Φρεγάτες FDI HN: Ποια είναι τα πλεονεκτήματα και ποια τα μειονεκτήματα τους

Τα άρθρα που έχουμε γράψει από το 2017 για τις FTI, μετά Belh@rra, μετά FDI, μετά FDI HN, πρέπει να είναι πολύ περισσότερα από αυτά που έχουμε γράψει για το F-35, από τότε ακόμη που ήταν… JSF.

Πως μας προέκυψε όμως η FDI για το Πολεμικό Ναυτικό μας; Δεν είναι μυστικό πως το ΠΝ από το 2008 ήθελε να αγοράσει τη γαλλική FREMM, σε μια δική του, μοναδική παραλλαγή, με εκπληκτικό οπλισμό και εξοπλισμό. Η τότε κατασκευάστρια εταιρεία, DCNS, είχε μάλιστα δημιουργήσει και γραφείο στην Ελλάδα, ελπίζοντας και προωθώντας την αγορά του πλοίου. Το σχέδιο της FREMM είναι τόσο επιτυχημένο, που έχει πουληθεί κυριολεκτικά σε όσους μπορούσαν να το πληρώσουν, αλλά και στο Αμερικανικό Ναυτικό ως FFG-62, κλάση Constellation. Συνεπώς, η ροπή του ΠΝ πριν 15 χρόνια σε αυτό το σχέδιο, δείχνει πόσο μπροστά έβλεπε τότε.

Τελικά, εν έτει 2022, η DCNS νυν Naval Group πέτυχε αυτό που προσπαθούσε επί σχεδόν 15 έτη, την πώληση γαλλικών πλοίων στη χώρα μας. Το θέμα είναι πως τα πλοία αυτά δεν είναι οι FREMM HN αλλά οι FDI HN.

Φωτό: Ξεκίνησε η συναρμολόγηση του κύτους της πρώτης ελληνικής FDI

Η FREMM είναι ένα ικανότατο πλοίο, ειδικά σε ανθυποβρυχιακό ρόλο, με τεράστιες δυνατότητες εξέλιξης. Το “πρόβλημά” της είναι πως είναι πολύ ακριβή φρεγάτα, αν και ουσιαστικά μάλλον φθηνή για αυτά που προσφέρει. Καθώς όμως δεν χρειάζεται μόνο το ΠΝ μας πολλά πλοία, το ίδιο θέλει και το Γαλλικό Ναυτικό (Marine Nationale). Και τα πλοία αυτά δεν μπορούν να είναι ΠΑΘ (Περιπολικά Ανοιχτής Θαλάσσης). Κάπως έτσι προέκυψαν οι φρεγάτες La Fayette (προηγήθηκαν των FREMM φυσικά).

H LaFayette έχει μια ιδιαίτερη φιλοσοφία. Οι Γάλλοι θεώρησαν πως λόγω χαμηλής υπογραφής στα ραντάρ, μπορούσε δύσκολα να προσβληθεί από εχθρικούς πυραύλους. Έτσι η αντιαεροπορική/αντιβληματική της άμυνα είναι πραγματικά προβληματική. Όμως το πλοίο είναι χαμηλού κόστους στη χρήση, αν και αρκετά αργό σε ταχύτητα (λόγω κινητήρων diesel). Οπότε η FTI/FDI είναι ουσιαστικά ο διάδοχος της La Fayette, ενώ η FREMM δεν έχει διάδοχο, και αυτή τη στιγμή παράγεται σε δυο χώρες, Ιταλία και ΗΠΑ. Με λίγα λόγια, δεν θα εκπλαγούμε αν η Γαλλία αγοράσει ξανά FREMM.

