Η δήλωση του υπουργού Εθνικής Άμυνας Νίκου Δένδια ότι η Ελλάδα συζητά την συμπαραγωγή (και με συμμετοχή στη σχεδίαση), 7 φρεγατών κλάσης Constellation, ως αποκάλυψη της πολύχρονης σχετικής συζήτησης που έχει γίνει σε ανώτατο επίπεδο -με την ΠΤΗΣΗ και το Naval Defence να ενημερώνουν σχετικά από το 2020 – δημιούργησε και πολλές ερμηνείες.
Δένδιας: Συζητάμε με ΗΠΑ συμπαραγωγή επτά φρεγατών Constellation
Μια από αυτές είναι πως «για να μιλά ο υπουργός Αμύνης για 7 φρεγάτες αυτό σημαίνει πως κάποιες θα κατασκευαστούν στην Ελλάδα για λογαριασμό του Αμερικανικού Ναυτικού». Η υπόθεση ενισχύθηκε κιόλας από την εξής είδηση: Ότι στις ΗΠΑ -πράγματι- αναζητείται και δεύτερο ναυπηγείο να φτιάχνει Constellation, εκτός από εκείνο της Fincantieri Marinette Marine που είναι ο κεντρικός ανάδοχος, ώστε να επιταχυνθεί η παράδοση των σκαφών.
Να διευκρινίσουμε λοιπόν τo εξής: Σύμφωνα με το νομοθετικό κώδικα των Ηνωμένων Πολιτείων, ο οποίος αποτελεί τον πυρήνα του νομικού πλαισίου της χώρας και έχει ομοσπονδιακή ισχύ υπάρχει σαφέστατη απαγόρευση ναυπήγησης πλοίου του Αμερικανικού Ναυτικού, εκτός χώρας.
Συγκεκριμένα στον κώδικα 10, περί Ενόπλων Δυνάμεων, στην παράγραφο 8679, αναγράφεται το εξής: «Κανένα σκάφος που θα κατασκευαστεί για οποιοδήποτε κλάδο των Ενόπλων Δυνάμεων και κανένα κύριο μέρος του κύτους ή της υπερκατασκευής του, δεν μπορεί να κατασκευαστεί σε ναυπηγείο του εξωτερικού».
Η απαγόρευση αυτή βέβαια μπορεί να ανατραπεί με Προεδρική απόφαση, εφόσον «το απαιτεί το εθνικό συμφέρον των ΗΠΑ», αλλά και εδώ υπάρχει ασφαλιστική δικλείδα ότι το Κογκρέσο έχει 30 μέρες προθεσμία να μην αποδεχθεί μια τέτοια απόφαση. Υπάρχει εξαίρεση στα παραπάνω; Ναι και αφορά τα… φουσκωτά! Μόνο λοιπόν φουσκωτές βάρκες ως «πλήρες σκάφος», μπορεί να προμηθευθεί εκτός ΗΠΑ το Αμερικανικό Ναυτικό. Ίδια πρόβλεψη γίνεται και για την Αμερικανική Ακτοφυλακή στον κώδικα 14, παράγραφος 1151. Και οι προβλέψεις αυτές είναι παλαιές, από τη δεκαετία του 1960, και αναφέρονται ως “τροπολογία Byrnes-Tollefson” με σημαντικό “βάρος” στην νομοθετική παράδοση των ΗΠΑ.
Η απαγόρευση γίνεται για 3 λόγους: Πρώτον για ζητήματα εθνικής ασφαλείας, ώστε να είναι απόλυτα ελεγχόμενη η παραγωγή πλοίων που αφορά τις Ένοπλες Δυνάμεις. Δεύτερον για να συντηρηθεί η αμερικανική ναυπηγική βιομηχανία ως παραγωγή, υποδομή και θέσεις εργασίας και τρίτον για να υπάρχει επιστροφή της εγχώριας προστιθέμενης αξίας στο μέγιστο δυνατό βαθμό εντός χώρας.
Διευκρίνηση εδώ: Η απαγόρευση κατασκευής πολεμικού πλοίου εκτός ΗΠΑ, αφορά τα σκάφη που θα προμηθευθεί το Αμερικανικό Ναυτικό, η Ακτοφυλακή κ.λπ. αλλά όχι το γενικό σχέδιο του σκάφους. Το οποίο στην περίπτωση των Constellation αρχής-εξαρχής δεν είναι αμερικανικής «καταγωγής». Όπως είναι γνωστό, η Constellation αποτελεί μετεξέλιξη του σχεδίου των φρεγατών FREMM, μια κοινή γαλλο-ιταλική προσπάθεια, η οποία αναπτύχθηκε και με συμμετοχή του ευρωπαϊκού οργανισμού OCCAR, που αναλαμβάνει τον συντονισμό τέτοιων πολυεθνικών αμυντικών συνεργασιών εντός Ευρώπης.
Πέρα από τον παραπάνω κεντρικό νόμο των ΗΠΑ, υπάρχει ένα παρεμφερές ρυθμιστικό πλέγμα προώθησης της αγοράς εγχώριων προϊόντων από κρατικά κονδύλια, που αποκαλούνται “Buy American”. Μια πολύ πρόσφατη εκδοχή τους συναντάμε και στο φετινό αμυντικό προϋπολογισμό, με ρύθμιση, η οποία επιβάλλει πως σε κάθε κύρια αμυντική προμήθεια τουλάχιστον το 65% του προϊόντων και των υλικών και εφοδίων της θα είναι αμερικανικά, ενώ αυτό θα φθάσει το 75% από το 2029 και μετά.
