To ptisidiastima.com & navaldefence.gr, συνεχίζει να δίνει “βήμα” στους αναγνώστες/σχολιαστές μας. Όταν τα σχόλια, είναι τεκμηριωμένα, ακόμη κι αν δεν συμφωνούν με άλλα άρθρα μας, θεωρούμε τιμή μας να τα δημοσιεύουμε. Έτσι πιστεύουμε ότι προάγουμε το δημιουργικό διάλογο μεταξύ των σχολιαστών μας, και του περιοδικού. Μακάρι, όλη αυτή η προσπάθεια, να έχει αποτέλεσμα έναν ακόμη καλύτερο δημόσιο διάλογο, που θα μπορέσει να προσφέρει ίσως στο μέλλον περισσότερο. Πάντα πιστεύαμε, πιστεύουμε, και θα πιστεύουμε στη Δημοκρατία. Σας ευχαριστούμε όλους που είστε μαζί μας. Λάθη κάνουμε, αλλά έχουμε όλους εσάς, κριτές στο έργο μας, και έτσι γινόμαστε καλύτεροι. Η ΠΤΗΣΗ δεν έχει “γραμμή”, δεν στηρίζει ή απορρίπτει κάτι. Φυσικά και έχει ΑΠΟΨΗ.
Παρακάτω, το εκτενές σχόλιο του καλού μας φίλου, που ανέπτυξε την άποψή του, έτσι όπως εκείνος πιστεύει, με τις δικές του προσλαμβάνουσες, και τον ευχαριστούμε που τη μοιράστηκε μαζί μας. Συμφωνούμε μαζί του; σε πολλά όχι! Αλλά ήρθε, άψογα και τεκμηριωμένα και είπε την άποψή του. Παρακαλούμε λοιπόν τους υπόλοιπους φίλους μας, με ανάλογου ύφους σχόλια, να τιμήσουν την προσπάθεια του KyrNG, συμφωνούν ή διαφωνούν. Δεν έχουμε αλλάξει λέξη από το σχόλιο, και κατόπιν παράκλησής του, δεν δημοσιεύουμε προσωπικά στοιχεία.
του KyrNG
Με αφορμή το άρθρο «Εκτός δράσης τα 5 στα 6 βρετανικά αντιτορπιλικά Type 45» (https://www.ptisidiastima.com/five-out-of-six-type-45-destroyers-out-of-action/#comment-311848), η πρώτη σκέψη που έρχεται στο νου είναι:
Συμβαίνει και στους καλύτερους!!
Με αφορμή αυτό το άρθρο, λοιπόν, θα ήθελα να καταθέσω μερικές σκέψεις για το πρόγραμμα των φρεγατών μας, και τον κίνδυνο να αντιμετωπίσουμε αντίστοιχες καταστάσεις, όχι μόνο στο σύστημα πρόωσης.
Σε όλους τους τομείς της ζωής μας, αλλά και στην άμυνα, υπάρχει πάντοτε το δίλημμα αν πρέπει και μπορούμε να είμαστε πρωτοπόροι, ή απλά να μειώνουμε το ρίσκο επιλέγοντας υφιστάμενες αποδεδειγμένα αξιόπιστες λύσεις. Το ΠΝ απέδειξε στο ένδοξο παρελθόν του ότι πίστευε στην καινοτομία και στην πρωτοπορία. Για αυτό τον λόγο είναι από τα πρώτα ναυτικά στον κόσμο και έχει συσσωρεύσει τεράστια εμπειρία στην χρήση υποβρυχίων. Ομοίως και με τις πυραυλακάτους.
Σήμερα βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή της ιστορίας του όπου πρέπει να ισορροπήσει μεταξύ μιας άμεσης ανάγκης αντικατάστασης μεγάλου αριθμού κύριων μονάδων (λόγω block obsolescence) και της ανάγκης εισαγωγής Καινοτομίας και Πρωτοπορίας ως αντιστάθμισμα στην εξ ανατολών απειλή της πατρίδας μας. Οι προτάσεις που κατατέθηκαν από τους έξι προκριθέντες κατασκευαστές, αποτελούν ένα αμάλγαμα Καινοτομίας και χαμηλού ρίσκου. Το ΠΝ καλείται να κρίνει ποιο είναι το αποδοτικότερο μείγμα.
