Αφορμή για αυτό το άρθρο αποτέλεσε η συνέντευξη του υπουργού Εθνικής Αμύνης κ. Δένδια στο συνέδριο DEFEA 2024 προ λίγων ημερών, όπου δήλωσε τα εξής για τις εξοπλιστικές προοπτικές του Πολεμικού Ναυτικού, με δικές μας τις επισημάνσεις:
«Εάν η χώρα δεν προμηθευτεί LCS – τις LCS που θέλει, διότι οι LCS προσφέρονται, εμείς όμως θέλουμε συγκεκριμένες LCS που έχουν θεραπεύσει τα παιδικά τους προβλήματα – και εάν δεν μας παραχωρηθούν δωρεάν – επαναλαμβάνω δωρεάν – οι LCS οι οποίες θα έχουν θεραπεύσει τα προβλήματά τους, βεβαίως έχουμε δεύτερη και τρίτη λύση. Επίσης θέλω να ξεκαθαρίσω, δεν έχουμε βάλει στο «ράφι» ούτε τη λογική της option προμήθειας τέταρτης φρεγάτας Belharra ούτε το ζήτημα των κορβετών. Είναι κι αυτό μέσα στις πιθανότητες τις οποίες έχουμε. Και επίσης, στο Πολεμικό Ναυτικό η χώρα δεν πρόκειται να έχει μόνο μια πηγή προμήθειας. Βεβαίως θέλουμε το Πρόγραμμα Constellation, βεβαίως θα πάμε στο Πρόγραμμα Constellation – αυτό το έχουμε πει. Είναι ένα πρόγραμμα μακράς πνοής, μας ενδιαφέρει πάρα πολύ διότι εκεί δεν είναι μόνο θέμα παραγωγής στην Ελλάδα, ναυπήγησης στην Ελλάδα, είναι και θέμα σχεδιασμού επί τη βάσει των αναγκών του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού. Αλλά πάντοτε θα υπάρχει μια διαφοροποίηση πηγών.»
Εδώ λοιπόν ο υπουργός Αμύνης παρουσιάζει ένα φάσμα επιλογών που υπάρχουν στο σχεδιασμό για νέες προμήθειες μεγάλων σκαφών επιφανείας για το ΠΝ. Έτσι είναι σημαντικό να αξιολογήσουμε αυτές τις προοπτικές, για να δούμε τι προσφέρει η καθεμία, διαπιστώνοντας όμως ήδη από τα περιγραφόμενα, πως διακρίνονται 2 “φάσεις” χρονικά για τον εξοπλισμό του ΠΝ.
- Η πρώτη μέχρι περίπου το 2030 (ίσως και λίγο περισσότερο), που θα την χαρακτηρίσουμε “μεσοπρόθεσμη”, περιέχει την παραλαβή και ενσωμάτωση των νέων φρεγατών “Κίμων”, την αναβάθμιση των ΜΕΚΟ (πρόγραμμα απολύτως απαραίτητο καθώς στο ποσό που θα κοστίσει, δεν υπάρχει άλλη εναλλακτική αριθμού σκαφών-ικανοτήτων) και ότι προσθήκες είναι δυνατό να γίνουν. Η φάση αυτή οριοθετείται από σαφώς περιορισμένο οικονομικό περιθώριο, που δεν επιτρέπει “μεγάλες” κινήσεις.
- Η δεύτερη ακολουθεί, εντός της δεκαετίας του 2030, ως μακροπρόθεσμη, που θα στηριχθεί σε ένα μεγάλο ναυπηγικό πρόγραμμα πολλών φρεγατών. Όπου υποτίθεται η οικονομία μας θα “σηκώνει” τη χρηματοδότηση τέτοιου προγράμματος, απλωμένου σε πολλά χρόνια (όχι δηλαδή με μαζεμένες πληρωμές) και με βοήθεια από διεθνείς πιστώσεις.
Θα δούμε λοιπόν τις επιλογές και των δύο φάσεων -πάντα όπως τις περιγράφει ο αρμόδιος υπουργός- χωρίς δηλαδή εδώ να προτείνουμε κάτι εναλλακτικό. Αφού όμως, περιγράψουμε την τρέχουσα κατάσταση του Πολεμικού Ναυτικού και των αμέσων επόμενων χρόνων. Γιατί για κάθε προγραμματισμό, τεράστια σημασία έχει το “σημείο εκκίνησης”…
Πολεμικό Ναυτικό, σε φάση σμίκρυνσης
Σήμερα λοιπόν το ΠΝ διαθέτει 4 φρεγάτες ΜΕΚΟ, 6 μερικώς αναβαθμισμένες αλλά παλαιές φρεγάτες τύπου S (Kortenaer) και 3 ακόμη S, μη αναβαθμισμένες. Σύνολο 13 μεγάλα πλοία. Τα πόσα από αυτά είναι πλήρως λειτουργικά, ή καταγράφονται ως «με περιορισμούς» στην δράση τους, είναι μη συζητήσιμο δημόσια, αλλά σαφώς υπάρχει πρόβλημα.
