Μια φράση του απερχόμενου ΑΓΕΝ Ναυάρχου Ιωάννη Δρυμούση, κατά την πρόσφατη τελευταία ημερησία διαταγή του (στην τελετή παράδοσης-παραλαβής καθηκόντων του), προκάλεσε ενδιαφέρον αν και ίσως όχι την προσοχή που άξιζε. Συγκεκριμένα ο Ναύαρχος είπε τα εξής:
“Έτερες φωνές που προκρίνουν λύσεις για συρρίκνωση ή μικρό και ευέλικτο Ναυτικό αφενός δεν έχουν γνώση των επιχειρησιακών και επιστημονικών μέσων και εργαλείων κατάρτισης της Δομής Δυνάμεων αφετέρου αγνοούν ότι ιστορικά η επιβίωση των Ελλήνων στηρίχθηκε στη θάλασσα και στο ισχυρό Ναυτικό του. Ιστορικά όσες φορές η Ελλάδα δεν είχε ισχυρό ναυτικό μπήκε σε περιπέτειες.”
Ήταν η πρώτη φορά που ακούστηκε επίσημα η έκφραση “Μικρό Πολεμικό Ναυτικό”. Εδώ και χρόνια βέβαια, τα site μας είχαν κάνει αναφορά σε αυτή την αντίληψη τονίζοντας πως είναι σοβαρό λάθος ειδικά για το Πολεμικό Ναυτικό και συνολικά για την εθνική άμυνα. Ποια είναι λοιπόν η θεωρία του Μικρού Ναυτικού, την οποία -να τονίσουμε- απέρριψαν οι τρεις τελευταίοι Αρχηγοί του ΓΕΝ;
Η ιδέα του “Μικρού ΠΝ” εμφανίστηκε “ανοιχτά” το 2018. Πιθανότατα να υπήρχε σαν άποψη παλιότερα, αλλά τότε υπήρξε μια πρώτη παρουσίασή της στο Ανώτατο Ναυτικό Συμβούλιο. Προέβλεπε τη συρρίκνωση του Στόλου των φρεγατών σε κάπου 6 πλοία, του Στόλου των ταχέων σκαφών στις 7 πυραυλακάτους Ρουσσέν, των ανθυποβρυχιακών ελικοπτέρων σε μόλις 6 ή 7 (ανάλογα με τα μεγάλα πλοία δηλαδή), και των ενεργών υποβρυχίων σε 4+1 (τα Type 214 και το “Ωκεανός”). Στη συνέχεια η πρόταση εξελίχθηκε ακόμη περισσότερο.
Τουρκικό Ναυτικό: Μεγάλες αποφάσεις για αεροπλανοφόρο, 4 νέες φρεγάτες και πολλά ακόμη πλοία, εμείς…
Η φιλοσοφία αυτής της αντίληψης, που θεωρούμε δεδομένο πως υποβλήθηκε με καλές προθέσεις, ήταν η εξής: Το Ναυτικό έχει -μετά από πολλά χρόνια έλλειψης νέων εξοπλισμών- πολλά παλαιά σκάφη σε όλες τις κλάσεις του, τα οποία είναι δύσκολο να συντηρήσει και έχουν μειωμένη απόδοση, ενώ απορροφούν και πολύτιμους πόρους. Άρα απαιτείται ένα “γενναίο reset”, με σημαντική μείωση των μέσων και βελτίωση της απόδοσης καθώς θα μείνουν τα “πιο σύγχρονα/εξελιγμένα και πλήρως επανδρωμένα”. Ενώ θα γινόταν στροφή στην απόκτηση νέων σκαφών, τα οποία όταν έρθουν, θα επιτρέψουν την αποκατάσταση της δύναμης. Τα προβλήματα βέβαια με αυτή την αντίληψη είναι πολλά και εμφανή. Να παραθέσουμε τα κυριότερα:
Α. Ναυτικό περιορισμένης εμβελείας
Με μόλις 6-7 φρεγάτες και γενικότερα περιορισμένο στόλο για χρόνια (ένα κρίσιμο μεσοδιάστημα μέχρι να έρθουν νέες μονάδες), το ΠΝ θα μπορούσε μετά βίας να καλύψει μια περιοχή έντασης (για παράδειγμα Βόρειο Αιγαίο ή Νότιο Αιγαίο). Για να “φτάσουν” αυτές οι φρεγάτες, το ΠΝ θα αποχωρούσε από πολλές περιοχές, ενώ θα αποδεχόταν τα εξής επιχειρησιακά δεδομένα:
- Η Ελλάδα ξεχνά την Ανατολική Μεσόγειο και την διεκδίκηση της εκεί ΑΟΖ (που είναι εθνική απαίτηση) και την “παραδίδει” είτε στην Τουρκία είτε σε άλλη γειτονική χώρα.