Η FTI ή Frégate de Taille Intermédiaire (Φρεγάτα Μεσαίου Μεγέθους) ξεκίνησε σε αυτή τη βάση, ως φθηνό σε απόκτηση και χρήση πλοίο, γενικών καθηκόντων και ωκεάνιων περιπολιών. Η Naval Group όμως, είχε στα χέρια της σχέδια για ένα ραντάρ της Thales, που η ανάπτυξή του είχε ξεκινήσει αρκετά νωρίτερα, του SeaFire 500. Την ίδια στιγμή, η εταιρεία είχε κάνει άλματα σε διάφορες τεχνολογίες πάνω στα πλοία, κι όλα αυτά θέλησε να τα βάλει πάνω στην FTI, σε μια ευνοική χρονικά συγκυρία. Έτσι συνδύασε το νέο ραντάρ με το δικό της σύστημα διαχείρισης μάχης (CMS) SETIS, και έμεινε να επιλεγεί το βασικό όπλο αντιαεροπορικής άμυνας, δίπλα στους αντιπλοϊκούς Exocet. Επελέγη o Aster 30, καθώς ήταν ήδη ο βασικός πύραυλος του Marine Nationale.

Η LaFayette είχε 8 αντιαεροπορικούς Crotale, τώρα έχει μόλις 6 Mistral. Οπότε η FTI με τους 16 Aster 30 θα ήταν ένα άλμα δυνατοτήτων για το γαλλικό ναυτικό, κι όχι άδικα. To σύστημα εγγύς προστασίας (CIWS) απουσίαζε και πάλι, αλλά η αρχική ιδέα των Γάλλων ήταν η χρήση ενός εξελιγμένου συστήματος αντιμέτρων ECM, που θα απέτρεπε την προσέγγιση εχθρικών πυραύλων, ειδικά σε συνεργασία με διάφορα “δολώματα”. Η Naval Group εξέλιξε τα “δολώματα”, αλλά ECM το γαλλικό ναυτικό δεν παρήγγειλε ποτέ. Μια “κατάρα” που συνοδεύει το πλοίο ακόμη και σήμερα.

Σχεδιαστικά τώρα, θα πούμε πως η εταιρεία, όπως κι άλλες στο χώρο, είχε επανεξετάσει το concept της ανάστροφης πλώρης. Μετά τα καταδρομικά Zumvalt του Αμερικανικού Ναυτικού, πολλά και διάφορα ναυπηγεία μελέτησαν ένα σχέδιο που είχε εγκαταληφθεί για πολλά χρόνια. Τελικά οι δοκιμές έδειξαν πως το πλοίο θα είχε δυνατότητες αυξημένης σταθερότητας σε πρόνευση και διατοιχισμό, που επέτρεπαν την εκτόξευση πυραύλων Aster 30 με κατάσταση θάλασσας όσο αυτή που αντέχουν οι FREMM. Έτσι, σε συνδυασμό με το SeaFire 500, η φρεγάτα μετονομάστηκε σε Frégate de Défense et d’Intervention ή FDI, καθώς το πλοίο είχε τελικά πολύ περισσότερες δυνατότητες από μια La Fayette.

Από εκεί και πέρα, το πλοίο ήταν μάλλον “άτυχο”. Καταρχάς, η εξέλιξή του συνέπεσε με μια υποβόσκουσα οικονομική κρίση της γαλλικής οικονομίας, και οι Γάλλοι έκαναν πολλές περικοπές. Μετά, το SeaFire 500, μετονομάστηκε σε SeaFire, καθώς οι επιδόσεις που επιτυγχάνει δεν ανταποκρίνονται στον αρχικό ισχυρισμό για 500 χιλιόμετρα εμβέλεια. Κάτι που δεν πρέπει να μας ξενίζει καθώς έχει τις επιδόσεις που επιτυγχάνουν ανάλογα AESA radars, fixed panel & rotators. Ας είμαστε ρεαλιστές, και τα περίπου 300 χιλιόμετρα είναι μια πολύ καλή επίδοση, και μην ξεχνάμε και την καμπυλότητα της γης.