Έως το 2026 αναμένουμε να έχουμε παραλάβει τις 3 νέες φρεγάτες «Κίμων», οι οποίες θα σηματοδοτήσουν την απόσυρση των 3 παλαιών S. Ταυτόχρονα μέχρι το 2030, το Ναυτικό -εφόσον ξεκινήσει το πρόγραμμα αναβάθμισης των φρεγατών ΜΕΚΟ- θα έχει για χρόνια μια τέτοια φρεγάτα στο ναυπηγείο. Παράλληλα, από τις 6 τύπου S, που θα έχουν απομείνει, εκτίμηση μας είναι πως λειτουργικές θα είναι συνεχώς κάπου 4.
Άρα από το 2026 έως και το 2030+ ο διαθέσιμος στόλος μεγάλων σκαφών επιφανείας θα είναι 3 «Κίμων», 3 ΜΕΚΟ και περίπου 4 S, σύνολο 10 πλοία. Για να είμαστε ρεαλιστές, από τα 10 αυτά, επιχειρησιακά θα είναι κάθε στιγμή 7-8 (το πολύ), μιας και τα υπόλοιπα θα είναι σε φάση συντήρησης/επισκευών. Και εδώ φανερώνεται το υψηλού ρίσκου σκεπτικό περί «μικρού Ναυτικού», που σε μια… αναστροφή της μοίρας, ακόμη και αν έχει απορριφθεί και είναι ακυρωτικό των εθνικών μας επιδιώξεων και προκλήσεων, φαίνεται να υλοποιείται.
Θυμίζουμε επίσης ότι στο διάστημα 2027-2028 οι 2 πρώτες «Κίμων» θα αποσυρθούν για κάποιο διάστημα (ελπίζουμε και πιστεύουμε αυτό να είναι μικρής διαρκείας), ώστε να γίνει η μετασκευή τους σε standard 2. Ακόμη στο διάστημα 2026-2027 περίπου, όλες οι «Κίμων» θα είναι αναμενόμενα σε περίοδο προσαρμογής-απόκτησης εμπειρίας των πληρωμάτων τους, συν κάποιες δοκιμές που προβλέπεται να γίνουν στα ελληνικά νερά, μετά την παραλαβή τους. Αντίστοιχα, οι ΜΕΚΟ που θα «βγαίνουν» από το ναυπηγείο αναβαθμισμένες, θα χρειαστούν κάποιους μήνες δοκιμών και εκπαίδευσης των πληρωμάτων στα νέα συστήματα. Όμως τα φυσιολογικά αυτά ζητήματα (πάντα συμβαίνουν μετά από παραλαβές νέων ή αναβαθμισμένων σκαφών), επειδή συμπίπτουν χρονικά, θα μειώσουν κι άλλο τη διαθεσιμότητα και απόδοση αυτών των σκαφών.
Συμπερασματικά η εικόνα είναι και φαίνεται αποκαρδιωτική για τη δυναμική του Πολεμικού Ναυτικού στα επόμενα αυτά κρίσιμα χρόνια (υποθέτουμε ότι θα είναι κρίσιμα, εξετάζοντας δηλαδή το χειρότερο σενάριο). Στο ίδιο διάστημα, ο Κλάδος εκτιμάμε ότι θα αποσύρει 2-3 παλαιά υποβρύχια Type 209 (ίσως και τα 5 εναπομείναντα), ενώ πιθανά θα αποσυρθούν και 2-3, παλαιές πυραυλάκατοι Combattante που κι αυτές είναι στο τέλος του επιχειρησιακού τους βίου. Άρα μιλάμε για μια περίοδο σοβαρής μείωσης μέσων του ΠΝ.
1. Οι επιλογές της μεσοπρόθεσμης φάσης
Ξεκινάμε με βάση, όπως είπαμε, τις αναφορές του υπουργού Αμύνης για τα επόμενα χρόνια με όριο κάπου το 2030+. Οπότε θα εξετάσουμε, τις εξής επιλογές: α) απόκτηση LCS, β) απόκτηση μιας ακόμη «Κίμων», γ) απόκτηση κορβετών. Οι επιλογές όμως αυτές δεν είναι αναγκαία αλληλοαποκλεισμού τους, δηλαδή μπορούν κάποιες να συνυπάρξουν.
