Η ΠΤΗΣΗ έχει δεσμευτεί να γράψει το τι συνέβη μέχρι να φτάσουμε στην επιλογή των 3 φρεγατών κλάσης FDI HN (κλάση “Κίμων”), έχοντας αναφέρει μέχρι σήμερα αρκετά στοιχεία (αλλά όχι όσα γνωρίζουμε). Το παρασκήνιο δεν είναι τόσο “πλούσιο” όσο μπορούν να φανταστούν κάποιοι, αλλά καθώς το περιοδικό μας και το site μας, έχει δεχτεί πλήθος ανοίκειων επιθέσεων για το θέμα, κρίνουμε σκόπιμο να σας ενημερώσουμε, βάζοντας στη σειρά μερικά δεδομένα.
ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ: FDI, LCS, Constellation, ένα ιστορικό χαμένων ευκαιριών
Πριν ξεκινήσουμε, θα πρέπει να είμαστε σαφείς. Το ΠΝ έχει επιλέξει τις FDI και αυτό είναι κάτι που δεν αλλάζει, ούτε και πρέπει. Αν ήταν ή όχι η καλύτερη επιλογή είναι μια συζήτηση θεωρητική, μιας και η διαδικασία δεν ήταν τυπική διαγωνιστική βάσει προδιαγραφών, που θα επέτρεπε να υπάρχει απευθείας σύγκριση σε όλα τα επίπεδα, τεχνικό, κόστους, υποστήριξης, χρηματοδότησης κ.λπ.
Άλλωστε το πρώτο πλοίο παραδίδεται του χρόνου, και θα έρθει στην Ελλάδα το 2025. Η κατασκευάστρια εταιρεία δηλαδή τηρεί το χρονοδιάγραμμα, και με το παραπάνω, ενώ έχει δείξει πολύ καλή διάθεση συνεργασίας με το ΠΝ, όπως και με ελληνικές εταιρίες που παίρνουν κάποιο μερίδιο έργου στην κατασκευή. Διευκρινίζουμε λοιπόν πως από όσα θα ακολουθήσουν, δεν αφορούν τη Γαλλική κυβέρνηση και την γαλλική εταιρεία. Το θέμα είναι τι έχει γίνει στην Ελλάδα και εντός του ΠΝ.
Κάνοντας μια αναδρομή, θα διαπιστώσουμε πως η χώρα μας συζητούσε για πολλά χρόνια να αγοράσει -μέχρι 6- γαλλικές φρεγάτες κλάσης FREMM (FREMM HN, Hellenic Navy). Αυτό δεν προχώρησε ποτέ, ήρθε το 2011 και η μνημονιακή ένδεια κι όλα “σταμάτησαν”. Σε ένα μετέπειτα στάδιο κάπου το 2017, με το ΠΝ να “καταρρέει” λόγω παλαιότητας πλοίων και έλλειψης πόρων ακόμη και για σοβαρή συντήρηση, υπήρξε ελληνικό ενδιαφέρον για να εκμισθώσουμε 2 FREMM και να αγοράσουμε 2, υπό σχεδίαση τότε, φρεγάτες Belh@rra. Καθώς οι FREMM δεν παραδόθηκαν ποτέ (αυτό που έχει κυκλοφορήσει είναι πως υπήρξε σκληρή γερμανική αντίδραση), το ΠΝ στράφηκε στο σχέδιο των Belh@rra που τότε προβαλλόταν πολύ. To “@” στο όνομα, τόνιζε την ψηφιακή διάσταση του πλοίου, με πολλούς αυτοματισμούς, και βάση την τελευταία έκδοση του SETIS, του συστήματος διαχείρισης μάχης (Combat Management System) της Naval Group.
Καθώς η χώρα μας, εν έτει 2017-2018 ήταν ακόμη υπό επιτροπεία, οι αγορές πολεμικού υλικού “σκόνταφταν” στον ισχνό ετήσιο αμυντικό προϋπολογισμό των περίπου 500 εκατ. ευρώ ετησίως (για όλους τους Κλάδους). Με τόσα χρήματα, όχι φρεγάτα αλλά ούτε… φουσκωτό δεν μπορούσαμε να αγοράσουμε. Οι Γάλλοι πρότειναν να αγοραστούν φρεγάτες με επιστροφές των κερδών από τα ελληνικά ομόλογα που διακρατούσε η γαλλική κεντρική τράπεζα, ή με άλλους τρόπους (π.χ. μίσθωση). Τελικά ούτε αυτό το σχέδιο προχώρησε.