Κατά δεύτερο, οι Γάλλοι περιέκοψαν την ανάπτυξη του ECM. To ECM δεν μπορεί να είναι “οποιοδήποτε”, πρέπει να είναι νέας γενιάς καθώς δεν μπορεί να ταιριάξει με το προηγμένο ραντάρ σταθερών πάνελ εκπομπής. Ένα περιστρεφόμενο ραντάρ μπορεί να έχει ειδικούς αλγόριθμους ώστε να μην εκπέμπει εκεί που γίνεται η παρεμβολή για όσα msec απαιτείται. Ένα fixed panel που εκπέμπει συνεχώς, πρέπει να έχει ECM ενσωματωμένο στις ρουτίνες λειτουργίας του. Γιαυτό και είχαμε εξηγήσει το πόσο λάθος ήταν οι διαδόσεις πως στο SeaFire μπορεί να ενσωματωθεί με απλή εγκατάσταση οποιοδήποτε σύγχρονο ECM, και προσπαθούσαν κάποιοι να ρίξουν φταίξιμο στο ΠΝ. Δεν φταίει το ΠΝ, ούτε η Naval Group, αλλά το Marine Nationale για την έλλειψη ECM.

AΝΑΛΥΣΗ: H FDI HN και το σύστημα ECM

Το πλοίο είναι αρκούντως ισχυρό. Διαθέτει εκτός του SeaFire και των Aster 30, το προηγμένο συρόμενο sonar CAPTAS-4, μάλλον τον κορυφαίο ανθυποβρυχιακό αισθητήρα σήμερα. Το σόναρ τρόπιδας Kingklip είναι πιο βασικών δυνατοτήτων, που προσθέτει στις ήδη προηγμένες δυνατότητες ASW που έχει το πλοίο. Αλλά τη δουλειά θα την κάνει το ελικόπτερο MH-60R και το CAPTAS-4. To Kingklip είναι εκεί για να μην μείνει το πλοίο χωρίς ανθυποβρυχιακή προστασία σε περίπτωση που χαθεί το CAPTAS. Ακόμη κι όσοι ισχυρίζονται πως το KingKlip είναι για προστασία εν όρμω σφάλλουν, περισσότερο θα προσφέρει στα κρίσιμα λεπτά που θα χρειαστεί να φτάσει το συρόμενο CAPTAS-4 στο κατάλληλο σημείο ή το MH-60R να ρίξει ηχοσημαντήρες.

Επίσης, λόγω σχεδίασης, η FDI είναι μια ικανή πλατφόρμα εξαπόλυσης πυραύλων, είτε  μιλάμε για τους Aster 30 είτε για τους Exocet. Η εκτόξευση μπορεί να γίνει και με κατάσταση θάλασσας ανάλογη με αυτή που μπορεί να εκτοξεύσει ένα πολύ μεγαλύτερο πλοίο, ένα αποτέλεσμα της σχεδίασης της ανάστροφης πλώρης. Μα καλά, αν έχει τόσα πλεονεκτήματα η ανάστροφη πλώρη, γιατί την επέλεξαν μόνο οι Γάλλοι (και οι Κορεάτες μάλλον); Διότι το σχέδιο είναι αδοκίμαστο σε πλοίο εκτοπίσματος όσο η FDΙ. Επίσης, η επιβάρυνση στο βάρος της πλώρης θα έχει συνέπειες στην τελική ταχύτητα, αλλά και στη δυνατότητα παρατεταμένων επιχειρήσεων (σταθερότητα σε θαλασσοταραχή, αλλά με την πλώρη κάτω από τη θάλασσα για αρκετή ώρα).

ΑΠΟΨΗ: Η αγορά της 4ης FDI χωρίς προμήθεια 4 ακόμη σκαφών, θα σημάνει το τέλος του Πολεμικού μας Ναυτικού όπως το ξέρουμε

Η σχεδίαση δεν επιτρέπει και την τοποθέτηση πυροβόλου των 5 ιντσών, με το πυροβόλο των 3 ιντσών (76 χιλιοστών) να είναι το ανώτερο. Ούτε μπορεί το πυροβόλο να μετακινηθεί προς τα εμπρός, αυξάνοντας το χώρο για περισσότερους εκτοξευτές. Εδώ όμως θα πρέπει να πούμε πως η σύγχρονη τάση είναι για μικρότερα πυροβόλα, κι όχι για μεγαλύτερα. Το Αμερικανικό Ναυτικό πηγαίνει προς τα πυροβόλα των 57 χιλιοστών, οι Γάλλοι θεωρούν τα 76 χιλιοστών επαρκή. Το ΠΝ βέβαια ήθελε πυροβόλο των 5 ιντσών. Πως συμβιβάστηκε;