Α. Απόκτηση LCS, αναβάλλεται μέχρι νεωτέρας
Για τις LCS Freedom να ξεκαθαρίσουμε κάτι, καθώς παρά τα διακριτά από όλους γεγονότα, παραμένουν οι φημολογίες στο δημόσιο διάλογο. Έτσι τα σκάφη αυτά (με όλα τα ζόρια τους), τα συζητά και τα μελετά ως απόκτηση μεταχειρισμένων, το ΠΝ εδώ και χρόνια, συγκεκριμένα επί των 3 τελευταίων διοικήσεων του, δηλαδή επί Ναυάρχων Στ. Πετράκη, Ι. Δρυμούση και νυν ΑΓΕΝ Ναύαρχου Ελ. Κατάρα, με σχετική αλληλογραφία και επαφές. Πάνω σε αυτή τη διαδικασία ήρθε και η επιστολή του Αμερικανού υπουργού Εξωτερικών Άντονι Μπλίνκεν, η οποία μας ενημέρωνε πως «…θα υποβάλουμε στο Κογκρέσο νομοθετική πρόταση για τη παραχώρηση πλοίων, με αίτημα να παράσχει την απαραίτητη νομική εξουσιοδότηση για τη μεταφορά στην Ελλάδα έως και τεσσάρων φρεγατών τύπου LCS, με τη διαδικασία του Πλεονάζοντος Αμυντικού Υλικού».
Να τονίσουμε εδώ πως η επιστολή Μπλίνκεν που περιγράφει και άλλα οπλικά συστήματα, νέα ή μεταχειρισμένα προς παραχώρηση/πώληση, είναι απάντηση σε σχετικά δικά μας αιτήματα. Δηλαδή δεν είναι κάποια τυχαία που ξαφνικά αποφάσισαν οι ΗΠΑ να τα αποδεσμεύσουν για εμάς.
Τι γίνεται τώρα με τις LCS: Διαθέσιμα για παραχώρηση είναι τα 4 σκάφη που έχουν ήδη αποσυρθεί, δηλαδή τα LCS 5, 7, 9, 11. Αυτά το δικό μας Ναυτικό δεν τα θέλει λόγω γνωστών προβλημάτων, συν ότι ως αποσυρμένα, έχουν κόστος επαναφοράς. Οπότε έχουμε αιτηθεί/συζητήσει την παραχώρηση των πιο νέων σκαφών, LCS 13, 15, 17, 19. Αυτά όμως είναι σε υπηρεσία με το Αμερικανικό Ναυτικό και δεν αποσύρονται. Άρα η απόκτηση LCS για την Ελλάδα, ως πιθανότητα έχει απομακρυνθεί σημαντικά.
Να εξηγήσουμε περισσότερο το γιατί: Τα 4 νεότερα σκάφη που θέλει το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό, για να αποσυρθούν από το Αμερικανικό, πρέπει να δώσει τη σχετική έγκριση το Κογκρέσο. Στον αμερικανικό αμυντικό προϋπολογισμό για το 2025 όμως δεν προβλέπεται απόσυρση αυτών των σκαφών, και κανενός άλλου του ίδιου τύπου (LCS Freedom πάντα). Αυτό έως σήμερα βέβαια, ο προυπολογισμός αυτός όμως είναι υπό έντονη συζήτηση, θα δούμε στο τέλος του χρόνου που “ωριμάζει”, αν υπάρξουν αλλαγές.
Αν τελικά δεν περιέχει τέτοια πρόβλεψη, πάμε υποχρεωτικά στον επόμενο: τον οποίο θα δούμε ως προσχέδιο κάπου το Μάρτιο του 2025, θα ψηφιστεί στην καλύτερη περίπτωση το Σεπτέμβριο του 2025 και θα εφαρμοστεί από αρχές 2026. Πάντως ήδη εμφανίζονται δημοσιεύματα πως οι LCS “παραμένουν γιατί μπορούν να προσφέρουν”, οπότε δεν είναι καν σίγουρο πως το Αμερικανικό Ναυτικό θα ζητήσει περαιτέρω αποσύρσεις. Στο πολιτικό πεδίο τώρα, το 2025, στις ΗΠΑ πιθανά να ξεκινά και προεδρία Ντοναλτ Τραμπ, οπότε τα εκεί αμυντικά θα αναθεωρηθούν προς «άγνωστη κατεύθυνση». Ακόμη θα πρέπει να δούμε και ποια θα είναι η σύνθεση του Κογκρέσου μετά τις εκλογές, και τα όποια νέα πρόσωπα τι απόψεις θα έχουν για το Αμερικανικό Ναυτικό.
Συνοψίζοντας: Στις ΗΠΑ δεν αποσύρουν τις LCS που θέλουμε, ίσως αυτό συμβεί το 2026, στο μεσοδιάστημα θα έχουμε σοβαρές πολιτικές αλλαγές, που κανείς δεν μπορεί να προβλέψει, πόσο μάλλον να στηρίξει πάνω τους την όποια ενίσχυση του δικού μας Ναυτικού. Άρα οι LCS απομακρύνονται ως προοπτική. Εφόσον όμως εμείς επιμείνουμε στα νεότερα σκάφη και δεν «θυμηθούμε ξαφνικά» τα 4 ήδη αποσυρμένα, κάτι το οποίο προσωπικά απευχόμαστε.