Τι εντέλει όμως αποτελεί καινοτομία, και πότε η καινοτομία αυτή μπορεί να είναι ένα καλά υπολογισμένο ρίσκο; Και εντέλει η καινοτομία ή το ρίσκο αναφέρονται στο σύνολο του πλοίου, ή στα επιμέρους συστήματα του; Τα αντιτορπιλικά Type 45 είναι αδιαμφισβήτητης αξίας πολεμικά πλοία. Η πρωτοπορία τους στο σύστημα πρόωσης (integrated electric propulsion) και η χρήση intercooler στους αεριοστρόβιλους ήταν εξαιρετικό δείγμα καινοτομίας και θάρρους. Παρόλο που εντέλει υπάρχει σχεδιαστικό σφάλμα (design flaw), το οποίο τώρα το RN καλείται να αντιμετωπίσει. Ας αναλογιστούμε, όμως, αν κινδυνεύουμε (και πόσο) να υπάρχουν αντίστοιχα θέματα σε όλες τις προτάσεις για τις ελληνικές φρεγάτες:
HF2: “Αγαπημένο” πλοίο πολλών συν-σχολιαστών, το οποίο εγείρει έντονα αισθήματα αρνητικού φανατισμού. Ποιος ο κίνδυνος όμως στο συγκεκριμένο πλοίο; Είναι τα πολυδιαφημισμένα προβλήματα στο σύστημα πρόωσης; Πολλοί θα πουν αβίαστα ναι, προτάσσοντας την αντίδραση του USN και την πρόωρη απόσυρση των πλοίων αυτών. Δεν θα διαφωνήσω επί της ουσίας, αλλά προσωπικά θεωρώ σημαντικότερο σχεδιαστικό σφάλμα την μη αποτελεσματική αξιοποίηση χώρων και τον περιορισμένο βαθμό δυνατότητας επανασχεδίασης. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές από την αδυναμία προσθήκης δεύτερου Mk41 (με ημίμετρα την εισαγωγή 3+3 μονών κελιών), τον συνωστισμό οπλικών συστημάτων ψηλά στην υπερκατασκευή, την αδυναμία προσθήκης σόναρ κύτους ή πλώρης και φυσικά την μη-ορθολογική αξιοποίηση του τεράστιου χώρου κάτω από το ελικοδρόμιο και το υπόστεγο.
Από την άλλη πλευρά, η LM μειώνει το ρίσκο επιλέγοντας το TRS-4D και ένα δοκιμασμένο CMS (αν και με εφαρμογή μόνο στα πλοία LCS). Συμπερασματικά, η HF2 κινδυνεύει να έχει την ίδια καινοτομία με τα Type 45, δηλαδή ένα καινοτόμο σύστημα πρόωσης, το οποίο όμως ήδη παρουσιάζει γνωστά προβλήματα; Θα επιλυθούν; Μάλλον ναι.
Αλλά αξίζει η μοναδική αυτή “καινοτομία” όταν το υπόλοιπο πλοίο βρίθει από “συμβιβασμούς”; Το ΠΝ θα το κρίνει και αυτό, αν και θεωρώ ότι δύσκολα μπορεί να πειστεί από μια πρόταση η οποία δεν κάνει την διαφορά.
Sigma 11515HN: Άλλο “αγαπημένο” πλοίο πολλών συν-σχολιαστών, ίσως με περισσότερους θετικά φανατικούς φίλους. Αξιόλογη πρόταση η οποία όμως έχει ένα βασικό – κατά την προσωπική μου άποψη – μειονέκτημα. Είναι πλοίο το οποίο είναι ακόμα απλό σχέδιο, βασισμένο σε επιμήκυνση και μεγέθυνση υφιστάμενων μικρότερων πλοίων (κορβετών, ελαφριών φρεγατών). Η Damen έχει κάνει μια αξιέπαινη προσπάθεια να αντικρούσει τις επιφυλάξεις αυτές, αλλά αντικειμενικά – αν βγάλουμε στην άκρη τον θετικό φανατισμό – τα επιχειρήματά της δεν διαφέρουν και πολύ από αυτά της LM για τις MMSC/HF2.
Καταλαβαίνω ότι αυτό ενοχλεί ορισμένους, αλλά το έχω ξανασχολιάσει, απλά αντικαταστήστε τους όρους HF2 και Sigma 11515HN σε όλη την επιχειρηματολογία της Damen και θα καταλάβετε τι εννοώ. Τονίζω (και η Damen δεν ήταν πειστική για το αντίθετο), ότι η εν λόγω σχεδίαση δεν έχει υιοθετηθεί από το ναυτικό της κατασκευάστριας χώρας, αλλά ούτε και από τους προηγούμενους χρήστες των κορβετών στις οποίες βασίζεται. Μπορεί να βολεύει την Damen να προσφέρει ένα κόψε-ράψε πλοίο σε διάφορες χώρες, αλλά στην περίπτωση του ΠΝ, με την τεράστια εμπειρία του, είναι λίγο άκομψο να προσφέρεται πρόταση μεγεθυμένης κορβετο-φρεγάτας. Όσα καλούδια και να προστεθούν. Ειδικά όταν στην διαδικασία συμμετέχουν καθαρόαιμες μεγάλες φρεγάτες.
Και τι κίνδυνο επιφέρει αυτή η «σχεδιαστική ατέλεια»; Ναυπηγός δεν είμαι, αλλά όντας μηχανικός κατανοώ ότι αν έχεις ως βάση μια άλλη σχεδίαση, είτε μεγαλύτερη είτε μικρότερη, αναγκαστικά θα πρέπει να κάνεις κάποιους συμβιβασμούς στην διευθέτηση χώρων, φέροντων στοιχείων ακόμα και στις υπερκατασκευές. Οι κεκλιμένες επιφάνειες στο μπροστινό τμήμα του πλοίου, μπορεί να θυμίζουν έντονα γιωτ (και να εγείρουν αντίστοιχα αισθήματα χαράς), αλλά σε ένα πολεμικό πλοίο ίσως να μην είναι και τόσο αναγκαίες, καθώς προηγείται η πλήρης αξιοποίηση χώρων και επιφανειών.