Το 2017, όταν οι Γάλλοι ήρθαν για πρώτη φορά και παρουσίασαν το πλοίο, εξήγησαν πως όσα μπορεί να κάνει ένα πυροβόλο των 5 ιντσών, μπορεί να το κάνει κι ένα των 3 αλλά με τα κατάλληλα πυρομαχικά (VULCANO) και με μηχανισμό STRALES. To STRALES όμως δεν μπαίνει FDI, συνεπώς, το ΠΝ είναι φανερό πως έκανε μια υποχώρηση στο θέμα αυτό. Οι ελλείψεις όμως δεν σταματούν εδώ.

Η ελληνική εκδοχή της FREMM θα είχε το σύστημα υπέρυθρου εντοπισμού IRST ARTEMIS της Thales. Τελικά η FDI, για λόγους κόστους πάλι, δεν διαθέτει κάποιο IRST, αν και υπάρχει διαθέσιμο το VAMPIR NG. Στη θέση του υπάρχει το ικανότατο Paseo XLR, που όμως δεν είναι IRST, αλλά μια κάμερα παρατήρησης, ίσχυρη μεν, μη διασυνδεδεμένη στο CMS δε. Έτσι το πλοίο στερείται δυνατότητας παθητικού εντοπισμού στόχων, ενώ σε περίπτωση που το SeaFire τεθεί εκτός λειτουργίας (βλάβη, εχθρικό πλήγμα) το πλοίο μένει χωρίς σύστημα εντοπισμού εχθρικών στόχων.

Αν και όπως είπαμε το πλοίο διαθέτει συρόμενο σόναρ CAPTAS-4 και τρόπιδας, Kingklip, εντούτοις δεν έχει πρόβλεψη πλήρους διασύνδεσης με το ελικόπτερο MH-60R. Το είχαμε γράψει πολλές φορές πριν το τέλος της “φρεγατιάδας”, το πρόβλημα του πλοίου στον ανθυποβρυχιακό αγώνα δεν είναι η μη ύπαρξη ηλεκτρικής πρόωσης (όπως συμβαίνει στις FREMM) αλλά η ανυπαρξία ολοκληρωμένης διασύνδεσης με το ελικόπτερο Romeo που έχει παραγγείλει το Ναυτικό. Έτσι το πλοίο δεν μπορεί να εκτελεί πολυστατική έρευνα, με το συρόμενο σόναρ του, το ποντιζόμενο σόναρ του MH-60R, και τους ηχοσημαντήρες. Δηλαδή, δεν μπορεί να φτιάξει “πλέγμα” έρευνας, που θα δέχεται και αναλύει τα δεδομένα από πολλές πηγές. Αντίθετα, θα πρέπει να επικοινωνεί με το ελικόπτερο, για επιβεβαίωση πιθανών ιχνών. Θα είμαστε ρεαλιστές, η ύπαρξη του CAPTAS-4 από μόνο του δεν κάνει την FDI το καλύτερο πλοίο ASW, δίνει όμως καλές δυνατότητες. Άλλο όμως η πολυστατική έρευνα, με πολλές πηγές σημάτων να “χτυπούν” τα εχθρικά υποβρύχια από παντού, και το CMS να κάνει σύντηξη και ανάλυση όλων των δεδομένων αυτόματα, κι άλλο ένα κορυφαίο σύστημα ASW.

Βέβαια, κανένα σχεδόν πλοίο δεν είναι τη δυνατότητα να δέχεται τέτοιες πληροφορίες, εκτός από την HF2, αλλά και ίσως τα πλοία με TACTICOS. To ενδιάμεσο σύστημα αυτόματης επικοινωνίας με τα δεδομένα του ελικοπτέρου, Hawklink, έχει πιστοποιηθεί μόνο στο AEGIS/COMBATSS-21, ενώ οι Αυστραλοί προσπαθούν να… παντρέψουν το σύστημα μάχης 9LV, με κομμάτια του AEGIS, ακριβώς γιαυτό το λόγο, για να έχουν δυνατότητα μέσω Hawklink να επεξεργάζονται δεδομένα από τους αισθητήρες των MH-60R Romeo που αγοράζουν. Με λίγα λόγια, η περίφημη “ενσωμάτωση” του MH-60R Romeo στην FDI, είναι περιορισμένη και δεν μεγιστοποιεί τις ικανότητες που έχουν και οι δύο πλατφόρμες.