Παραμένοντας στο 2018, στη Ελλάδα είχε και τη δική της δραστηριότητα ένας κλάδος του ομίλου Lockheed Martin, η Rotary and Mission Systems (RMS), που συζητούσε την πώληση ανθυποβρυχιακών ελικοπτέρων MH-60R. Έτσι, η Lockheed Martin RMS, που εκείνη την περίοδο προωθούσε έντονα το πλοίο LCS και είχε ήδη πάρει συμβόλαιο για την οπλισμένη έκδοση του, ως MMSC, από τη Σαουδική Αραβία, πρότεινε την κατασκευή ως και 4 παρεμφερών σκαφών στην Ελλάδα. Θυμίζουμε, πως όλα αυτά γίνονται πριν το 2020 και τις τότε κρίσεις σε Αιγαίο και Έβρο.
Ως πλεονέκτημα της πρότασης εμφανιζόταν πως θα μπορούσε να γίνει μέσω διακρατικής σύμβαση FMS με τις ΗΠΑ. Η διαδικασία αυτή βάζει την εκάστοτε χώρα να τοποθετεί τον αντίστοιχο Κλάδο των Αμερικανικών Ενόπλων Δυνάμεων ως “ενδιάμεσο” να διαχειριστεί την αγορά, κάνοντας τους σχετικούς ελέγχους και πιστοποιήσεις, ενώ μπορεί να ρυθμίσει και σχετική χρηματοδότηση σταδιακής αποπληρωμής. Η πρόταση ήταν είτε μέσω ειδικής χρηματοδότησης χαμηλού κόστους, είτε μέσω FMF (Foreign Military Financing). Τα FMF έχουν το πλεονέκτημα της πληρωμής όταν παραλαμβάνεις, κι όχι όταν παραγγέλνεις. Έτσι η πληρωμή θα ήταν οπισθοβαρής.
H Lockheed Martin προτείνει στο ΠΝ φρεγάτες LCS, με κατασκευή όλων των πλοίων στην Ελλάδα!
Η μέθοδος FMS -που έχει τη γραφειοκρατία της προφανώς- είναι ο βασικός λόγος που τα ελληνικά F-16 ανέκαθεν είχαν υψηλές διαθεσιμότητες, αλλά όχι τα Mirage 2000, τα ΕΜΒ-145 ή τα Super Puma. Καθώς εντός FMS μπορεί να προβλεφθεί και μια λειτουργική συμφωνία-πλαίσιο υποστήριξης του κάθε οπλικού συστήματος που αγοράζεται (Follow On Support, FOS). Έτσι είναι πιο αποδοτική στην πράξη και ο εκάστοτε αγοραστής διασφαλίζει πως ότι πήρε θα έχει σε βάθος υποστήριξη. Για να γίνουμε πιο κατανοητοί, οι Αμερικανοί προβλέπουν “ευελιξία” στις συμβάσεις FMS για Follow On Support, και ο πελάτης μπορεί να αγοράσει κυριολεκτικά ότι θέλει. Αντίθετα, οι κλασικές “εμπορικές” FOS προβλέπουν συγκεκριμένες υπηρεσίες και κωδικούς, και αλλάζουν πολύ δύσκολα.
Ανάλογες διαδικασίες με τις αμερικανικές FMS δεν υπάρχουν σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι ΗΠΑ σαφώς προηγούνται σε αυτό το θέμα καθώς έχουν οργανώσει καλά -και για δεκαετίες- ένα σύνθετο σύστημα πώλησης-υποστήριξης-χρηματοδότησης προς τις νατοϊκές (και κάποιες ακόμα) χώρες, ευνοώντας έτσι βέβαια και τη δική τους αμυντική βιομηχανία. Αυτό το πλεονέκτημα των FMS όμως μάλλον λειτούργησε ως “αχίλλειος πτέρνα” της πρότασης που έμεινε στον αέρα, ενώ οι Αμερικανοί επαναπαύτηκαν πιστεύοντας πως αφού δεν υπήρχε ανάλογο, θα είχαν προβάδισμα.