Οι κεκλιμένες αυτές επιφάνειες είναι σχεδιαστικό κατάλοιπο από τις κορβετο-φρεγάτες, μάλλον αποτέλεσμα marketing, και είναι ιδιαίτερα αμφισβητήσιμο αν προσφέρουν κάτι ιδιαίτερο στη μείωση του ηλεκτρομαγνητικού ίχνους του πλοίου, ή αν αξίζει όλο αυτό. Παρόλα αυτά το πλοίο καταφέρνει και φέρει 2 Mk41 ακόμα και 4, σε ένα τόσο μικρό σκαρί.
Είναι καινοτομία αυτό; Όχι βέβαια. Απλώς προσδίδει τεράστια ευελιξία στην επιλογή των βλημάτων. Και τότε ποιες είναι οι καινοτομίες του πλοίου και τι ρίσκο επιφέρουν; Είναι η διαφαινόμενη επιλογή του APAR 2 και το σύστημα πρόωσης. Στο δεύτερο, το ΠΝ καλό είναι να είναι πολύ προσεκτικό και να μάθει από τα παθήματα του RN, επιλέγοντας τα κατάλληλα υποσυστήματα. Η ηλεκτρική πρόωση είναι το μέλλον, όντως. Αλλά θέλει πολλή σκέψη. Είμαι όμως σίγουρος ότι το ΠΝ, με τα έμπειρα στελέχη του, θα κάνει τις σωστές επιλογές.
Το APAR 2 από την άλλη, έχει μεγαλύτερο ρίσκο, κατά την γνώμη μου. Βασίζεται μεν στο υφιστάμενο APAR και αναπτύσσεται από μια αξιόλογη εταιρεία, αλλά αυτά δεν αποτελούν αυτόματα εχέγγυα επιτυχούς ανάπτυξης της βελτιωμένης του έκδοσης. Αξίζει το ρίσκο της καινοτομίας αυτής; Ναι, αλλά μόνο αν επιφέρει αδιαμφησβήτητα πλεονεκτήματα έναντι υπαρκτών λύσεων.
Είναι αντικειμενικά άδικο να κατηγορείται το SeaFire ως προβληματικό μειωμένων δυνατοτήτων ραντάρ και να συγκρίνεται με μια ευσεβή λίστα χαρακτηριστικών που είναι αυτή την στιγμή το APAR2. Ή να απαξιώνεται το TRS-4D μόνο και μόνο επειδή τοποθετείται στις HF2. Αλλά που είμαστε δίκαιοι ως λαός για να είμαστε και εδώ. Να πάρουμε το λογικό ρίσκο των APAR2, αλλά αν είναι να εξοπλιστεί το πλοίο με ESSM ποιος ο λόγος; Υπάρχουν και ποιο φθηνές και αξιόλογες λύσεις. Και εντέλει, αν επιλεγεί το APAR 2 που θα είναι η πολυδιαφημισμένη ομοιοτυπία με τις εκσυγχρονισμένες MEKO; Μόνο στο σύστημα TACTICOS;
Ας κρίνει το ΠΝ, επομένως, αν οι διαφημιζόμενες επιδόσεις του APAR 2 είναι αρκετές για το ρίσκο επιλογής του. Και κυρίως ας κρίνει το ρίσκο να είναι ο μοναδικός χρήστης μιας τέτοιας σχεδίασης μεγεθυμένης φρεγατοκορβέτας. Αλλά κυρίως ας κρίνει αν θέλει στο μέλλον δυνατότητες AAW. Αλλιώς και οι HF2 μια χαρά είναι….
FDI-HN: Ήδη, είμαι σίγουρος, θα ξεκινήσουν τα αρνητικά likes, μόνο και μόνο επειδή αναφέρθηκε το όνομα FDI-HN. Κατά την προσωπική μου άποψη ένα πανέμορφο και πολύ αξιόλογο πλοίο, που όμως άδικα έχει δεχτεί σφοδρή κριτική επειδή είναι Γαλλικό! Είναι τέλειο; Προφανώς όχι. Φέρει καινοτομίες; Προφανώς ναι! Κατ΄ αρχάς το ραντάρ SeaFire. Ένα υπαρκτό ραντάρ σταθερής διάταξης, τελευταίας τεχνολογίας, το οποίο έχει ήδη δοκιμαστεί και είναι γνωστές οι επιδόσεις του. Αν θέλουν κάποιοι να το συγκρίνουν με το μελλοντικό APAR 2, ας το κάνουν, αλλά αυτή την στιγμή το SeaFire υπάρχει ενώ το άλλο είναι απλά προδιαγραφές.