- Η Κύπρος μένει ναυτικά ακάλυπτη και η υποστήριξη της θα γίνει μόνο με αεροπορικά μέσα, αν αυτά έχουν τη δυνατότητα παρατεταμένης δράσης εκεί.
- Το Καστελόριζο επίσης εμφανίζεται να υποστηρίζεται ναυτικά με δυσκολία, οπότε εκεί θα πρέπει να τα βγάλει “πέρα” ο ΕΣ με την υποστήριξη της ΠΑ, με κατάλληλη τροποίηση των επιχειρησιακών σχεδίων.
- Το ΠΝ θα αποσυρόταν από κάποιους ρόλους, κυρίως αυτόν της υποστήριξης απόβασης, καθώς θα υπήρχε επικέντρωση σε μάχιμες μονάδες. Άρα θα είχαμε και υποβάθμιση της παρέμβασης μας μέσω αποστολής ενισχύσεων, κυρίως της Ταξιαρχίας Πεζοναυτών.
Β. Ναυτικό μικρό σε αναμονή εξοπλισμών
Η αντίληψη περί “Μικρού Ναυτικού” βέβαια επέμενε πως κάποια στιγμή ένα πρόγραμμα νέων πλοίων θα αναπλήρωνε τα κενά. Το ζήτημα είναι πως αν κάποιοι στην Ελλάδα γνωρίζουν πολύ καλά, πως στα εξοπλιστικά μας πρόγράμματα υπάρχει “ασυνέχεια” και αποσπασματικότητα, αυτοί είναι τα στελέχη των Ενόπλων Δυνάμεων. Άρα η πρόταση “μικραίνουμε για να βελτιωθούμε και μετά θα αυξηθούμε” προϋπόθετε ένα μεγάλο εξοπλιστικό πρόγραμμα χωρίς όμως να λαμβάνονται υπόψη οι διαθέσιμοι οικονομικοί πόροι, οι υποδομές για εγχώρια ναυπήγηση, η γενικότερη λύση αναπλήρωσης. Έτσι γινόταν έμμεσα δεκτό ένα υψηλό ρίσκο ότι “θα επανεξοπλιστούμε”, χωρίς όμως αυτό να είναι διασφαλισμένο και σίγουρο χρονικά. Και με το “μεσοδιάστημα” χωρίς σοβαρή ναυτική ισχύ, καθώς θα είχε προηγηθεί η μείωση των πλοίων.
Γ. Νέο δόγμα επιχειρήσεων με πολλές υποθέσεις
Η προβαλλόμενη αυτή θεώρηση εμπεριείχε και αλλαγή δόγματος επιχειρήσεων. Καθώς το “Μικρό Ναυτικό” προφανώς δεν μπορεί να καλύψει όλη τη νησιωτική χώρα, έμμεσα έκανε δεκτό πως μια κατάληψη μικρών νησιών και βραχονησίδων μπορεί να συμβεί, αλλά πως αυτό θα αντιπαρερχόταν με πρόκληση μεγάλων απωλειών στον Τουρκικό Στόλο.