Να πούμε -παρενθετικά- πως άλλες επιλογές μεταχειρισμένων πλοίων, μεγαλύτερης σαφώς δυναμικότητας, επίσης δεν φαίνονται πολλές στον ορίζοντα που να ενδιαφέρουν το ΠΝ. Όπως οι βρετανικές φρεγάτες Type 23, όσο και αν επιπόλαια περιγράφονται από κάποιους ως «σαπάκια» (με το Βρετανικό Ναυτικό να έχει ένα από τα πιο συστηματικά προγράμματα συντήρησης διεθνώς). Ακόμη, οι αυστραλιανές ANZAC δεν έχει ανακοινωθεί από δικής τους πλευράς ότι είναι προς πώληση, παρότι βγάζουν 2 στο ντόκο, άρα χρειάζεται έντονη δική μας διεκδίκηση, που δεν έχει εκδηλωθεί.
Για αυτή την ελληνική απροθυμία, υποθέτουμε πως το κόστος ενσωμάτωσης “αγνώστων” σε εμάς μεταχειρισμένων σκαφών, που σαφώς θα έχουν τις φθορές και ιδιαιτερότητες τους, εκτιμάται ως μεγάλο και δύσκολο έργο και για αυτό δεν προκρίνεται. Ενώ και πάλι η ελληνική πλευρά δεν μπορεί λόγω οικονομικής στενότητας να ξεκινήσει άμεσα (τώρα δηλαδή), πρόγραμμα πολλών νέων πλοίων, μήπως και «αποσπάσουμε» μαζί κάποια παραχώρηση μεταχειρισμένων. Αυτή την ευκαιρία την αναζητήσαμε στην περίοδο της «φρεγατιάδας», δεν ήρθε, τελείωσε.
Β. Απόκτηση μιας ακόμη «Κίμων», αναγκαία άλλα…
Εδώ να διατυπώσουμε το εξής: Αυτή η προμήθεια είναι από τη μια αναγκαία και από την άλλη δεν λύνει κάτι ριζικά. Για να μην παρεξηγηθούμε, εξηγούμε: Η Ελλάδα από το 2020 είχε διατυπώσει την ανάγκη για 4 νέες φρεγάτες, όπου το «4» ήταν το ελάχιστο απαραίτητο. Στην πραγματικότητα οι ανάγκες μας για νέα πλοία είναι πολλαπλάσιες. Και γιατί αποσύρουμε πολλά, και γιατί αυξάνει ο τουρκικός ναυτικός εξοπλισμός, και γιατί οι ανάγκες υπεράσπισης του ελληνικού «θαλάσσιου χώρου» έχουν μεγαλώσει (ως χώρο εννοούμε και εθνικά ύδατα, και την ήδη ορισμένη ΑΟΖ και τη δυνητική ΑΟΖ και την ανάγκη προάσπισης της Κύπρου, δηλαδή μια τεράστια έκταση αλλά και ένα τεράστιο επιχειρησιακό βάρος).
Δυστυχώς αντί για «τουλάχιστον 4» νέα σκάφη, παραγγείλαμε 3 (λόγω κόστους). Έτσι εφόσον είναι απολύτως αναγκαίο να κάνουμε κάτι στην ενδιάμεση “φάση” που τώρα συζητάμε, η απόκτηση τουλάχιστον μιας ακόμη «Κίμων» είναι η λογική επιλογή για λόγους ομοιοτυπίας και αρχικής επένδυσης και κακώς δεν ενεργοποιήσαμε τη σχετική οψιόν. Το ζήτημα; Ένα ακόμη πλοίο δεν αλλάζει την δραματική εικόνα που περιγράψαμε καθώς αν στα “7-8 καράβια” έως το 2030+ προσθέσουμε ακόμη ένα, και πάλι «επαρκή στόλο» δεν σχηματίζουμε.
ThinkOutOfTheBox: Ελληνικός Στόλος με περισσότερες και φθηνότερες FDI Made in Greece
Γ. Απόκτηση κορβετών
Το πρόγραμμα των κορβετών είναι ο σύγχρονος «Ιανός», με διπλό πρόσωπο, θετικό και αρνητικό. Θετικό γιατί εδώ έγινε μια ενδελεχής διαπραγμάτευση, έστω μεταξύ δύο υποψηφίων, της γαλλικής Naval Group και της ιταλικής Fincantieri (κάποτε ίσως μάθουμε περισσότερα γιατί η πρόταση της Damen απορρίφθηκε…). Οι δύο υποψηφιότητες, η κορβέτα Gowind και η αντίστοιχη FCX-30, «κοντραρίστηκαν», εμείς ζητήσαμε ότι περισσότερο μπορούσαμε, πήραμε την καλύτερη δυνατή διαμόρφωση, υπήρξε λοιπόν κάποιος ανταγωνισμός. Ο οποίος όμως δεν έφθασε και σε σημαντική διαφοροποίηση τιμών, όπου τελικά η «ελληνοποιημένη Gowind» και η «ελληνοποιημένη FCX-30», σε πακέτο 3 σκαφών, όπου τα 2 θα κατασκευάζονταν εγχώρια, με όπλα και μακρόχρονη υποστήριξη και όλες τις σχετικές υπηρεσίες, κοστίζουν το ίδιο, κάπου 2,1 δις ευρώ (και ίσως η τιμή, όσο περνά ο καιρός, να ανεβαίνει κι άλλο).