Γαλλικές αμυντικές περικοπές: Κίνδυνος το ΠΝ να είναι ο μοναδικός χρήστης της FDI;

Από εκεί και πέρα, η FDI έχει δεχτεί κριτική για τη σχετικά μικρή της ταχύτητα. Στη γαλλική έκδοση οι υπολογισμοί της φέρνουν στους 27 κόμβους, ενώ στην ελληνική (που είναι βαρύτερη λόγω οπλισμού), δεν γνωρίζουμε ακόμη. Αν και βάσει σύμβασης το ΠΝ μπορεί να κάνει αποδεκτό το πλοίο και με 25 κόμβους στις τελικές δοκιμές, θεωρούμε πως η ταχύτητα θα είναι πάντα κοντά στους 27 κόμβους αν χρειαστεί.

Το θέμα της ταχύτητας και του τι ταχύτητα πρέπει να έχουν τα πλοία του ΠΝ, είναι κάτι που θα συζητήσουμε σε ειδικό μας άρθρο. Το μόνο που θα γράψουμε τώρα είναι πως η υψηλή ταχύτητα (πάνω από 30 κόμβους) στο ΠΝ χρησιμοποιείται για αντιμετώπιση τορπιλικών επιθέσεων, με βίαιους ελιγμούς. Τώρα το δόγμα αυτό αλλάζει (;) με την υιοθέτηση των αντιμέτρων για τορπίλες, CANTO. Βέβαια, δεν ξέρουμε τι θα γίνει στην περίπτωση που εξαντληθούν τα αντίμετρα, αλλά δεν πρέπει να ξεχνάμε πως ούτε οι τορπίλες των εχθρικών υποβρυχίων είναι ατελείωτες.

Περισσότερο θα πρέπει όμως να δούμε άλλα θέματα, όπως τους αυτοματισμούς των κινητήρων, και των αξόνων τους. Με 4 κινητήρες MTU16V8000M91L το πλοίο οδηγεί 2 άξονες, που ο καθένας έχει από ένα κιβώτιο. Αλλά αυτό που δεν έχει αναλυθεί επαρκώς είναι το πως συνδέονται οι δυο άξονες μεταξύ τους, και επιτυγχάνουν το συγχρονισμό που απαιτείται. Είναι κάτι που θα το διερευνήσουμε στο άμεσο μέλλον, καθώς υπάρχουν αρκετές λύσεις στη ναυπηγική βιομηχανία, αλλά δεν έχει γίνει γνωστό ποια επέλεξε η γαλλική εταιρεία.

Σε ότι αφορά τη διασύνδεση του πλοίου, θα πρέπει να πούμε πως η FDI είναι έτοιμη να δεχτεί Link 16. To Link 16 δεν περιλαμβάνεται στην αρχική σύμβαση, αλλά λείπει ουσιαστικά μόνο το Modem, χαμηλού κόστους, που θα αγοραστεί με κάποια σύμβαση FMS. Θυμίζουμε πως Link 16 φτιάχνουν και ελληνικές εταιρείες, όπως η EFA Group. Το πλοίο έχει μελλοντική πρόβλεψη για Link 22, αλλά η τοποθέτησή του θα έχει και ανάγκη για περισσότερες μετατροπές (δεν είναι όπως το Link 16).