Το τελευταίο απαιτεί επεξήγηση. Το δόγμα για να γίνει πιο πιστευτό, είχε αναλυθεί ως εξής: Πως οι Τούρκοι θα έκαναν το λάθος σε πιθανή σύγκρουση να εισέλθουν σε ελεγχόμενο χώρο από το εκεί “μικρό αλλά αποδοτικό ελληνικό ΠΝ”, οπότε με συνδυασμένες επιχειρήσεις (με τη βοήθεια της Πολεμικής Αεροπορίας) θα μπορούσαν να ηττηθούν. Το “ηττηθούν” είναι βέβαια θεωρητικό, γιατί είναι πολύ δύσκολο να βρεθεί όλο μαζί το τουρκικό ΠΝ εντός μικρού θαλασσίου χώρου. Το πιθανότερο, αν μια τέτοια εξέλιξη συνέβαινε -προφανώς θετική για εμάς- θα ανάγκαζε την Τουρκία να προσέλθει στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.
Ποιο το πρόβλημα; Πως η παραπάνω θεώρηση είχε την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα “ακολουθούσε” την δική μας προσχεδιασμένη φιλοσοφία, πως δηλαδή σε μια σύγκρουση η Ελλάδα θα κατόρθωνε να ελέγξει το αποτέλεσμα, έχοντας καθορίσει τη ροή εξέλιξης της. Κάτι φαντασιακό δηλαδή, που δεν μπορεί να θεωρηθεί δεδομένο, πόσο μάλλον να στηρίξεις εκεί όλη την εθνική σου στρατηγική.
Επιπλέον είναι φανερό ότι αγνοείται πλήρως η αποτροπή, που αποτελεί βασικό συστατικό της Εθνικής Αμυντικής Στρατηγικής. Όπου η αποτροπή ζητά “ισχυρές Ένοπλες Δυνάμεις σε όλους τους Κλάδους”, ώστε να πείθεται ο αντίπαλος για τη σημαντική ζημιά που θα υποστεί αν τολμήσει επίθεση. Εκεί, ένα “Μικρό Ναυτικό” όσο και πιο λειτουργικό να είναι, μπορεί να “καλλιεργήσει” λανθασμένες εντυπώσεις αφοπλισμού εκ μέρους μας, έως και να προκαλέσει τον αντίπαλο να δοκιμάσει την τύχη του, πριν υλοποιηθεί ο επανεξοπλισμός.
Τουρκικό Ναυτικό: Παρέλαβε 4 πλοία σε μια μέρα, από φρεγάτα έως μη επανδρωμένο σκάφος επιφανείας
Δ. Απόσύνδεση από τους εξοπλισμούς του αντιπάλου
Τελευταίο από τα μεγάλα προβλήματα που έχει η αντίληψη περί “Μικρού Ναυτικού”, είναι το εξής: Πως σχεδιάζει επί χάρτου ένα “ισχυρό με λίγα αλλά λειτουργικά πλοία” Στόλο, χωρίς όμως να κοιτά… απέναντι τις εξελίξεις. Όπου η Τουρκία ήδη από το 2018 όπου εμφανίστηκε η εγχώρια θεωρία, πόσο μάλλον τώρα, έχει αποδείξει τα εξής: Οτι κατασκευάζει ένα μεγάλο δικό της Στόλο σε όλες τις κατηγορίες πλοίων, φρεγάτες, κορβέτες, υποβρύχια, ενσωματώνοντας κιόλας νέα μέσα, όπως το ελικοπτεροφόρο Anadolu, το πλοίο ηλεκτρονικού πολέμου Ufuk, τα πολλά μη επανδρωμένα όλων των κατηγοριών, συν νέα όπλα και νέες τακτικές. Και συνεχώς εξαγγέλει νέες ναυπηγήσεις, και έχει και την ναυπηγική υποδομή να τις υλοποιήσει (σε αντίθεση με εμάς που ακόμη ψάχνουμε ένα ναυπηγείο να είναι έτοιμο να αναλάβει κάποια εγχώρια κατασκευή). Άρα την ώρα που το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό θα “μίκραινε”, η Τουρκία θα αύξανε δραματικά τις δικές της δυνάμεις. Έτσι η ψαλίδα ισχύος, όχι μόνο θα άνοιγε ακόμη περισσότερο, αλλά θα γινόταν όλο και πιο κοστοβόρο να ξανακλείσει.
