Μέχρι σήμερα οι περισσότερες ναυτικές πλατφόρμες εμφανίζονται αρκετά άκαμπτες στην προσαρμογή του οπλισμού κι εξοπλισμού τους καθώς αυτός είναι εξαρχής τοποθετημένος κατά τη ναυπήγηση. Οπότε η όποια αλλαγή σε αυτόν, είτε λόγω μεταβολής της φύσης των αποστολών, είτε λόγω τεχνολογικής απαξίωσης, πραγματοποιείται μόνο κατά τον εκσυγχρονισμό της πλατφόρμας, που συνήθως είναι αρκετά δαπανηρός, ενώ η μεταβολή συνήθως είναι μόνιμη για το υπόλοιπο της ζωής ενός πλοίου. Το πρόβλημα αυτό απασχόλησε σχετικά νωρίς τη δυτική ναυπηγική βιομηχανία, που κατόπιν και των πιέσεων από τα πολεμικά ναυτικά, προσπάθησεν να βρουν μια λύση στην ταχύτερη προσαρμογή του εξοπλισμού ανάλογα με τις ανάγκες που δημιουργούσε η εκάστοτε αποστολή.
Οι διεθνείς προσπάθειες για modularity
Γερμανία: Μια πρώιμη λύση σε αυτό το θέμα ήρθε να δώσει ή οικογένεια πλοίων της Blohm & Voss, με την ονομασία MEKO, εκ του “MEhrzweck – KOmbination”, δηλαδή ”Συνδυασμός Πολλαπλών Χρήσεων”. Αν και ήταν φανερή η ευκολία επιλογής της επιθυμητής σύνθεσης εξοπλισμού κατά τη βούληση του υποψήφιου χρήστη, σε σχέση με τις ανταγωνιστικές σχεδιάσεις της εποχής, εντούτοις στην πράξη κανένα πλοίο της οικογένειας δεν είχε την επιχειρησιακή ευελιξία περί άμεσης αλλαγής εξοπλισμού. Οποιαδήποτε μεταβολή έγινε, πραγματοποιήθηκε πάντα στα πλαίσια Εκσυγχρονισμού Μέσης Ζώης, κάτι που αναμένεται και για τις δικές μας MEKO.
Εδώ βέβαια θα πρέπει να τονισθεί ο επιτυχημένος εκσυγχρονισμός πολλών πλοίων της κλάσης παγκοσμίως με τελείως διαφορετικά χαρακτηριστικά, κάτι για το οποίο ευθύνεται και η εξαρχής σωστή σχεδίαση.
Δανία: Σαφώς πιο πετυχημένη θεωρείται η προσέγγιση του Δανικού Ναυτικού με την υιοθέτηση του συστήματος ”StanFlex”. Η αρχική ιδέα για ένα modular πλοίο, προέκυψε από την αδυναμία αντικατάστασης λόγω κόστους, 22 σκαφών του Δανικού Ναυτικού, στις αρχές της δεκαετίας του 80′. Προτάθηκε λοιπόν η κατασκευή ενός πλοίου που θα μπορούσε να αλλάξει την σύνθεση του εξοπλισμού του σχετικά εύκολα, για τα δεδομένα της εποχής.
Ο κοινός εξοπλισμός για όλους τους ρόλους θα ήταν τοποθετημένος εξαρχής στο πλοίο, ενώ τα απαιτούμενα από την αποστολή ειδικά φορτία θα ενσωματώνονταν σε τυποποιημένες δομές, έτοιμες για τοποθέτηση σε επίσης τυποποιημένες υποδοχές στο πλοίο όταν χρειαστεί. Αυτό το αρθρωτό σύστημα προσθαφαίρεσης εξοπλισμού έγινε γνωστό ως “Standard Flex”, ή “StanFlex” για συντομία, ενώ παρομοιάζεται από το Δανικό Ναυτικό με ένα άλλο προϊόν με Δανέζικη προέλευση, το γνωστό σε όλους μας παιχνίδι Lego.
Οφέλη της διαμόρφωσης ”StanFlex” σύμφωνα με το Δανικό Ναυτικό
- Τα modules που δεν χρησιμοποιούνται, μπορούν να αποθηκευτούν σε ελεγχόμενες συνθήκες, μειώνοντας έτσι την ανάγκη για προληπτική συντήρηση.
- Τα πλοία δεν χρειάζεται να τεθούν εκτός λειτουργίας όταν ο εξοπλισμός απαιτεί συντήρηση και αντίστροφα.
- Νέα όπλα και συστήματα μπορούν να εγκατασταθούν προσαρμόζοντας τα σε ένα module, αντί της αναβάθμισης ολόκληρου του πλοίου.
- Όταν ένα πλοίο ή μια ολόκληρη κλάση αποσύρεται από την υπηρεσία, τα modules μπορούν να επαναχρησιμοποιηθούν από άλλα σκάφη. Η οικονομία κλίμακας εδώ είναι σημαντική και ως παράδειγμα θα αναφέρουμε μελέτη του Δανικού Ναυτικού του 2006, σύμφωνα με την οποία, μια προτεινόμενη σχεδίαση φρεγάτας 6.000 τόνων είχε προβλεφθεί ότι θα κοστίσει 254 εκατομμύρια δολάρια ανά πλοίο, ενώ η ίδια σχεδίαση για άλλα ευρωπαϊκά κράτη προβλεπόταν να κοστίσει από 413 εκατομμύρια έως και 1 δις δολάρια.
- Τα πλοία πολλαπλών ρόλων είναι ίσως λιγότερο αποδοτικά από ένα συγκεκριμένου ρόλου, αλλά η ικανότητά τους να επανεξοπλίζονται αντισταθμίζει το μειονέκτημα αυτό.
