Ο Storm Shadow είναι ένας γαλλοβρετανικός πύραυλος cruise, μακράς εμβέλειας που αναπτύχθηκε από το 1994 από τις εταιρείες Matra και British Aerospace (παράγεται πλέον από την MBDA). Storm Shadow είναι το βρετανικό όνομα του όπλου, ενώ στη Γαλλία (και στην Ελλάδα) ονομάζεται SCALP-EG (Système de Croisière Autonome à Longue Portée – Emploi Général), που σημαίνει Αυτόνομος Πύραυλος Κρουζ Μακράς Εμβέλειας – Γενικής Χρήσης.
Οι εταιρείες Matra και British Aerospace επιλέχθηκαν ως κύριοι ανάδοχοι για το πρόγραμμα CASOM τον Ιούλιο του 1996 με τον πύραυλο Storm Shadow, που επικράτησε απέναντι στις προτάσεις των McDonnell Douglas, Texas Instruments/Short Brothers, Hughes/Smiths Industries, Daimler-Benz Aerospace/Bofors, GEC-Marconi και Rafael.
Το σχέδιο βασίστηκε στον πύραυλο Apache της Matra που είχε σχεδιαστεί για πλήγματα σε διαδρόμους αεροδρομίων (με βομβίδια) από μεγάλη απόσταση. Ένα συμβόλαιο ανάπτυξης και παραγωγής του όπλου υπεγράφη τον Φεβρουάριο του 1997, ενώ την ίδια περίοδο οι Matra και BAe είχαν ολοκληρώσει τη συγχώνευση των δραστηριοτήτων τους για τη δημιουργία της νέας τότε εταιρείας, Matra BAe Dynamics (η μετέπειτα MBDA). Η Γαλλία παρήγγειλε 500 πυραύλους SCALP λίγο αργότερα, τον Ιανουάριο του 1998.
Η πρώτη επιτυχημένη εκτόξευση, με πλήρη καθοδήγηση, πραγματοποιήθηκε στον πεδίο βολής CEL Biscarosse στη Γαλλία στο τέλος Δεκεμβρίου του 2000, με τον πύραυλο να εξαπολύεται από ένα Mirage 2000N. Η πρώτη πτήση πυραύλων Storm Shadow φορτωμένων σε Eurofighter Typhoon πραγματοποιήθηκε στις 27 Νοεμβρίου 2013 στη βάση Decimomannu στην Ιταλία. Το SCALP EG και το Storm Shadow ξαναλέμε πως είναι πανομοιότυπα, εκτός από τον τρόπο που ενσωματώνονται/διασυνδέονται στο αεροσκάφος (κι εκεί υπάρχουν αρκετές ομοιότητες πάντως).
SCALP Naval ή MdCN
Για να ανταποκριθεί σε απαίτηση του Γαλλικού Υπουργείου Άμυνας για έναν πιο προηγμένο πύραυλο cruise που να μπορεί να εκτοξεύεται από πλοία και υποβρύχια, και να πλήττει στρατηγικούς και στρατιωτικούς στόχους σε μεγάλες αποστάσεις με ακόμα μεγαλύτερη ακρίβεια, η MBDA Γαλλίας ξεκίνησε την ανάπτυξη του Missile de Croisière Naval (Ναυτικό Πύραυλο Κρουζ) ή MdCN το 2006 για να συμπληρώσει τα SCALP-EG της Αεροπορίας. Ο MdCN είναι σε υπηρεσία στις γαλλικές φρεγάτες FREMM από το 2017 και εξοπλίζει τα πυρηνικά υποβρύχια Barracuda από το 2022.
SCALP-EG της Ουκρανίας χτύπησαν ρωσικό πολεμικό στο λιμάνι του Κερτς
Το 2017, υπεγράφη κοινή σύμβαση για την αναβάθμιση των αποθεμάτων Storm Shadow/SCALP-EG της Γαλλίας και της Βρετανίας. Μετά από αυτή αναμένεται να διατηρηθεί ο πύραυλος στην πρώτη γραμμή, μέχρι την προγραμματισμένη απόσυρσή του από την υπηρεσία το 2032. Στο πρόγραμμα αυτό προσεχώρησε και η Ελλάδα, που έστειλε τα δικά της αποθέματα των υπερπολύτιμων πυραύλων να αναβαθμιστούν/συντηρηθούν.
Κύρια χαρακτηριστικά
Το όπλο ζυγίζει περίπου 1.300 κιλά, και φέρει συμβατική κεφαλή βάρους 450 κιλών. Έχει μέγιστη διάμετρο 48 εκατοστά και πτέρυγες μήκους τριών μέτρων. Κινείται με ταχύτητα Mach 0,8 χάρη σε έναν κινητήρα Microturbo TRI 60-30 turbojet και έχει επισήμως εμβέλεια περίπου 560 χιλιόμετρα (300-350 ναυτικά μίλια). Η πραγματική όμως είναι μεγαλύτερη.