Σαφώς βέβαια, το να λέει κανείς πως “προτιμώ 6-7 μοντέρνα πλοία από 10-12 παλαιά” έχει μια λογική, αλλά αυτή δεν μπορεί να αυτοεπιβεβαιώνεται χωρίς να αναλογίζεσαι τι κάνει ο αντίπαλος σου. Οπότε η ορθή επιλογή παραμένει η “κυλιόμενη”, δηλαδή: συντηρώ όσα παλαιά μου πλοία το αξίζουν, παίρνω και καινούργια, αποσύρω σταδιακά κάποια που είναι τα πιο προβληματικά, βρίσκω κάποιες ενδιάμεσες λύσεις που να συντηρούν τους αριθμούς μου σε πλώρες, αναζητώ και την καινοτομία όπλων/τακτικών. Οπότε συνολικά συγκροτείται ένα Ναυτικό που ενισχύεται σε στάδια, χωρίς όμως ποτέ να διακινδυεύεται ένα αγνώστου διαρκείας “μεσοδιάστημα σμίκρυνσης”. Που θεωρητικά θα πιέσει προς μαζική απόκτηση νέων πλοίων, χωρίς όμως εγγύηση πως αυτό μπορεί να γίνει έγκαιρα και αποτελεσματικά.
Πόσα πλοία προβλέπεται να έχει το ΠΝ;
Το 2020 σχεδιάστηκε από το Ναυτικό η νέα Δομή Δυνάμεων του, που προβλέπει 12 φρεγάτες και 6 κορβέτες. Πρέπει να δούμε όμως πως και γιατί προέκυψαν αυτά νούμερα. Καταρχάς, το 2010 το ΠΝ είχε στη δύναμή του 14 φρεγάτες, 4 της κλάσης ΜΕΚΟ200ΗΝ και 10 κλάσης Kortenaer. Η απόσυρση (χωρίς επαρκή αιτιολόγηση κατά την άποψή μας) της Μπουμπουλίνας (Kortenaer), άφησε το ΠΝ με 13 φρεγάτες, ενώ οι τότε μελέτες προέβλεπαν την ύπαρξη 16!
ΕΞΕΛΙΞΗ: Εξοπλιστικά προγράμματα του Ναυτικού, τι προχώρα από FDI, κορβέτες, ΜΕΚΟ, Type 214, LCS
Λόγω όμως… προσγείωσης στην πραγματικότητα, το ΠΝ ξεκαθάρισε πως δεν μπορεί να μειώσει το στόλο μεγάλων σκαφών επιφανείας κάτω από τις 12 φρεγάτες, τις οποίες θα συμπλήρωναν σε ισχύ πυρός οι 7 ΤΠΚ κλάσης Ρουσσέν. Όμως, ήταν η περίοδος που εμφανίστηκε στο προσκήνιο η προοπτική της Ευρωκορβέτας (European Patrol Corvette -EPC), ενώ προυπήρχε η μελέτη για ένα ελληνικό σχέδιο κορβέτας, της ALS100 που στο σχεδιασμό της είχε μετέχει και το Πολυτεχνείο και η Σχολή Δοκίμων.
Έτσι, για αποστολές χαμηλής έντασης, για επίδειξη “σημαίας” και δράσεις μικρότερων επιχειρησιακών απαιτήσεων, προτάθηκε να μπουν στον εθνικό σχεδιασμό και κάποιες κορβέτες, αλλά με σκέψη για σκάφη π.χ. σαν την γερμανική K-130 των 1.800 τόνων και όχι επιπέδου Gowind HN ή FCx-30.
Στην πορεία βέβαια, όταν διαπιστώθηκε πως τα διαθέσιμα κονδύλια δεν επαρκούσαν για αγορά αρκετών νέων φρεγατών και είχαν χαθεί ευκαιρίες για αξιόλογα μεταχειρισμένα σκάφη (η “Ενδιάμεση Λύση”), εμφανίστηκε η ιδέα αγοράς ενισχυμένων κορβετών. Που και αυτές αποδείχθηκαν υψηλού κόστους, οπότε ως “ντόμινο” δεν μπορούσε να υλοποιηθεί το πρόγραμμα αναβάθμισης των 4 ΜΕΚΟ.