Η κρίση του 2020 και η αναζήτηση “μεγάλης λύσης”
Φθάνουμε πλέον στο καλοκαίρι του 2020, το οποίο ήταν καθοριστικό. Με την κρίση στο Αιγαίο που έδειξε και την ετοιμότητα του Πολεμικού Ναυτικού να ανταποκριθεί στην τουρκική πρόκληση, αλλά αποκάλυψε και τα προβλήματα του, λόγω γήρανσης των μεγάλων μονάδων επιφανείας. Έτσι σε κλίμα “επείγοντος” η κυβέρνηση αναγκάστηκε να αποδεχτεί τις εισηγήσεις του ΓΕΕΘΑ για άμεση ενίσχυση του Στόλου, χωρίς άλλες καθυστερήσεις. Το ποσό που είχε προϋπολογιστεί αρχικά ήταν γύρω στα 4 δις ευρώ, “απλωμένο” σε βάθος 15ετίας. Αλλά η συζήτηση για τις Belharra που συνεχιζόταν, είχε φθάσει σε κόστος σχεδόν 3,5 δις (!) και αυτό μόνο για 2 σκάφη. Οπότε, αν γινόταν η αγορά τους, θα απέμενε ένα μικρό ποσό των 500 εκατ. ευρώ, που ίσως θα έφθανε για τον εκσυγχρονισμό των φρεγατων ΜΕΚΟ200ΗΝ, αποδίδοντας ένα σύνολο μόλις 6 νέων/αναβαθμισμένων σκαφών.
Έτσι απορρίφθηκε η πρόταση για 2 μόλις Belharra, και αποφασίστηκε η αύξηση του προϋπολογισμού στα 5 δις (που έγιναν 5,5 δις σχεδόν αμέσως) για αγορά 4 φρεγατών, εκσυγχρονισμό των 4 ΜΕΚΟ200ΗΝ και προμήθεια φρεγατών ενδιάμεσης λύσης, που θα συμπλήρωναν τους αριθμούς. Βασικοί στόχοι του νέου προγράμματος ήταν ήταν η επίτευξη ομοιοτυπίας, η τήρηση του προϋπολογισμού, και η ύπαρξη έως το 2030 10 ή 12 σύγχρονων (νέων και εκσυγχρονισμένων) πλοίων. Παράλληλα το ΠΝ θα εξέταζε και παραλαβή κάποιων σκαφών “game changers”, όπως τα αμερικανικά καταδρομικά Ticonderoga για τα οποία υπήρχαν σχετικές νύξεις.
Οπότε μετά τις ανακοινώσεις του πρωθυπουργού στη ΔΕΘ του 2020, προκηρύχθηκε μια “διαδικασία επιλογής” που κλήθηκαν πολλές εταιρείες να έρθουν να προτείνουν λύσεις, με άνω όριο προϋπολογισμού τα 5,5 δις ευρώ. Έτσι ήρθαν εκ νέου Αμερικανοί και Γάλλοι, σαν βασικοί διεκδικητές, και για πρώτη φορά, σαν ανταγωνιστές κι όχι σαν “συμπληρωματικοί” ο ένας του άλλου. Μιας και είχε εξεταστεί πριν και η παράλληλη αγορά και 4 MMSC και 2 Belharra. Που όμως σε κόστος ανέβαινε δυσθεώρητα, με κάπου 4 δις οι αμερικανικές και 3,5 οι γαλλικές, σε σύνολο 7,5, δηλαδή εκτός πραγματικότητας.
Φθάνουμε στις αρχές του 2021, όπου το Πολεμικό Ναυτικό είχε ξεκαθαρίσει αρκετά τις προτεραιότητες του: Κοιτούσε προς ΗΠΑ γιατί εκεί έβλεπε μια συνολική λύση με νέα σκάφη (MMSC/HF2) και με μεταχειρισμένα (LCS, Ticonderoga, αλλά και άλλα π.χ. υποστήριξης), με μια διακρατική συμφωνία που θα διασφάλιζε και χρηματοδότηση και FOS.
Θα γράψουμε κάτι για πρώτη φορά τελείως ξεκάθαρα και αφορά μια φάση αρκετούς μήνες αργότερα. Το Πολεμικό Ναυτικό, λίγες μέρες πριν αποφασιστεί η αγορά των 3 FDI HN, έστειλε Letter of Request για 4 φρεγάτες HF2, εκσυγχρονισμό 4 ΜΕΚΟ200ΗΝ, ενδιάμεση λύση μεταχειρισμένες LCS Freedom, και 2 αντιτορπιλικά Arleigh Burke ή εναλλακτικά 2 καταδρομικά Ticonderoga, με παράλληλη συμμετοχή στο πρόγραμμα FFG(X). Το αίτημα είχε ημερομηνία 22 Σεπτεμβρίου 2021 και το υπέγραφε ο τότε ΑΓΕΝ Ναύαρχος Στυλιανός Πετράκης.