Ουσιαστικά η παραπάνω νομοθετική πρωτοβουλία (την προώθησε η γερουσιαστής των Δημοκρατικών Tammy Baldwin), στοχεύει να μειώσει σταδιακά τα όποια στρατιωτικής χρήσης εξαρτήματα και συστήματα αγοράζονται εκτός ΗΠΑ, που έτσι κι αλλιώς για να εγκριθεί η αγορά τους υπάρχει διαδικασία που ελέγχει το κόστος τους και την προέλευση τους και αν μπορεί να υπάρχει αμερικανική υποκατάσταση τους. Να πούμε πως η γερουσιαστής Baldwin εκλέγεται στην πολιτεία του Γουισκόνσιν, όπου υπάρχουν πολλά ναυπηγεία, στις εκεί μεγάλες λίμνες της Βόρειας Αμερικής, όπου συνδέονται με κανάλια και ποταμούς με τον Ατλαντικό. Και ανάμεσα σε αυτά τα ναυπηγεία, είναι της Fincantieri Marinette Marine που έχει αναλάβει την κατασκευή των Constellation για το Αμερικανικό Ναυτικό!
Να τονίσουμε ένα ακόμη στοιχείο εσωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ: Ακόμα και να εγκριθεί σημαντική αγορά οπλικών συστημάτων που θα φτιάχνονται εκτός χώρας, αυτό όχι μόνο θα συναντήσει ραγδαίες αντιδράσεις από τις αμερικανικές συνδικαλιστικές ενώσεις που θα «ανέβουν στα κάγκελα» ότι έτσι χάνονται θέσεις εργασίας εντός χώρας, αλλά και θα πυροδοτήσει μεγάλες αντιδράσεις από τις εταιρείες του αμυντικού τομέα και της υψηλής τεχνολογίας. Που σε τέτοια περίπτωση θα δουν να ανοίγει φαρδιά «κερκόπορτα» για τις δικές τους γραμμές παραγωγής. Οπότε Πρόεδρος, γερουσιαστής, βουλευτής που να στηρίξει κάτι τέτοιο, δύσκολα θα βρεθεί. Ειδικά σε εποχές όπως η σημερινή, όπου στις ΗΠΑ υπάρχει κίνημα επιστροφής στον απομονωτισμό που προωθεί ο Τραμπ και πολλές ανάλογες εξελίξεις που ομνύουν στην ενίσχυση της εγχώριας παραγωγής.
Το αποτέλεσμα των παραπάνω νόμων είναι γνωστό εδώ και χρόνια: ξένες αμυντικές εταιρίες που θέλουν να πουλήσουν κάποιο προϊόν σημαντικής αξίας στις αμερικανικές Ένοπλες Δυνάμεις, το κάνουν αφού ιδρύσουν τοπική θυγατρική, ή βρουν συνεργάτη εσωτερικού. Το έχει κάνει αυτό π.χ. η βρετανική BAE Systems, η γερμανική Rheinmetall, ενώ η νορβηγική Kongsberg που σχεδίασε τον αντιπλοϊκό πύραυλο NSM, τον πουλά στις ΗΠΑ μέσω της Raytheon, η Saab που μετείχε στον σχεδιασμό του νέου εκπαιδευτικού T-7 Red Hawk της Αμερικανικής Αεροπορίας το έκανε μέσω Boeing, ενώ η ισραηλινή Rafael που πούλησε στις ΗΠΑ το αντιαεροπορικό Iron Dome, το έκανε με συνεργασία με τη Raytheon. Προφανώς εξαιρέσεις πάντα θα υπάρχουν, αλλά αυτό δεν αλλάζει τη γενική εικόνα και απαίτηση.
Συνολικά λοιπόν: Όταν ο κ. Δένδιας αναφέρεται πως υπάρχει συζήτηση για 7 φρεγάτες Constellation με τοπική παραγωγή, αυτό δεν μπορεί να αφορά κατασκευή για τις ΗΠΑ. Αυτό όμως που μπορεί η Ελλάδα να διεκδικήσει είναι, εφόσον έχει ναυπηγείο αναβαθμισμένο, να αναλάβει επισκευές αμερικανικών πολεμικών πλοίων, κάτι που και οι ΗΠΑ αναζητούν για να βελτιώσουν την διαθεσιμότητα των σκαφών τους. Ενώ αν βρεθεί και άλλος ενδιαφερόμενος, που να θέλει το ίδιο σχέδιο Constellation, τότε (αν βέβαια έχει υλοποιηθεί το όλο πρόγραμμα ελληνικής παραγγελίας και παραγωγής που είναι και πολύ φιλόδοξο και μακράς πνοής και απαιτεί μεγάλο συντονισμό και επένδυση), η Ελλάδα θα μπορεί να διεκδικήσει την κατασκευή του, ως συμπαραγωγός των ΗΠΑ για τρίτη χώρα. Μακάρι όλα αυτά να τα δούμε να υλοποιούνται.