Το αρνητικό: Πολλών πτυχών, αρχικά το μεγάλο κόστος. Στη συνέχεια έρχεται η πτυχή του ίδιου του πλοίου, που είναι κορβέτα, δηλαδή σκάφος όχι πρώτης γραμμής, τουλάχιστον για τις ελληνικές ανάγκες και τις απειλές που αντιμετωπίζουμε. Όχι πως δεν χρειαζόμαστε κορβέτες, αλλά αυτές για να τις αγοράσουμε υπάρχει η άρρητη προϋπόθεση, πως μπροστά τους οργανώνεται ένας προμαχώνας σύγχρονων φρεγατών (επιπέδου “Κίμων”) και όχι το ανάποδο!
Ξαναθυμίζουμε τη σύνθεση του Ναυτικού μας τα επόμενα χρόνια: 3 νέες φρεγάτες πρώτης γραμμής «Κίμων», 4 αναβαθμισμένες ΜΕΚΟ, που όμως σε δυναμικότητα θα είναι κάπου σαν σύγχρονες κορβέτες και περίπου 4 παλαιές S για «συμπλήρωμα», που αυτές ως απόδοση δεν φθάνουν μια κορβέτα. Στην πράξη λοιπόν το Ναυτικό των αμέσως επόμενων χρόνων θα είναι «3 φρεγάτες και 8 κορβέτες» και ίσως καν αυτό! Άρα σε μια τέτοια σύνθεση, θα προσθέσουμε άλλες 3 κορβέτες; Θα κάνουμε Ναυτικό «κυρίως κορβέτες και 3 φρεγάτες»; Ακούγεται και είναι παράδοξο και αμυντικά μέτριας επίδοσης, πάντα για το δικό μας περιβάλλον απειλών. Την ίδια ώρα μάλιστα που η Τουρκία πέρα από τον υπάρχοντα στόλο της, χτίζει 3 νέες δικές της φρεγάτες (μικρού μεγέθους αλλά με βαρύ οπλισμό), ανακοινώνει άλλες 4, έχει ήδη φτιάξει 2 νέες κορβέτες και θα παραγγείλει άλλες 8, σχεδιάζει αντιτορπιλικά, αλλά και αεροπλανοφόρο, ρίχνει στο νερό 6 νέα υποβρύχια και οραματίζεται και περισσότερα;
ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Το ΠΝ ζήτησε ξανά προσφορά από τη Damen για κορβέτες Sigma 10514!
Έτσι το πρόγραμμα κορβετών είναι εναλλακτική για την Ελλάδα, αλλά όχι όπως το ονειρευόμαστε. Είναι μεν ενίσχυση με νέα και καλά σκάφη (όποιο και να διαλέξουμε από τα υποψήφια, με τη Gowind να έχει πρωτοπορία λόγω μερικής ομοιοτυπίας με τις FDI), αλλά αυτά ως «αμυντική προσφορά» δεν κλείνουν αποφασιστικά την ψαλίδα. Σαφώς όμως συμπληρώνουν αριθμητικά και έχουν αξιόλογη αμυντική ισχύ.
2. Απόκτηση Constellation, η μακροπρόθεσμη φάση μετά το 2030
Να πούμε εδώ τι έχουμε καταλάβει από το πρόγραμμα Constellation για το Ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό. Πως σχεδιάζουμε -για πρώτη φορά στην μεταπολεμική ιστορία του Κλάδου- ένα μακροπρόθεσμο πρόγραμμα σημαντικής εγχώριας ναυπήγησης μεγάλων σκαφών επιφανείας, που θα μας καλύψουν αμυντικά, για θα έχουμε συμμετέχει στη σχεδίαση τους. Ξαναλέμε το «για πρώτη φορά» καθώς το μόνο τέτοιο που έχουμε κάνει ήταν η κατασκευή των 3 φρεγατών ΜΕΚΟ στο Σκαραμαγκά. Πρόγραμμα που μας έδωσε τεχνογνωσία, αλλά ποτέ δεν συνεχίστηκε, οπότε παρέμεινε ένα μεσαίου μεγέθους ναυπηγικό ελληνικό story (μια χαμένη επίσης ευκαιρία).