Το SeaFire είναι καινοτόμο, στην αιχμή της τεχνολογίας και σήμερα έχει το μικρότερο ρίσκο από τα ραντάρ νέας γενιάς. Προσφέρει, μάλιστα, δυνατότητες αντικατάστασης δύο αντίστοιχων ραντάρ (βλ. APAR2, SM400), ενδεικτικό των εν γένει δυνατοτήτων του. Θα παρουσιάσει προβλήματα; Το πιθανότερο ναι, όπως κάθε νέο σύστημα. Αλλά το timing είναι καλό για το ΠΝ, καθώς τα όποια προβλήματα θα έχουν ήδη λυθεί μέχρι την είσοδο των FDI-HN σε υπηρεσία.
Υπάρχει άλλη καινοτομία στις FDI-HN; Δεν την λες καινοτομία, αλλά καινούρια δυνατότητα είναι η προαίρεση για προσθήκη βλημάτων MdCN. Λίγων μεν, σε σύγκριση με αυτά που θα φέρουν τα Rafale, αλλά αρκετά για προβολή ισχύος στην Ανατολική Μεσόγειο, κάτι που τα Rafale με δεδομένη την έλλειψη ανεφοδιασμού στον αέρα, πολύ δύσκολα θα καταφέρουν στην περιοχή αυτή. Και οι Aster; Σίγουρα δεν είναι καινοτόμοι με την πραγματική έννοια της λέξης, αλλά οι FDI HN είναι οι μόνες φρεγάτες που από την πρώτη μέρα μπορούν να έχουν δυνατότητες AAW (sorry και οι Bergamini). Η επιλογή των SM-2 απαιτεί αντίστοιχα ραντάρ που προς το παρόν μόνο οι 11515HN φαίνεται να φέρουν.
Σχεδιαστικά, προσωπικά, πιστεύω πως οι FDI HN καινοτομούν με την υιοθέτηση αντίστροφης πλώρης. Πολλοί, στο πλαίσιο απαξίωσης της λύσης αυτής, την επικρίνουν. Αλλά ξεχνούν ότι παρόμοια καινοτόμα λύση (κάθετη πλώρη) έχουν και τα υπερσύγχρονα μεγάλα περιπολικά του Λιμενικού… από την Damen! Οι Γάλλοι, σε αντίθεση με τις υπόλοιπες προτάσεις, έχουν επιλέξει λιτές γραμμές για τις FDI-HN με ικανοποιητική αξιοποίηση χώρων, όπως απέδειξε η προσθήκη επιπλέον κελιών στην πλώρη και RAM στην οροφή του υποστέγου.
Και η περιβόητη έλλειψη συστημάτων ECM. Κατ’ αρχάς, ας δούμε την αξιοπιστία της κριτικής όλων όσων ανέφεραν ότι οι FDI HN δεν θα φέρουν ούτε Strales, ούτε RAM. Τα οποία αμφότερα έχουν διαψευσθεί από την πρόσφατη DEFEA. Σίγουρα, στις απεικονίσεις και στην μακέτα δεν διακρίνεται ECM. Από την άλλη, το ΠΝ είναι αρκετά έμπειρο να κρίνει αν και ποιο σύστημα ECM θα τοποθετηθεί στις FDI-HN. Και εντέλει, αν όντως το SeaFire, όπως εικάζεται, έχει αντίστοιχες δυνατότητες παρεμβολών (χωρίς προσωπικά να γνωρίζω πως αυτό είναι εφικτό), το ΠΝ γνωρίζει καλύτερα. Οι Γάλλοι πάντως στα άλλα πλοία τους έχουν ECM, άρα προφανώς κάτι παίζει ή κάτι ετοιμάζεται.
Έχει ρίσκα, επομένως, η πρόταση αυτή; Μάλλον μικρά θα έλεγα, καθώς ήδη ναυπηγείται, είναι εξαρχής σχεδιασμένη ως μεσαία φρεγάτα και τα κύρια συστήματα της είναι δοκιμασμένα ή βαίνουν ήδη προς ολοκλήρωση. Και επιπρόσθετα βρίσκεται στην κορυφή της τεχνολογίας. Θα έλεγα, όπως εξήγησα παραπάνω, ότι έχει μικρότερο ρίσκο από τις Sigma 11515 για αντίστοιχη Καινοτομία, και προφανώς ακόμα μικρότερο ρίσκο από τις HF2.
FREMM–IT: Τελικά δεν είναι τυχαίο που οι Ιταλοί (και οι Γάλλοι) φημίζονται για την φινέτσα τους. ΟΚ, το πρόγραμμα των φρεγατών του ΠΝ δεν είναι διαγωνισμός ομορφιάς, αλλά νομίζω ελάχιστοι κακεντρεχείς θα αποκαλούσαν τις Bergamini άσχημα πλοία. Οι περισσότεροι θα έτειναν προς το αντίθετο, μαζί τους και εγώ. Αρκεί όμως η όποια ομορφιά για να αντισταθμίσει την έλλειψη Καινοτομίας ή ρίσκου; Προφανώς όχι!
