ιταλικές», με πολλά κοινά συστήματα με τις PPA Full HN.
Αντί επιλόγου
Τεχνηέντως απέφυγα να αναφέρω την μεγάλη αγάπη όλων μας, τις εντυπωσιακές φρεγάτες κλάσης Bergamini. Δεν θα μπορούσε για παράδειγμα η αιρετική αυτή πρόταση να αφορά σε πρόσκτηση τέτοιων φρεγατών; Η απάντηση είναι ένα εμφατικό «όχι», για δύο κυρίως λόγους. Πρώτον, αν είναι να επενδύσουμε σε επιπρόσθετες φρεγάτες, αυτές θα πρέπει να είναι οι FDI HN, για λόγους ομοιοτυπίας και υποστήριξης. Συν ότι από πλευράς καινοτομίας (προσοχή, δεν αναφέρομαι σε επιδόσεις!) οι FDI μάλλον πλεονεκτούν σε σχέση με τις ιταλικές FREMM. Δεύτερον, ίσως και σημαντικότερο, πολιτικά δεν θα ήταν διόλου εύκολο να παραδεχθούμε ότι κάναμε «λάθος» (ή όσοι τέλος πάντων το πιστεύουν αυτό) επιλέγοντας τις φρεγάτες «Κίμων»!