Είναι σωστή η πρόθεση αυτή, που παρουσιάζεται από τον κ. Δένδια; Εμφατικά «ναι» και το αναλύουμε. Είπαμε πως θέλουμε πολλά μεγάλα πλοία (7 αναφέρει ως στόχο ο ΥΠΕΘΑ), που λόγω τουρκικών υπερεξοπλισμών οφείλουν να είναι μεγάλου εκτοπίσματος για υψηλό περιθώριο εξέλιξης. Η εγχώρια ναυπήγηση είναι επίσης κρίσιμη για να πάρουμε επιστροφές χρήματος και τεχνογνωσίας, ενώ αναφέρεται ως πλεονέκτημα πως θα μπορεί το ίδιο ναυπηγείο να εξυπηρετεί και τα αντίστοιχα σκάφη των ΗΠΑ, οπότε θα έχει και μακροχρόνιο έργο συντήρησης/επισκευών.
Ν. Δένδιας: Πρώτη φορά στην ιστορία θα σχεδιάσουμε φρεγάτα όπως η Constellation
Και βέβαια το σχέδιο σκάφους που προτείνεται είναι δοκιμασμένο στη βάση του (ως κλάση FREMM), και στην παραλλαγή του ως Constellation, θα έχει περάσει την «κρησάρα» του Αμερικανικού Ναυτικού, που επενδύει πολλά εκεί με στόχο 20 σκάφη. Ακόμη οι Constellation ως αμερικανικό πρόγραμμα, είχε απασχολήσει το δικό μας Ναυτικό που το παρακολουθούσε στην εξέλιξη του, όπως έχουμε αναφέρει αρκετές φορές.
Όλα καλά δηλαδή; Όχι, γιατί ακόμη, μιας και η ελληνική πρόθεση είναι… «πρόθεση», δεν έχουν διευκρινιστεί πολλά. Πότε θα ξεκινήσει, ποιο είναι το ακριβώς ζητούμενο ως «σκάφος-εξοπλισμός-προοπτική», που θα γίνει η ναυπήγηση στην Ελλάδα, και βέβαια τα δύο κορυφαία ζητήματα, το «πόσο θα κοστίσει» και το «πότε θα αρχίσει να αποδίδει σκάφη». Προσοχή όμως εδώ: Είναι υπερβολικό σε κάτι τόσο εκτεταμένο ως σχεδίαση, να απαιτούμε “εδώ και τώρα” απαντήσεις σε όλα. Άρα η υπομονή είναι απαραίτητη, είναι αδύνατον τέτοιο πρόγραμμα να δομηθεί σε λίγους μήνες, όπως η κατανοητή ανυπομονησία όλων μας, θα ήθελε.
Τι σχέση έχει όμως αυτό το πλάνο με την τρέχουσα κατάσταση του Ναυτικού μας, όπως την περιγράψαμε; Ερμηνεύουμε το εξής: Οτι έχει γίνει έμμεσα αποδεκτό, πως έως το 2030+, έτσι θα πορευθούμε. Δηλαδή με ενδιάμεση φάση, που ίσως φθάσει τα 10 «καλά» σκάφη στην ιδανικότερη εκδοχή: δηλαδή 3 «Κίμων», 4 αναβαθμισμένες ΜΕΚΟ και 3 νέες κορβέτες (συν 2-3 S που θα έχουν απομείνει, καθώς αν παραλαμβάνονται κορβέτες, θα αποσύρονται και S). Ή στην πιο απομειωμένη, να είναι 7-8 «καλά», δηλαδή 3-4 «Κίμων» και 4 ΜΕΚΟ (πάλι με κάποιες S συμπλήρωμα).
Σε αυτό λοιπόν το στόλο μεγάλων σκαφών, θα έρθει το σχέδιο για Constellation να προσθέσει, μετά το 2030 όμως, σταδιακά 7 πλοία ώστε να επανέλθουμε εν μέρει ποιοτικά στην ισορροπία ισχύος, αλλά και πάλι όχι αριθμητικά. Γιατί όταν έχουμε –πάντα στην αισιόδοξη θεώρηση– παράγει 7 Constellation, αυτές μαζί με τις 3 ή 4 «Κίμων», θα δομήσουν ένα στόλο 10-11 ισχυρών φρεγατών, συν όσα χρόνια απομένουν στις ΜΕΚΟ. Θα υπάρχει όμως σε αυτή τη διαδρομή οικονομικό περιθώριο και για περισσότερα; Άγνωστο.
Φόβοι για καθυστερήσεις στο αμερικανικό πρόγραμμα φρεγατών Constellation
Γιατί αμερικανικά καράβια και όχι FDI;
Δύο μεγάλα ερωτήματα αναδύονται στο σχέδιο περί Constellation: «Αφού χρειαζόμαστε πολλά νέα μεγάλα πλοία και με εγχώρια ναυπήγηση, γιατί δεν επεκτείνουμε την συνεργασία μας με τη γαλλική πλευρά, να ξεκινήσουμε κατασκευή περισσότερων FDI, ώστε να έχουμε και ομοιοτυπία; Και που θα βρούμε τα κονδύλια για Constellation, ώστε να φανταζόμαστε τόσο μεγαλόπνοο πρόγραμμα;».