Μεγάλη συζήτηση έχει γίνει για το CIWS και το πως αυτό έχει ενσωματωθεί στο Threat evaluation and weapon assignment (TEWA) του πλοίου, δηλαδή το σύστημα αξιολόγησης κινδύνων και ανάθεσης στόχων. Αυτό που εμείς αναμένουμε είναι ο εκτοξευτής RAM να είναι 100% ενσωματωμένο στο SETIS, και να δέχεται εντολές μέσω κάθε κονσόλας, ή να δρα αυτόνομα, βάσει προγραμματισμού και απειλών αν χρειαστεί (όπως π.χ. δρα ένα Phalanx). Αν όμως το RAM χρειάζεται ανθρώπινη παρέμβαση και χειριστή (Man In the Loop), τότε υπάρχει προβληματική ενσωμάτωση. Θεωρούμε πως είναι σοβαρό θέμα αλλά έχουμε εμπιστοσύνη στη Naval Group πως θα το λύσει. Αυτό που σίγουρα απαιτούμε επίσης, είναι η αγορά των πυραύλων για τον RAM να είναι έκδοσης Block 2b κι όχι κάποιο παλαιότερο μοντέλο.

Ελληνικές FDI: Μια μεγάλη έλλειψη που πέρασε… απαρατήρητη και πρέπει να διορθωθεί

Κλείνοντας, θα πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι. Η FDI HN αγοράστηκε σαν μια φρεγάτα πολλαπλών ρόλων, όχι σαν μια φρεγάτα αντιαεροπορικού πολέμου. Έτσι, είναι ικανή στην ανθυποβρυχιακή άμυνα και ικανή στην αντιαεροπορική αυτοάμυνα χάρη στους προηγμένους Aster 30. Αυτό που εμείς τονίζουμε επανειλημμένως, είναι πως από τώρα πρέπει να σχεδιάσουμε πως θα καλύψουμε αυτούς τους όποιους τομείς υστερεί. Δεν μπορεί να είμαστε κατά των Γάλλων, όταν ζητάμε να τους δώσουμε περισσότερα χρήματα! Κάποια πράγματα διορθώνονται, κάποια όχι.

Ελλείψεις που διορθώνονται:

1. Σύστημα ECM
2. IRST, που το θεωρούμε εκ των ων ουκ άνευ
3. Ενσωμάτωση του RAM στο TEWA
4. Έλλειψη αντιαεροπορικών πυραύλων μέσου βεληνεκούς , που θα καλυφθεί αν οι RAM είναι επιπέδου Block 2b
5. Περιορισμένο Follow On Support
6. Σύστημα μάχης SETIS που δεν είναι “ανοιχτό” σε παρεμβάσεις από ελληνικής πλευράς (όπως ήταν για παράδειγμα το TACTICOS)

Ελλείψεις που δεν μπορούν να διορθωθούν:

1. Διασύνδεση του MH-60R στο SETIS και υλοποίηση πολυστατικής έρευνας
2. Σύστημα ESM, δεν μπορεί να γίνει εκ των υστέρων η ενσωμάτωση αισθητήρων και ρουτινών για έρευνα 0,5 GHz – 40 GHz
3. STRALES στο πυροβόλο
4. Μέτριας ισχύος κινητήρες

Με λίγα λόγια. Το πλοίο είναι  μια στιβαρή πλατφόρμα, θέλει επένδυση και κυρίως να μην το “εγκαταλείψουμε”, χωρίς ανταλλακτικά και χωρίς αναβαθμίσεις. Το Marine Nationale θα κάνει σίγουρα προσθήκες, αρχικά λογισμικού, κι αργότερα υλικού, που δεν πρέπει να τις “προσπεράσουμε”. Επίσης, όσο προηγμένα κι αν είναι τα συστήματα του πλοίου, κάποια στιγμή θα σταματήσουν να παράγονται. Τότε το ΠΝ θα πρέπει να δράσει άμεσα, και να “στοκάρει” ανταλλακτικά για δεκαετίες στο μέλλον. Διαφορετικά, δεν θα υπάρξει νέα περίπτωση “Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων”, όπου πήραμε από εκεί το απόθεμα ανταλλακτικών των δικών τους φρεγατών Kortenaer, και λύσαμε πολλά προβλήματα.

ΑΠΟΨΗ: Tουρκικό loitering KARGI, το “έρεβος” των FDI HN και του Στόλου στην Ανατολική Μεσόγειο;