Κατ’ αρχάς, θεωρώ και πιστεύω οι περισσότεροι θα συμφωνήσουν μαζί μου, ότι η πρόταση για FREMM-IT παρουσιάζει το μικρότερο ρίσκο αυτή την στιγμή ανάμεσα σε όλες τις προτάσεις. Από που πηγάζει αυτή η εκτίμηση; Μα από το γεγονός ότι έχουν ήδη κατασκευαστεί και επιχειρούν 10 ίδια πλοία (Ιταλία, Μαρόκο, Αίγυπτος), ενώ έχουν ναυπηγηθεί ήδη άλλα 10 στην Γαλλική έκδοση με παρόμοιο σκαρί. Και φυσικά οι πρόσφατες επιτυχίες στην διεθνή αγορά (USN FFG-62 Constellation, Ινδονησία και μάλλον και Τυνησία) αναδεικνύουν τις αρετές του βασικού σχεδίου FREMM.
Είναι επομένως η εμπορική επιτυχία βασικό κριτήριο καινοτομίας; Εν μέρει ναι, εν μέρει όχι. Καινοτόμο είναι ένα προϊόν στην αρχή της καριέρας του. Τα iphones, π.χ. όταν πρωτοεμφανίστηκαν έφεραν αρκετές καινοτομίες και αποτέλεσαν το σημείο αναφοράς στον χώρο τους. Αλλά εξελίχθηκαν στο πέρασμα του χρόνου. Προς Θεού, δεν συγκρίνω τις Bergamini με τα iphones (αν και έχω iphone, μια Bergamini μου λείπει βασικά), αλλά αυτό που ήθελα να τονίσω είναι ότι η καινοτομία είναι πάντα συνυφασμένη με την εξέλιξη. Αν δεν εξελιχθείς αρκετά, η όποια καινοτομία είχες στο παρελθόν εξανεμίζεται στον ιδιαίτερα απαιτητικό και ανταγωνιστικό χώρο της Αμυντικής Βιομηχανίας.
Ήταν (σημ. πολύ προσεκτικά χρησιμοποιώ παρελθόντα χρόνο) οι FREMM-IT πρωτοπόρα πλοία όταν πρωτοεμφανίστηκαν; Αδιαμφησβήτητα ναι! Είχαν ηλεκτρική πρόωση, που προς το παρόν φαίνεται να είναι απροβλημάτιστη (πιθανά γιατί δεν ρίσκαραν με εναλλάκτες θερμότητας κλπ, ας απαντήσει κάποιος που ξέρει καλύτερα στα θέματα αυτά), βασιζόμενοι σε εξαιρετικής αξιοπιστίας αεριοστροβίλους LM2500. Αλλά δεν ήταν μόνο το σύστημα πρόωσης η μόνη τους καινοτομία!
Το υπέροχο ραντάρ Leonardo Kronos Grand Naval, ένα περιστρεφόμενο ραντάρ AESA εξέλιξη του ικανότατου EMPAR, προσδίδει εκπληκτικές ικανότητες επιτήρησης στα πλοία αυτά. Με ρυθμό περιστροφής 60rpm (ιδιαίτερα μεγάλο για ραντάρ αυτού του μεγέθους και ικανοτήτων) επιτυγχάνει ανανέωση στοιχείων κάθε 1 sec παρέχοντας πρακτικά σχεδόν true-time επιτήρηση όγκου. Και κάπου εδώ ας σταματήσω την «διαφήμιση» του εν λόγω ραντάρ, δεν είναι άλλωστε ο σκοπός μου αυτός. Είναι το Kronos Grand Naval ένα ικανότατο ραντάρ; Προφανώς ναι! Είναι καινοτόμο σήμερα; Συγγνώμη που θα ακουστώ απαισιόδοξος, αλλά μάλλον όχι! Χωρίς να είμαι ειδικός, το επαναλαμβάνω, η σύγχρονη τάση στα ραντάρ πολλαπλών λειτουργειών AESA είναι να έχουν σταθερή διάταξη. Βλέπε APAR, APAR 2, SeaFire, και φυσικά τα πασίγνωστα AN/SPY-6 και AN/SPY-7 κλπ.
Η υιοθέτηση σταθερής διάταξης σε ένα σύγχρονο ραντάρ προφανώς δεν το καθιστά αυτόματα ικανότερο από ένα καλό περιστρεφόμενο, αλλά η τεχνολογία προχωράει με γοργά βήματα και η διαχείριση δεδομένων και δέσμης είναι πλέον αποτελεσματικότερη στα ραντάρ σταθερής διάταξης σε σχέση με το παρελθόν. Εξ ου και το συνεχώς μειούμενο μέγεθός τους (σημ.: Συν-σχολιαστές με περισσότερες γνώσεις από μένα μπορούν να επιβεβαιώσουν αν η πρώτη εφαρμογή phased array radar ήταν το δίδυμο AN/SPS-32 & AN/SPS-33 στο πυρηνοκίνητο καταδρομικό Long Beach ήδη πριν από 60 χρόνια! Αυτό και αν ήταν καινοτομία τότε!). Συμπερασματικά, αν και ικανότατο, το Kronos Grand Naval δεν συνοδεύεται από καινοτομία. Σήμερα που μιλάμε, όχι πριν 10 χρόνια που πρωτομπήκε σε υπηρεσία.