Την απάντηση στο πρώτο σκέλος την έδωσε ο κ. Δένδιας. Λέγοντας πως «θέλουμε διαφοροποίηση πηγών προμήθειας» για το ΠΝ. Αυτό είναι μια προσέγγιση που θυμίζει τη λογική που ακολουθήσαμε τόσα χρόνια στην Πολεμική Αεροπορία, όπου συνυπάρχουν εδώ και δεκαετίες αμερικανικά και γαλλικά μαχητικά. Άρα βαδίζουμε σε μια «ισορροπιστική» λογική και στους εξοπλισμούς στο Ναυτικό μας, πάλι μεταξύ Γαλλίας και ΗΠΑ; Για γεωπολιτικούς λόγους; Για οικονομικούς, όπου οι ΗΠΑ μπορεί να συνεισφέρουν χρηματοδοτικά σε κατασκευή Constellation; Γιατί ίσως το Ναυτικό, ενώ είναι ικανοποιημένο με τις FDI, βλέπει πως απαιτείται και σκάφος μεγαλύτερου εκτοπίσματος-προοπτικών εξέλιξης (επιστρέφοντας δηλαδή δια της τεθλασμένης στις… FREMM που τις παζαρεύαμε 10 χρόνια); Για όλα τα παραπάνω και άλλα που δεν μπορούμε να ανιχνεύσουμε;
Να ομολογήσουμε πάντως πως εδώ ο κ. Δένδιας, με τις δηλώσεις του περί “διπλής πηγής εξοπλισμών”, ανοίγει ενδιαφέρον θέμα, που ξεπερνά το επιχειρησιακό και μπαίνει ευθέως στο γεωπολιτικό.
Στο δεύτερο ερώτημα τώρα, περί χρηματοδότησης. Εδώ απάντηση ήδη έχει διατυπωθεί. Η αμερικανική πλευρά σε ένα πρόγραμμα Constellation, μπορεί να δώσει πιστώσεις, διαθέτει τα σχετικά χρηματοδοτικά εργαλεία, ενώ κάτι τέτοιο «κουμπώνει» (και μας το έχουν πει) και με άλλες στρατηγικές κινήσεις της Ουάσιγκτον στην περιοχή (ενεργειακά, κόμβου ναυπήγησης, διαμετακομιδής στρατευμάτων, δικτύων επιτήρησης κ.λπ.).
Θυμίζουμε πως από το 2018 που συζητούσαμε για την αγορά Belharra, διακινούνταν από τη γαλλική πλευρά, πως η προμήθεια μπορεί να χρηματοδοτηθεί από τα διακρατούμενα κέρδη των ελληνικών ομολόγων, που είχε η Γαλλική Κεντρική Τράπεζα. Αυτό το είχαμε γράψει και εμείς γιατί αυτή η πληροφορία υπήρχε. Τελικά τι συνέβη; Η αγορά των «Κίμων» να γίνει με ένα πολύ εμπροσθοβαρές πλάνο αποπληρωμής, χωρίς χρηματοδότηση. Και το ίδιο έχει συμβεί έως σήμερα με τις εξοπλιστικές μας αγορές από τη Γαλλία. Παίρνουμε δηλαδή ποιοτικό/καλό υλικό, αλλά ακριβό και με αποπληρωμή σε μικρό χρόνο. Άρα υπάρχει ερωτηματικό όταν πάλι ακούγεται πως «οι Γάλλοι έχουν έρθει -ή προτίθεται να έρθουν- με μακροχρόνιο πρόγραμμα χρηματοδότησης για τις κορβέτες ή για ότι άλλο». Μακάρι εδώ το Παρίσι να δείξει δυναμική και διάρκεια να ανατρέψει αυτή την εικόνα, οικονομικά και γεωπολιτικά. Θα ήταν ευχής έργο και θα εξυπηρετούσε τη μεταξύ μας σύγκλιση, η οποία πρέπει να ξεκολλήσει, από σχέση πελάτη και “πωλών τοις μετρητοίς”.
Στη συνέχεια, το πρόγραμμα των Constellation (ή γιατί όχι μιας FREMM EVO), τοποθετείται για απόδοση πλοίων μετά το 2030, γιατί έως τότε τα οικονομικά περιθώρια για εξοπλιστικά προγράμματα του ΠΝ είναι μικρά. Μόνο έτσι λοιπόν εξηγείται το «μεγάλο σχέδιο»: Ότι δηλαδή θα πορευθούμε έως το 2030 με ότι κονδύλια υπάρχουν διαθέσιμα «τώρα» (κάπου 2 δις ευρώ;). Και μετά θα ξεκινήσει, με υποτίθεται περαιτέρω βελτίωση των δημόσιων οικονομικών, η πληρωμή σημαντικών ποσών για παραλαβή νέων σκαφών.