Μπορεί να εξαπολυθεί από διάφορα αεροσκάφη – το Saab Gripen, το Dassault Mirage 2000, το Dassault Rafale, το Tornado αλλά πλέον, και από τροποποιημένα Sukhoi Su-24 της Ουκρανίας. Ο Storm Shadow ενσωματώθηκε στο Eurofighter Typhoon το 2015, αλλά τελικά δεν θα πιστοποιηθεί στο F-35B Lightning II της RAF (ούτε και σε κάποιο άλλο τύπο του F-35).
Η κεφαλή BROACH είναι διπλή, μια μικρή διείσδυσης, και την κύρια εκρηκτική που μπορεί να ενεργοποιηθεί με χρονοκαθυστέρηση. Οι στόχοι που συνήθως ανατίθενται στους Storm Shadow/ SCALP-EG είναι κέντρα διοίκησης, ελεγχού και επικοινωνιών, αεροδρόμια, λιμάνια και σταθμοί παραγωγής και διανομής ενέργειας, αποθήκες καυσίμων και πυρομαχικών, πλοία επιφάνειας και υποβρύχια σε λιμάνια, γέφυρες και άλλοι στρατηγικοί στόχοι υψηλής αξίας.
Γαλλικοί SCALP χτυπούν γέφυρες στην Κριμαία – τι «βγήκε στην επιφάνεια»;
Ο πύραυλος είναι πλήρως αυτοματοποιημένης λειτουργίας, προγραμματισμένος με τα στοιχεία του στόχου πριν την εκτόξευση. Μόλις εκτοξευθεί, δεν μπορεί να ελεγχθεί περαιτέρω (για αλλαγή πορείας). Ακολουθεί πορεία αυτόνομα, πετώντας πάντα σε χαμηλό ύψος, καθοδηγούμενος από το GPS, το INS αλλά και με χαρτογράφηση του εδάφους. Κοντά στον στόχο, ο πύραυλος ανεβαίνει σε μεγαλύτερο υψόμετρο για να αποκτήσει οπτική επαφή, και συγκρίνει την εικόνα του στόχου που έχει αποθηκευμένη, με τα δεδομένα που λαμβάνει με την υπέρυθρη κάμερα. Αν δεν μπορεί να τον εντοπίσει και υπάρχει υψηλός κίνδυνος για παρεμβολές, μπορεί να κινηθεί προς ένα άλλο, εναλλακτικό, σημείο κρούσης. Οι βελτιώσεις που αναφέρθηκαν το 2005 περιλάμβαναν τη δυνατότητα μετάδοσης πληροφοριών για το στόχο λίγο πριν από την κρούση με τη χρήση μονόδρομης διασύνδεσης δεδομένων.
Ο πύραυλος είναι πάντως απαλλαγμένος εδώ και λίγα χρόνια από το καθεστώς ITAR (δηλαδή δεν υπόκειται σε άδεια εξαγωγής από τις ΗΠΑ) με πρωτοβουλία της Γαλλίας.
Πολεμική δράση
Τα Tornados της RAF χρησιμοποίησαν για πρώτη φορά τους πυραύλους Storm Shadow κατά τη διάρκεια της εισβολής στο Ιράκ το 2003. Παρόλο που δεν είχαν επίσημα εισέλθει σε υπηρεσία, ένα πρόγραμμα εντατικών δοκιμών επέτρεψε τελικά τη χρήση τους από την 617η Μοίρα της RAF.
ΓΔΑΕΕ και MBDA υπέγραψαν την εργοστασιακή συντήρηση πυραύλων SCALP της ΠΑ
Κατά τη στρατιωτική επέμβαση του 2011 στη Λιβύη, οι πυραύλοι Storm Shadow/SCALP-EG εκτοξεύθηκαν εναντίον λυβικών μονάδων πιστών στον Καντάφι, από τα Rafale της Γαλλικής Αεροπορίας και τα Tornados της Ιταλικής και Βρετανικής Αεροπορίας. Μεταξύ των στόχων ήταν η αεροπορική βάση Al Jufra, και ένα στρατιωτικό καταφύγιο στη Σύρτη. Τον Δεκέμβριο του 2011, ιταλικά μέσα άναφεραν ότι τα ιταλικά Tornado IDS είχαν εκτοξεύσει μεταξύ 20 και 30 Storm Shadows. Αυτή ήταν η πρώτη φορά που ιταλικά αεροσκάφη χρησιμοποίησαν τον πύραυλο σε επιχειρήσεις, με αναφορά για επιτυχία 97%.