Συνεπώς όσα διακινούνταν πως το ΠΝ «δεν ήθελε αμερικανικά πλοία» είναι ψεύδη, και δεν έχουν βάση, καθώς το αντίθετο έχει συμβεί, έχουν ζητηθεί πολλές φορές. Το ΠΝ ανέκαθεν θεωρούσε πως το αμερικανικό σύστημα υποστήριξης είναι ανώτερο οποιουδήποτε άλλου, έστω και με τα όποια προβλήματα του. Η γαλλική λύση υπήρξε γιατί οι Γάλλοι απέκτησαν δυναμική από το 2017, ενώ υπήρξαν και άνθρωποι που απλά δεν ήθελαν αμερικανικά συστήματα για άλλους λόγους. Η γαλλική ήταν και η μόνη αμιγώς μη αμερικανική λύση, όλες οι άλλες είχαν μέσα αμερικανικά συστήματα.
Εναλλακτική ισχυρή για το ΠΝ ήταν η Ολλανδία, που το ναυπηγείο Damen πρότεινε τις φρεγάτες Sigma 11515, ενώ στο πακέτο υπήρχαν οι μεταχειρισμένες φρεγάτες κλάσης Μ, όπως και άλλα πλοία του Ολλανδικού Ναυτικού (ναρκοθηρευτικά κ.α.). Και οι δυο περιπτώσεις είχαν υποσχετικές για συμμετοχή του ΠΝ είτε στο αμερικανικό πρόγραμμα φρεγατών FFG(X) που τότε ήταν στα σκαριά, ή στην βελγο-ολλανδική ανθυποβρυχιακή φρεγάτα ASWF, που επίσης ήταν σε στάδιο σχεδιασμού.
Τονίζουμε πάντα το χρονικό πλαίσιο, τέλους 2020-αρχών 2021: Μπορεί να γίνει εκ των υστέρων η όποια συζήτηση για το αν το αμερικανικό HF2 με τα όποια προβλήματα του, ή η φρεγάτα της Damen, ήταν τα “καλύτερα” ή τα “χειρότερα”, αλλά το Πολεμικό Ναυτικό της χώρας μας, κοίταγε, όπως υπήρχε και ο σχετικός προγραμματισμός, για μια “ολική λύση”. Που θα έδινε πολλά καράβια, θα είχε υπηρεσίες υποστήριξης τους, θα είχε προοπτική, θα είχε και συμμετοχή της εγχώριας βιομηχανίας. Ως ένα πακέτο δηλαδή που θα απέδιδε και αμυντική ισχύ και το μέλλον των επόμενων ναυπηγήσεων.
Πολλοί αναγνώστες μας θα θυμούνται το άρθρο μας, του Νοεμβρίου του 2020, για το “Καρέ του Άσσου”, που παρουσίαζε την επιλογή των MMSC, όπως είχε ζητηθεί τότε από το Πολεμικό Ναυτικό, μαζί με εκσυγχρονισμό των ΜΕΚΟ και παραχώρηση καταδρομικών Ticonderoga και αργότερα συμμετοχή στο πρόγραμμα FFG (X), αυτό δηλαδή που αργότερα έδωσε τη φρεγάτα Constellation. Για αυτό το άρθρο έχουμε κατηγορηθεί και πολύ, ότι “προωθούσαμε τις LCS/MMSC”. Κι όμως, όποιος θέλει ας ξαναδιαβάσει το κείμενο, όπου παρουσιάζαμε ότι ακριβώς επιθυμούσε τότε το Πολεμικό Ναυτικό! Και οι πληροφορίες μας προέρχονταν από επίσημες πηγές που μας περιέγραφαν με θέρμη τη συγκεκριμένη πιθανή εξέλιξη. Επίσης, όπως μας έλεγαν, η αμερικανική πρόταση περιείχε και κατασκευή στην Ελλάδα, με ελληνική προστιθέμενη αξία για το 40% του συμβολαίου εγγυημένα.