Το “Μικρό Ναυτικό” μπορεί να συμβεί!
Δυστυχώς η τρέχουσα κατάσταση είναι και απόδειξη ακριβώς το πόσο υψηλού ρίσκου είναι η αντίληψη περί “Μικρού Ναυτικού”. Η Ελλάδα το 2020 ξεκίνησε να σχεδιάζει σημαντική ενίσχυση του στόλου της, πράγματι έκανε μια σύγχρονη αγορά με τις FDI, αλλά μετά, οι συγκυρίες της εισβολής στην Ουκρανία που ανέβασαν απότομα τις τιμές εξοπλισμών διεθνώς, η προσπάθεια μας για εγχώρια ναυπήγηση που από τη μια είναι “υποχρεωτική” από την άλλη ανεβάζει εκ νέου το κόστος απόκτησης πλοίων, η μεγάλη ανάγκη για κοινωνικές δαπάνες, όπως και οι πολλές φυσικές καταστροφές που ζητούν κονδύλια, άλλαξαν άρδην τα όποια σχέδια. Φάνηκε δηλαδή πως ενώ μπορείς να έχεις μεγαλόπνοο σχεδιασμό εξοπλισμών, αν αυτός στηρίζεται αποκλειστικά σε εθνικά κονδύλια και σε ήρεμες εγχώριες και διεθνείς συνθήκες, όλα μπορεί να ανατραπούν σε ελάχιστο χρόνο!
Το προβληματικό: Αυτή τη στιγμή η αγορά 3 ισχυρών φρεγατών FDI HN, έστω και να συνοδευτεί με 3 ή ακόμη και 4 κορβέτες (όποιες κι αν είναι αυτές), δεν αποδίδει παρά 6 ή 7 νέα σκάφη. Ταυτόχρονα θα απαξιώνονται οι 4 ΜΕΚΟ (μιας και δεν θα απέμεναν κονδύλια για την αναβάθμιση τους) ενώ η δεδομένη απόσυρση των 9 Kortenaer, θα περιορίσει το Πολεμικό Ναυτικό σε ένα μικρό στόλο.
ΑΝΑΛΥΣΗ: Εκσυγχρονισμός MEKO200HN και μεταχειρισμένες LCS δεν αρκούν!
Σήμερα πάντως γίνεται προσπάθεια να μείνει “ζωντανό” το πρόγραμμα Εκσυγχρονισμού των ΜΕΚΟ200ΗΝ, το οποίο είναι το πιο απτό. Μιας και θα δώσει “ζωή” σε 4 σκάφη που ήδη έχουμε, τα ξέρουμε καλά και έχουν αποδειχθεί αποδοτικά στην υπηρεσία τους. Ταυτόχρονα γίνεται αναζήτηση κάποιων μεταχειρισμένων πλοίων, με τις όποιες όμως ευκαιρίες να έχουν μειωθεί διεθνώς (και γιατί πολλές χώρες δεν είναι έτοιμες να αποσύρουν σκάφη λόγω επανεξοπλισμού και γιατί η παραχώρηση μεταχειρισμένων σε τρίτη χώρα συνήθως συνοδεύεται από κάποια άλλη εξοπλιστική συνεργασία).
Τέλος, είναι στο τραπέζι και συζητείται με έμφαση η διερεύνηση -που είχε ξεκινήσει το Πολεμικό Ναυτικό το 2020- περί του σχεδίου φρεγατών κλάσης Constellation, αλλά με ελληνική ναυπήγηση. Σε ένα πρόγραμμα που αναζητάται αμερικανική χρηματοδότηση, ώστε να μειωθεί κρίσιμα η δική μας αρχική εκταμίευση από τα περιορισμένου εύρους οικονομικά μας. Το σχέδιο αυτό το στηρίζει η πολιτική και στρατιωτική ηγεσία και θα δούμε την εξέλιξη του, αν μπορεί να υλοποιηθεί με ισορροπία κόστους και απόδοσης, ώστε να προσφέρει σειρά σκαφών.