Νέα ιταλική φρεγάτα FREMM EVO: πως το καλό γίνεται καλύτερο και πόσο θα κοστίσει
Το φάσμα των σημαντικών συμβιβασμών
Σε ότι καταγράψαμε παραπάνω, ένα μίγμα διαπιστώσεων και δικών μας ερμηνειών, ένα είναι το κυρίως συμπέρασμα. Η μεγάλη μείωση «πλωρών» του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού είναι δεδομένη για αρκετά χρόνια, έως την αρχή της δεκαετίας του 2030 και αυτή θα συνδυάζεται μάλλον με μείωση και προσωπικού, σε ένα αλληλένδετο αυτοπεριορισμό. Ακόμη και με γενναία επένδυση σε 3 κορβέτες, ή μιας ακόμη «Κίμων», ή όποιο ενδιάμεσο συνδυασμό (με τη λύση των μεταχειρισμένων να υποχωρεί), τα «εισερχόμενα» πλοία θα είναι λίγα, ενώ τα παραμένοντα, κυρίως οι φρεγάτες S, θα προσφέρουν όλο και λιγότερα και σε κάποιο ανεξερεύνητο… όριο αντοχής και ελληνικής εφευρετικότητας.
Στη συνέχεια, το «μεγάλο σχέδιο» είναι πολύ ενδιαφέρον ως πρόταση, είναι αυτό που χρειαζόμαστε γενικά (πέρα από το ποιό σκάφος θα προκριθεί), δηλαδή μια σημαντικού μεγέθους εγχώρια ναυπήγηση. Αλλά είναι και ογκώδες σε πολυπλοκότητα, είναι υψηλού κόστους, μεταφέρει αυτό πολλά χρόνια αργότερα, θεωρώντας ότι τότε τα οικονομικά της χώρας θα το αντέχουν. Δδηλαδή συνολικά μια αισιόδοξη αντίληψη, με ανάγκη πολλών “θετικών εξελίξεων” να συμβούν και να συμπέσουν. Την ίδια ώρα που το Πολεμικό Ναυτικό μας θα… μάχεται με άλλες ανάγκες, εξίσου μεγάλες (νέα υποβρύχια, περισσότερα όπλα, αναβαθμίσεις, ηλεκτρονικά, τηλεπικοινωνίες, παροχές προσωπικού κ.ο.κ.).
Να τονίσουμε εδώ πως τέτοιο πρόγραμμα αν υιοθετηθεί, θα χρειαστεί και «πολιτική διάρκεια», δηλαδή κάπου 4 διαδοχικές κυβερνήσεις από σήμερα, να το κρατήσουν και συντηρήσουν και εξελίξουν. Δεν είναι κάτι που δεν έχει ξαναγίνει στην Ελλάδα, όλα τα «μεγάλα έργα» τέτοια στήριξη χρειάστηκαν (από το αεροδρόμιο «Ελ. Βενιζέλος», στη γέφυρα στο Ρίο, στο Μετρό, στην Εγνατία Οδό κ.λπ.). Αλλά και όλα αυτά τα έργα καθυστέρησαν λίγο ή πολύ, είχαν υπέρβαση κόστους, δημιούργησαν εντάσεις. Σε εξοπλισμούς όμως τόσο κρίσιμους όπως αυτούς του Πολεμικού μας Ναυτικού, περιθώρια πολλά για τέτοιες εκτροπές δεν υπάρχουν.
Ζούμε λοιπόν μια εποχή μεγάλων συμβιβασμών για το ΠΝ μας; Εδώ καταλήγουμε, ως ένα εκκρεμές: μεταξύ του υποτονικού και μεγάλων αμφιβολιών και ανησυχιών «σήμερα» και του μεγαλόπνοου και ακόμη αόριστου «αύριο», που και αυτό επίσης δεν δείχνει πλήρη ανατροπή, αλλά περισσότερο μια καθυστερημένη φροντίδα στον πάσχοντα.
Από την άλλη, αν πάλι δεν γίνει κάποιο μεγάλο εγχώριο πρόγραμμα κατασκευής πλοίων και βρεθούμε το 2030+ να ξαναζούμε «φρεγατιάδα», ανάλογου ύφους, δηλαδή «καιγόμαστε, φέρτε ότι έχετε να μας δειγματίσετε, μήπως και πάρουμε 2-3», θα είναι πέρα από τραγικό. Θα μιλάμε τότε για ανακάλυψη νέου έργου του Αριστοφάνη, κάτι ως συνδυασμό της μπαλαφάρας που έχουν οι «Όρνιθες» με τα αγριεμένα πτηνά, μαζί με τις «Σφήκες» που περιγράφουν την αθεράπευτη δικομανία του Φιλοκλέωνα. Θέαμα δηλαδή καυστικό και καγχαστικό, άνευ όμως ουσίας για το κοινό που τα… έχει δει όλα.