Η αλλαγή του 2021
Η συνέχεια όμως εντός 2021 ήταν μια ξαφνική αλλαγή: καθώς το Πολεμικό Ναυτικό “ανακάλυψε” εκ νέου τη γαλλική λύση, η οποία όμως είχε μετασχηματιστεί. Όπου πλέον οι Γάλλοι προσέφεραν όχι την πανάκριβη Belharra (η οποία ήταν ένα σχέδιο με βαρύ οπλισμό αλλά και εξίσου “βαριά” τιμή), αλλά την πιο προσγειωμένη έκδοση της, την FDI, αυτή που είχε αποφασίσει να αγοράσει και το Γαλλικό Ναυτικό.
H FDI όμως ήταν ένα πλοίο φτιαγμένο για τις γαλλικές ανάγκες, όχι τις ελληνικές. Έτσι το συγκεκριμένο (ως γαλλική διαμόρφωση) υστερούσε σε αξιολόγηση λόγω σημαντικών ελλείψεων (δεν είχε ECM, το ESM ήταν βασικής έκδοσης, δεν είχε RAM, IRST, είχε μόλις 16 πυραύλους Aster κ.α.), ενώ παράμενε ακριβό και είχε τη μικρότερη ελληνική προστιθέμενη αξία. Παρόλα αυτά συγκέντρωνε την προτίμηση αρκετών επιτελών στο Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο για άγνωστους σε εμάς λόγους .
Πάμε στο τέλος του καλοκαιριού του 2021, όταν είχαμε επίσκεψη του Γάλλου Προέδρου Μακρόν στην Ελλάδα, ετέθη στον Έλληνα Πρωθυπουργό το θέμα της αγοράς των πλοίων. Υπήρξε μια μείωση της τιμής, ενώ λίγες μέρες μετά, έγινε η συμφωνία AUKUS, κάτι που “ώθησε” σε περαιτέρω μείωση, καθώς η γαλλική πλευρά είχε ανάγκη να κλείσει νέα συμβόλαια. Όμως οι Γάλλοι ήταν άκαμπτοι στο θέμα της προκαταβολής καθώς χρειάζονταν 1 δις ευρώ “μπροστά”.
Το Μέγαρο Μαξίμου κάλεσε δυο ανώτερους στην Ιεραρχία του Ναυτικού και ρώτησε ευθέως αν η γαλλική σχεδίαση ήταν αυτό που επιθυμούσε το ΠΝ, μετά τις όποιες αλλαγές είχε ζητήσει. Μετά την απόλυτα θετική απάντηση, έδωσε το “πράσινο φως” για να προχωρήσει η παραγγελία, ενώ βέβαια είχε σχηματιστεί και το πλαίσιο της ελληνογαλλικής αμυντικής συμφωνίας που έχει τη δική της γεωπολιτική αξία. Τι ήταν αυτό που τελικά αγοράσαμε σε επιχειρησιακό επίπεδο;
- 3 αντί για 4 φρεγάτες, με συνολικό κόστος 3,3 δις ευρώ (3,05 η σύμβαση, συν κρατήσεις).
- “Ξεχάσαμε” την Ενδιάμεση Λύση, που θα προσέφερε τουλάχιστον 2 πλοία στο ΠΝ.
- Προσωρινά, το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των ΜΕΚΟ200ΗΝ ακυρώθηκε και μετατράπηκε σε περιορισμένη συντήρηση! (Αργότερα αυτό -και ευτυχώς- άλλαξε εκ νέου, επιστρέφοντας στην αρχική απόφαση για εκσυγχρονισμό, με κόστος όμως που πλέον έχει πάρει την ανηφόρα).
- “Ανακαλύψαμε” υποχρεωτικά και τελείως ξαφνικά τις κορβέτες, οπότε το κονδύλι που είχε απομείνει σχεδιάστηκε να πάει σε 3 (ή 4) τέτοια πλοία. Και εκεί επίσης η τιμή ανεβαίνει.
- Ξεχασαμε την ολιστική προσέγγιση και αποφασίστηκε πως το ΠΝ θέλει μόνο νέες μονάδες, όχι δηλαδή μεταχειρισμένες.