Έχει απομείνει κάτι άλλο καινοτόμο στις Bergamini. Ίσως θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε ως καινοτόμα την εξέλιξη των πυροβόλων 76mm και 127mm ως OTO 76/62 STRALES και OTO 127/64 LW – Vulcano αντίστοιχα. Και είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον ότι μόνο οι Bergamini, ανάμεσα σε όλες τις προτάσεις, προσφέρονται με το ικανότατο διαμέτρημα των 127mm σε ρόλους υποστήριξης που τόσο εκτιμά το ΠΝ. Η εμπειρία της πάλαι ποτέ OTO-Melara διαιωνίζεται μέσω της εξέλιξης (Καινοτομία + Εξέλιξη = Επιβίωση).
Σε αντίθεση, όμως με τις FDI-HN, αν και μοιράζεται τους ίδιους κάθετους εκτοξευτές Sylver, οι Bergamini δεν φαίνεται να προσφέρονται με δυνατότητα MdCN, αν βέβαια η δυνατότητα αυτή είναι καν επιθυμητή. Από ό,τι φαίνεται υπάρχει ήδη στο σχέδιο πρόβλεψη για επιπλέον 16 κελιών σε σύνολο 32. Οπότε μένει η κριτική περί αριθμού κελιών και ευελιξίας και χρησιμότητας αυτών. Βέβαια, όπως και οι FDI-HN, από την πρώτη μέρα προσφέρει δυνατότητες AAW. Πάντως όπως στην περίπτωση των Sylver στις FDI-HN και των MK41 στις υπόλοιπες προτάσεις, αντικειμενικά δεν υπάρχει κάτι καινοτόμο. Αμφότεροι προσφέρουν αξιοπιστία και χαμηλό ρίσκο, έχοντας μακρόχρονη χρήση από σοβαρά ναυτικά.
Και ολοκληρώνοντας την όποια κριτική θα μπορούσα να κάνω για τις Bergamini, δεν μπορώ παρά να αναγνωρίσω την πληρότητα του ηλεκτρονικού της εξοπλισμού ειδικά στο πεδίο EW. Εκεί όμως, βρίσκεται και το βασικό ρίσκο της πρότασης. Όλα, μα όλα (σχεδόν) είναι Ιταλικά. Αν δεν κάνω λάθος τα τελευταία ιταλικά ραντάρ που είχαμε πάρει στο ΠΝ ήταν την εποχή εγκατάστασης OTO-Melara στα αντιτορπιλικά FRAMM…. (νομίζω τα βάλαμε μετά στα OPV μας).
Πάντως, εν γένει, το ΠΝ έχει ελάχιστη εμπειρία με ιταλικά συστήματα (εξαιρείται η OTO-Melara), χωρίς απαραίτητα να είναι και ανυπέρβλητο εμπόδιο αυτό. Αλλά σε συνδυασμό με την φαινομενική απουσία πρότασης εκσυγχρονισμού των ΜΕΚΟ, υπάρχει το ρίσκο ανομοιογένειας με τα περισσότερα συστήματα του στόλου. Σίγουρα πάντως σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό από τις FDI-HN οι οποίες θα μπορούσαν να «κατηγορηθούν» για το ίδιο ακριβώς «πρόβλημα»
Συμπερασματικά, αν και το κατανοώ ότι θα φάω αρκετή αρνητική κριτική, οι Bergamini δεν προσφέρουν καμία καινοτομία (πλέον) αλλά παρουσιάζουν το χαμηλότερο ρίσκο μόνο αν παραβλέψουμε ή αποδεχθούμε την απουσία εμπειρίας με ιταλικά ηλεκτρονικά συστήματα. Ειδάλλως, το ρίσκο αυτό είναι σίγουρα μεγαλύτερο αυτού των HF2, Sigma 11515HN, FDI-HN, AH140 και A200 με σειρά που ο καθένας μπορεί να εκτιμήσει σε προσωπική βάση.
AH140: Άλλο ένα «ονειρεμένο» πλοίο για αρκετούς συνσχολιαστές. Γενικά ως λαός έχουμε την τάση για φετίχ και ανόμοιες συγκρίσεις. Τι εννοώ; Σε αντίθεση με όλες τις προαναφερθείσες προτάσεις η πρόταση της AH140 και αυτή της A200 είναι οι λιγότερο ξεκαθαρισμένες όσον αφορά την τελική τους διαμόρφωση. Ακόμα συγκρίνουμε τα έως 48 κελιά (υποθετικά μιας και σίγουρα τα χωράει η φρεγάτα) της ΑΗ140 με τα 11 της HF2 και γράφονται λίβελοι για την δεύτερη.
Για τα APAR 2 που μπορεί να πάρει, για το growth potential και όλα αυτά με μια απίστευτα χαμηλή τιμή περί τα 300 εκ. (έχει ακουστεί και αυτό). Πρέπει να είναι τρελοί στο ΠΝ που δεν έχουν υπογράψει ήδη, εκτός και αν κάποιες από αυτές τις εικασίες είναι τελικά ανυπόστατες. Αλλά δεν είναι σκοπός μου να κρίνω την ποιότητα της πρότασης. Συζήτηση κάνουμε περί καινοτομίας και ρίσκου.