Γαλλικά αεροσκάφη εκτόξευσαν 12 πυραύλους SCALP εναντίον στόχων του ISIS στη Συρία, κατά την επιχείρηση Chammal το 2015-16. Ακόμη το 2016 η RAF χρησιμοποίησε τέσσερις Storm Shadow εναντίον ενός στρατιωτικού καταφυγίου του ISIS στο Ιράκ. Όλοι πέτυχαν τον στόχο και την πλήρη καταστροφή του.
Τον Οκτώβριο του 2016, η Βρετανική κυβέρνηση επιβεβαίωσε ότι πυραύλοι που παραχωρήθηκαν από το Ηνωμένο Βασίλειο χρησιμοποιήθηκαν από τη Σαουδική Αραβία στη σύγκρουση στην Υεμένη. Τον Απρίλιο του 2018, η Βρετανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι χρησιμοποίησε Storm Shadow που εκτοξεύθηκαν από Panavia Tornado GR4 για να χτυπήσει μια εγκατάσταση χημικών όπλων στη Συρία. Δορυφορικές εικόνες έδειξαν ότι η εγκατάσταση καταστράφηκε oλοσχερώς. Το Ρωσικό Υπουργείο Άμυνας, κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης Τύπου στη Μόσχα, παρουσίασε μέρη ενός πυραύλου Storm Shadow που, όπως υποστήριξαν, είχε καταρριφθεί από τα ρωσικά αντιαεροπορικά που έκανε χρήση το καθεστώς Άσσαντ.
Storm Shadow, εκτοξευμένοι είτε από Εμιράτιανα Mirage 2000-5 είτε από γαλλικά ή αιγυπτιακά Rafale, μπορεί να χρησιμοποιήθηκαν σε αεροπορική επίθεση τον Ιούλιο του 2020 κατά της βάσης Al-Watiya στη Λιβύη. Εκεί στάθμευαν τουρκικά στρατεύματα που στήριζαν την κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας. Υπήρξαν αρκετές ανθρώπινες απώλειες, όπως και καταστροφή συστημάτων αντιαεροπορικής άμυνας MIM-23 Hawk αλλά και ενός συστήματοςηλεκτρονικού πολέμου KORAL.
Στις 11 Μαρτίου 2021, δύο βρετανικά Typhoon FGR4 που επιχειρούσαν από το Ακρωτήρι στην Κύπρο χτύπησαν ένα σύμπλεμα σπηλαίων νότια της πόλης Erbil στο βόρειο Ιράκ, όπου αναφέρθηκε ότι υπήρχε σημαντικός αριθμός μαχητών του ISIS.
Το όπλο στην Ουκρανία
Στις 11 Μαΐου 2023, η Βρετανία ανακοίνωσε ότι προμηθεύει την Ουκρανία με τα Storm Shadow. Η Ουκρανία έχει δηλώσει ότι δεν θα χρησιμοποιήσει τέτοια όπλα στο έδαφος της Ρωσίας. Η παραχώρηση αποτέλεσε σημαντική ενίσχυση για τους Ουκρανούς, καθώς είναι πλέον ικανοί να χτυπήσουν στόχους σε πολύ μεγαλύτερες αποστάσεις από ό,τι πριν. Έτσι σημαντικοί ρωσικοί στόχοι έχουν καταστραφεί, συμπεριλαμβανομένων στρατηγείων, κέντρων ελέγχου και κέντρων εφοδιαστικής υποστήριξης στην κατεχόμενη Κριμαία. Λίγο καιρό αργότερα, η Γαλλία ανακοίνωσε ότι θα παραχωρήσει στην Ουκρανία αριθμό από SCALP-EG.
Η Ρωσία ισχυρίστηκε ότι η Ουκρανία χρησιμοποίησε τους πυραύλους Storm Shadow για να χτυπήσει βιομηχανικές εγκαταστάσεις στο Luhansk στις 13 Μαΐου 2023, μόλις δύο ημέρες μετά την ανακοίνωση της παράδοσής τους. Σύμφωνα με αναφορά του ρωσικού ιστοτόπου Izvestia, οι cruise εκτοξεύονται από τροποποιημένα αεροσκάφη Su-24 που πετούν υπό την κάλυψη μαχητικών MiG-29 και Su-27 εξοπλισμένων με AGM-88 HARM (για την καταστολή της ρωσικής αεράμυνας). Η ουκρανική διοίκηση πιστεύεται πως χρησιμοποιεί επίσης drones, UAV αλλά και πυραύλους-δολώματα ADM-160 MALD για να κορέσει τα ρωσικά αντιαεροπορικά σε τέτοιες επιθέσεις.