Κάπου εκεί, η ιστοσελίδα μας έγραψε πως μετά από όλες αυτές τις εξελίξεις, γίνεται πράξη το δόγμα του “Μικρού ΠΝ”. Μια ιδέα που παρουσιάστηκε επίσημα σε ΑΝΣ το 2018, και προέβλεπε τον περιορισμό του ΠΝ σε 6 ή 7 κύριες μονάδες, 7 ΤΠΚ Ρουσσέν, 4 υποβρύχια, και εστιασμό του Στόλου στο Αιγαίο, χωρίς πρόβλεψη για δράση σε Ανατολική Μεσόγειο και Κύπρο. Το δόγμα αυτό -με λογική την ανασύσταση του Ναυτικού έχοντας ως βάση λίγες αλλά αποδοτικές μονάδες- είχε απορριφθεί και τότε, αλλά τελικά εν μέρει υλοποιήθηκε με την απόφαση αγοράς των μόλις 3 FDI!
Τι ακολούθησε ως “κορβετιάδα” πλέον: Οι Ολλανδοί, που είχαν μια στιβαρή πρόταση, ραμμένη στα μέτρα του ΠΝ, συμμετείχαν για λίγο και τελείως τυπικά στη διαδικασία για τις κορβέτες, και μετά αποχώρησαν. Οι Βρετανοί της Babcock, με ένα εξαιρετικό πλοίο, έκαναν νέα προσπάθεια να μπούν στον εκσυγχρονισμό των ΜΕΚΟ200ΗΝ, ενώ πρότειναν και μια φθηνότερη ΑΗ140ΗΝ ως “κορβέτα” (με μεγάλη δυνατότητα εξέλιξης), αλλά κι εκεί βρήκαν “τοίχο”. Οι Αμερικανοί πρότειναν σε δεύτερη φάση κι αντί κορβέτων μεταχειρισμένες LCS (που θα έπρεπε όμως να αναβαθμιστούν), εκσυγχρονισμό ΜΕΚΟ200ΗΝ, κορβέτα ελληνικού σχεδιασμού και κατασκευής, αφήνοντας ανοιχτή και την προοπτική για μεταχειρισμένα Ticonderoga, αλλά και αυτοί απορρίφθηκαν.
Με βάση τα παραπάνω το “τι ήθελε το ΠΝ” παραμένει για εμάς αρκετά θολό. Άλλιώς ξεκίνησε η συζήτηση πριν το 2018, όπου είχαμε ως στόχο τις στιβαρές και μεγάλου μεγέθους FREMM (σχέδιο αποδεδειγμένα λειτουργικό, που διαλέχθηκε και χρόνια αργότερα από τις ΗΠΑ ως βάση για τη φρεγάτα Constellation, ακριβώς γιατί έψαχναν μια “δοκιμασμένη” λύση).
Μετά πήγαμε στις Belharra, ως ένα πολλά υποσχόμενο σχέδιο, που όμως η τιμή του ήταν εκτός των δυνατότητων μας. Μετά δομήθηκε μια ολοκληρωμένη ζήτηση για “πακέτο”, που ήλπιζε να λύσει τα περισσότερα προβλήματα του Στόλου και κυρίως αυτό του αριθμού των μεγάλων μονάδων, ενώ είχε εμφανιστεί και το πρόγραμμα της Ευρωκορβέτας για να αναζητήσουμε εκεί τέτοιας κατηγορίας πλοία, μετά το 2028.
Στις 22 Σεπτεμβρίου 2021 ζητήσαμε αμερικανικά πλοία και λίγες μέρες μετά διαλέξαμε μια άλλη λύση, τεχνολογικά καλή, που όμως δεν κάλυψε ούτε καν τον βασικό στόχο 4 νέων φρεγατών. Ενώ στη συνέχεια αναζητάμε με περιορισμένο προυπολογισμό να πάρουμε μικρότερα σκάφη (κορβέτες), ικανά μεν, αλλά με το έλλειμμα στις φρεγάτες να παραμένει. Και το μεγαλύτερο μέρος όλων των παραπάνω να συμπυκνώνεται σε ένα στενό “χρόνο” από το 2018 έως και το 2021. Το τι συνέβη και είχαμε τέτοια μεταστροφή, είναι μια αφήγηση που θέλει συμπλήρωμα και κυρίως από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της.
ΣΥΖΗΤΗΣΗ: 12 φρεγάτες και 6 κορβέτες στο Πολεμικό Ναυτικό, εθνικός στόχος, αλλά πως τον φτάνουμε;