Ας δούμε, λοιπόν τι καινοτόμο φέρνει η ΑΗ140. Αν δεν κάνω λάθος, στην διαμόρφωση που δεν φέρει ΑPAR αλλά μόνο το NS100 παρόμοιο του, μάλλον καμία. Συγνώμη που θα στεναχωρήσω αρκετούς συν-σχολιαστές μου, αλλά σε σχέση με άλλα πλοία δεν υπάρχει κάτι καινοτόμο στην σχεδίαση αυτή. Χωρίς αυτό να είναι απαραίτητα κακό, βέβαια. Αν η τελική διαμόρφωση περιλαμβάνει το APAR 2, ναι, προφανώς η καινοτομία και το αντίστοιχο ρίσκο βέβαια, έγκειται στην υιοθέτηση ενός υπερσύγχρονου ραντάρ AESA σταθερής διάταξης. Διαφορετικά, η πρόταση είναι αρκετά «συντηρητική».
ΟΚ, ας της δώσουμε κάποιο βαθμό καινοτομίας στην περίπτωση που τελικά υιοθετηθεί και ηλεκτρική πρόωση (ελπίζουμε, βέβαια, όχι η λύση των Type 45 !). Η μόνη καινοτομία που πιθανά θα μπορούσε κάποιος να θεωρήσει ότι φέρνει η πρόταση αυτή είναι ότι βασίζεται στην σχεδίαση των Iver Huitfeld που πρωτοπόρησαν στην υιοθέτηση standards ναυπήγησης από τον πολιτικό τομέα (αν το λέω σωστά) και στην υιοθέτηση του concept STANFLEX. Και στην λογική αυτή βασίστηκε και η Type 31 (στην οποία με την σειρά της βασίζεται και η AH140) για να επιτευχθεί χαμηλό κόστος ναυπήγησης και χρήση μεταχειρισμένων οπλικών και ηλεκτρονικών συστημάτων από την απόσυρση των Type 23.
Ναι, αλλά αυτό μετά βίας μπορεί να θεωρηθεί καινοτόμο 10 χρόνια μετά την πρώτη του εφαρμογή. Πολλώ μάλλον αν δεν προσφέρει και κάποιο ιδιαίτερο πλεονέκτημα στην περίπτωση του δικού μας Πολεμικού Ναυτικού (εκτός και αν θέλουμε να φορτώσουμε τις AH140 με περισσευούμενα OTO-Melara 76/62, Phalanx και Harpoon). Άρα, αν δεν φέρουν τα εξαιρετικά APAR 2, οι AH140 μάλλον δεν προσφέρουν κάτι το καινοτόμο. Σίγουρα σε σχέση με τις άλλες προτάσεις.
Από ρίσκο όμως; Διφορούμενη εκτίμηση, και σίγουρα δύσκολη. Σίγουρα είναι πλοία που έχουν ναυπηγηθεί ήδη, αν και σε μικρούς αριθμούς (2+3 για την Δανία) ενώ σε αυτά βασίζεται η Type 31 (άλλα 5 υπό ναυπήγηση πλοία) και πιθανά και η μελλοντική Type 32. Και σίγουρα είναι πλοία που λόγω μεγέθους επιτρέπουν την προσαρμογή σε νέες απαιτήσεις. Δείτε π.χ. την εξέλιξη τους από Absalon σε Iver Huitfeld και τώρα σε Type 31.
Από την άλλη, η προτεινόμενη διαμόρφωση είναι ένα συνονθύλευμα της Iver Huitfeld με τις Type 31 τείνοντας σε μια κατά γενική ομολογία ελαφρά για το μέγεθός της εξοπλισμένη φρεγάτα. Είναι ρίσκο αυτό; Ναι, καθώς αφορά μια καινούρια διαμόρφωση, αλλά σίγουρα όχι κάτι μεγάλο. Πιο πολύ, θεωρώ, ότι έχει απογοητεύσει πολλούς από εμάς η συγκριτικά ελαφριά εξοπλισμένη διαμόρφωση της παρά ότι έχει κάποιο σημαντικό ρίσκο η συγκεκριμένη πρόταση.
Τίποτα καινοτόμο (μάλλον) και πολύ χαμηλό ρίσκο. Μάλλον μείναμε στους ευσεβείς πόθους και απογοητευθήκαμε από την πραγματικότητα της τελικής διαμόρφωσης και κόστους. Υπομονή.
Α200: Και τελειώνοντας, επιτέλους, ας προσπαθήσουμε να κάνουμε μια σύντομη κριτική στο … άγνωστό. Προφανώς άγνωστο σε εμάς, όχι στους επιτελείς του ΠΝ που έχουν λάβει όλα τα στοιχεία της πρότασης. Ας αρχίσουμε τα περί καινοτομίας. Πριν 15 χρόνια που πρωτοεμφανίστηκε σε φρεγάτες το σύστημα water jet ήταν όντως κάτι καινοτόμο και θαρραλέο. Αλλά πλέον έχουν περάσει τόσα χρόνια, το έχουμε δει σε γρήγορα πλοία γραμμής (από όπου και προήλθε βέβαια) αλλά το σημαντικότερο δεν φαίνεται να αγκαλιάστηκε από άλλους κατασκευαστές.