Στις 29 Ιουλίου 2023, ένας πύραυλος Storm Shadow χτύπησε τη σιδηροδρομική γέφυρα Chongar στη βόρεια Κριμαία. Στις 13 Σεπτεμβρίου 2023, Storm Shadow χρησιμοποιήθηκαν κατά του λιμένα της Σεβαστούπολης, προκαλώντας καταστροφικές ζημιές στο υποβρύχιο Rostov na Donu, κλάσης Kilo, και ζημιές στο αποβατικό πλοίο Minsk, κλάσης Ropucha.
Στις 22 Σεπτεμβρίου 2023, τουλάχιστον τρεις Storm Shadow χτύπησαν το Στρατηγείο του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας στην Σεβαστούπολη. Σύμφωνα με τον Ουκρανικό στρατό, η επίθεση είχε ως στόχο μια συνάντηση της ηγεσίας του Ρωσικού Ναυτικού. Σκοτώθηκαν 34 αξιωματικοί, συμπεριλαμβανομένου του διοικητή του Στόλου της Μαύρης Θάλασσας. Επίσης, οι Ουκρανοί υποστήριξαν ότι η επίθεση τραυμάτισε τουλάχιστον 100 άλλα στελέχη του Ρωσικού Ναυτικού.
Στις 26 Δεκεμβρίου 2023, δυο Storm Shadow εκτοξεύθηκαν κατά του λιμανιού της Θεοδοσίας στην Κριμαία, με το ρωσικό πλοίο κλάσης Ropucha, Novocherkassk να καταστρέφεται.
Το μέλλον
Η Γαλλία, η Βρετανία και η Ιταλία αναπτύσσουν από κοινού τον Future Cruise/Anti-Ship Weapon για να αντικαταστήσει τον SCALP/Storm Shadow και τους αντιπλοϊκούς πυραύλους κάθε χώρας. Στις 20 Ιουνίου 2023, η Ιταλία υπέγραψε επιστολή πρόθεσης να ενταχθεί στο πρόγραμμα, ενώ το πρόγραμμα αναμένεται πως θα θα παράγει έναν πύραυλο κρούσης στόχων στη ξηρά μέχρι το 2028 και έναν πύραυλο εναντίον πλοίων μέχρι το 2034.
Χρήστες του Storm Shadow/SCALP EG
- Ηνωμένο Βασίλειο: Η παραγγελία για την Αεροπορία ανέρχεται μεταξύ 700 και 1.000 πυραύλων, ενώ μεγάλος αριθμός από αυτούς έχει ήδη χρησιμοποιηθεί σε επιχειρήσεις.
- Γαλλία: Παραγγέλθηκαν 500 πυραύλους SCALP για την Αεροπορία το 1998. Παραγγέλθηκαν επίσης 50 MdCN το 2006 και άλλοι 150 το 2009 για το Ναυτικό.
- Ελλάδα: Παραγγέλθηκαν 90 ή 96 για την Ελληνική Αεροπορία το 2000 και το 2003. Περισσότεροι παραδόθηκαν το 2022 ως μέρος της συμφωνίας αγοράς Dassault Rafale F3R. Το σύνολο των όπλων βρίσκεται σε φάση εκσυγχρονισμού από την κατασκευάστρια εταιρεία.
- Ιταλία: Παραγγέλθηκαν 200 για την Aeronautica Militare το 1999. Αρκετοί έχουν ήδη χρησιμοποιηθεί σε αποστολές.
- Ινδία: Άγνωστος αριθμός παραγγέλθηκε για την Αεροπορία το 2016 ως μέρος της συμφωνίας με το Dassault Rafale.
- Αίγυπτος: Παραδόθηκαν πάνω από 100 για την Αεροπορία ως μέρος της συμφωνίας με το Dassault Rafale και με εμβέλεια κάτω από 300 χλμ.
- Κατάρ: Παραγγέλθηκαν 140 SCALP-EG για την Αεροπορία το 2015.
- Σαουδική Αραβία: Άγνωστος αριθμός Storm Shadow παραγγέλθηκε για την Αεροπορία. Έχουν χρησιμοποιηθεί στη μάχη.
- Ουκρανία: Παρέλαβε γαλλικούς και βρετανικούς πυραύλους το 2023 και τους έχει ήδη χρησιμοποιήσει.
- Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα: Άγνωστος αριθμός παραγγέλθηκε το 1997. Γνωστοί και ως Black Shaheen, είναι μια έκδοση που αναπτύχθηκε από τη Γαλλία για εξαγωγή στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα για χρήση με τα Mirage 2000, αφού έγιναν τροποποιήσεις για να μειωθεί η εμβέλεια. Η τελευταία αναφέρεται ότι είναι 290 χλμ. (160 ναυτικά μίλια) για να συμμορφωθεί με τους κανόνες του Καθεστώτος Ελέγχου Πυραυλικής Τεχνολογίας (MTCR).