Τίθεται δηλαδή θέμα αξιοπιστίας; Ας είμαστε αντικειμενικοί, μάλλον όχι, ειδικά καθώς έχει αγκαλιαστεί η τεχνολογία από τον πολιτικό τομέα. Απλά η λύση water jet σε πλοία αυτού του μεγέθους πλέον έχει κάποιο ρίσκο – λόγω της μη ευρείας χρήσης τους – και με την διαφαινόμενη τάση προς λύσεις καθαρά ηλεκτρικές. Το ΠΝ θα κρίνει τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα της λύσης αυτής, αλλά αν μιλάμε σήμερα (που μιλάμε σήμερα δηλαδή), η χρήση water jets ΔΕΝ είναι πλέον καινοτόμα. Χωρίς αυτό, επαναλαμβάνω, να είναι απαραίτητα κακό.
Έχει τίποτε άλλο καινοτόμο η πρόταση αυτή, μη γνωρίζοντας τίποτα για την διαμόρφωσή της. Stealth σχεδίαση ίσως, αλλά πλέον τα περισσότερα πλοία έχουν χαρακτηριστικά stealth, δεν κάνει την ειδοποιό διαφορά η A200. Δεκαπέντε χρόνια πριν βέβαια ήταν πρωτοπόρα. Τώρα πλέον έχει αποκτήσει «κλασικές» γραμμές! Επομένως τι είναι η A200; Σίγουρα κάτι άγνωστο σε εμάς. Όχι (πλέον) ιδιαίτερα καινοτόμα, εκτός φυσικά και αν και αυτή υιοθετήσει την λύση APAR 2 και SM400.
Από ρίσκο, δεν φαίνεται να υπάρχει κάτι το επιλήψιμο καθώς έχει ναυπηγηθεί ή είναι υπό παραγγελία από τρεις χώρες (Νότιος Αφρική, Αίγυπτος, Αλγερία. Σίγουρα το σχέδιο έχει μεγαλύτερη ωριμότητα σε σχέση με τις Sigma 11515ΗΝ και FDI-HN, αλλά δεν έχει το χαμηλό ρίσκο της σχεδίασης FREMM. Σε σύγκριση με τις HF2 και ΑΗ140 μάλλον βρίσκεται σε ελαφρά καλύτερη θέση, καθώς η Blohm & Voss ήταν και είναι πρωτοπόρος του concept των modular σχεδιάσεων και έχει να επιδείξει τεράστια εμπειρία στην προσαρμογή σχεδιάσεων και διαμορφώσεων.
Συμπεράσματα
Σίγουρα δεν είμαι ο πλέον κατάλληλος να αξιολογήσω τις προτάσεις φρεγατών για το ΠΝ. Ούτε ήταν ο σκοπός μου αυτός. Σκοπός ήταν το έναυσμα ενός γόνιμου διαλόγου και προβληματισμού για την λεπτή ισορροπία μεταξύ Καινοτομίας και χαμηλού ρίσκου.
Στο πρόγραμμα αυτό υπάρχουν προτάσεις που έχουν αρκετή καινοτομία και σχετικά χαμηλό ρίσκο (FDI-HN), προτάσεις με εξίσου υψηλή καινοτομία αλλά ελαφρά μεγαλύτερο ρίσκο (Sigma 11515HN), προτάσεις που δεν φαίνεται να φέρουν κάποια ιδιαίτερη καινοτομία αλλά δεν παρουσιάζουν και κανένα σημαντικό ρίσκο (FREMM-IT, AH140, A200) και προτάσεις που δεν φέρουν καμία ιδιαίτερη καινοτομία ενώ έχουν σχετικά υψηλότερο ρίσκο (HF2).
Είναι η παραπάνω ταξινόμηση σωστή; Μάλλον όχι, καθώς προφανώς αυτό αποτελεί προσωπική εκτίμηση η οποία δεν έχει καμία σημασία πέρα του προβληματισμού και του γόνιμου διαλόγου. Είναι μια όποια τέτοια εκτίμηση το κύριο κριτήριο για επιλογή κάποιας πρότασης; Επίσης προφανώς όχι. Υπάρχουν μύριοι άλλοι παράγοντες που λαμβάνονται υπόψη στην τελική απόφαση.
Εγώ αυτό που θα ήθελα να μας μείνει από όλη αυτόν τον γόνιμο προβληματισμό είναι το να προσπαθούμε να είμαστε αντικειμενικοί στις απόψεις μας, και να αποφεύγουμε να χρησιμοποιούμε δύο μέτρα και δύο σταθμά στην όποια κριτική μας.
Δεν χρειάζεται φανατισμός. Το ΠΝ γνωρίζει πολύ καλύτερα από όλους μας.