Η διαμόρφωση StanFlex έκτοτε υιοθετήθηκε σε μεγάλο βαθμό από τα περισσότερα πλοία του Δανικού Ναυτικού, με τα πλέον γνωστά να είναι σήμερα οι ”υβριδικές” φρεγάτες κλάσης Absalon και οι φρεγάτες αεράμυνας κλάσης Iver Huitfeldt, από τις οποίες έλκει την καταγωγή της η νέα φρεγάτα Type 31 του Βρετανικού Ναυτικού και η εξαγωγική της έκδοση, Arrowhead 140.
ΗΠΑ: Η εύκολη προσαρμογή ενός πλοίου με βάση την αποστολή που θα κληθεί να αναλάβει, αποτέλεσε κύριο στόχο της σχεδίασης των Πλοίων Παράκτιας Μάχης (LCS) του Αμερικανικού Ναυτικού. Το πρόγραμμα κατέληξε στην κατασκευή δύο παράλληλων κλάσεων, των ”Freedom” και ”Independence”, με αμφίσημα όμως αποτελέσματα, καθώς ποτέ δεν ολοκληρώθηκε η ιδέα των module ξεχωριστών αποστολών, με την αρχική πρόβλεψη που ήθελε τρία από αυτά, ναρκοπολέμου, μάχης επιφανείας και ανθυποβρυχιακού.
Έτσι πλέον τα σκάφη αναλαμβάνουν συγκεκριμένες αποστολές, με κάποιες στάνταρτ διαφορές στον εξοπλισμό-οπλισμό και με γεωγραφικό διαχωρισμό, π.χ. τα Independence αναμένεται να λάβουν αντιπλοϊκούς πυραύλους NSM για δράση κυρίως στον Ειρηνικό.
”The Cube”, το νέο LEGO
Αφορμή για μια πρώτη γνωριμία με το σύστημα “The Cube”, στάθηκε η συνάντηση με τους εκπροσώπους της δανέζικης εταιρείας SH Defence, στα πλαίσια του διεθνούς ναυτικού συνεδρίου MAST Med 2022, που έλαβε χώρα στην Αθήνα τον περασμένο Νοέμβριο. Όπου η εταιρία υποσχόταν πληθώρα επιλογών και με σημαντικό αριθμό εμπλεκόμενων φορέων, άλλων εταιρειών και υποψήφιων χρηστών.
MAST Med 2022 στην Αθήνα: Τι είδαμε στο διεθνές ναυτικό συνέδριο, νέα και για τις FDI
Πρόσφατα, στις 22 Μαρτίου, η κατασκευάστρια προχώρησε σε δοκιμή του, στη Ναυτική Βάση Korsor του Δανικού Ναυτικού. Στόχος ήταν να επιδειχθεί η επιχειρησιακή ευελιξία, στην διαχείριση τυποποιημένων φόρτων οπλισμού και εξοπλισμού.
Στο σύντομο βίντεο επιδεικνύεται η εξομοίωση φόρτωσης ενός ταχύπλοου σκάφους που περιλαμβάνεται εντός ενός συγκεκριμένου module αποστολής, από την τυποποιημένη εγκατάσταση ξηράς (με γκρί χρώμα), στο αντίστοιχο σύστημα υποδοχής στο πλοίο (με λευκό χρώμα).
Το ”The Cube” αποτελεί μια λύση στην δημιουργία μια πραγματικά σπονδυλωτής πλατφόρμας για ποικιλία ναυτικών επιχειρήσεων. Αποτελείται από τα εξής: ένα σύστημα εναλλάξιμων φορτίων αποστολής τοποθετημένων σε τυποποιημένα εμπορευματοκιβώτια, ένα σύστημα διαχείρισης των φορτίων εντός του πλοίου και άλλο ένα εκτός πλοίου. Σύμφωνα με την κατασκευάστρια εταιρεία, σχεδόν κάθε πλοίο μπορεί να δεχτεί το ”The Cube” και να μετατραπεί έτσι σε μια πλατφόρμα πολλαπλών ρόλων.
Το σύστημα είναι δομημένο με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε να επιτυγχάνονται σημαντικές οικονομίες κλίμακας, με ένα σκάφος να προσαρμόζεται σε πολλαπλούς ρόλους. Παράλληλα τα modules που παραμένουν αποθηκευμένα στην ξηρά, δεν καταπονούνται από την παραμονή τους στο θαλάσσιο περιβάλλον, ενώ μπορούν να συντηρηθούν σαφώς ευκολότερα και να αποτελέσουν μέρος της επιχειρησιακής εκπαίδευσης των στελεχών.
Το σύστημα ”StanFlex”, αν και επιτυχημένο ως φιλοσοφία, δημιουργήθηκε με σκοπό να ικανοποιήσει πρωτίστως τις ανάγκες του Δανικού Ναυτικού, ενώ το ”The Cube” έχει σχεδιασθεί ώστε να μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες περισσότερων του ενός πελατών.
Έτσι η κατασκευάστρια δηλώνει πως είναι σε συνομιλίες με 37 Πολεμικά Ναυτικά ανά τον κόσμο, μεταξύ των οποίων και το Ελληνικό και με 17 ναυπηγεία και σχεδιαστικά γραφεία. Επιπλέον, στην εφοδιαστική αλυσίδα έχουν ενταχθεί πάνω από 30 διαφορετικοί κατασκευαστές των modules αποστολής, με αποτέλεσμα σήμερα να διατίθενται πάνω από 300 διαφορετικές διαμορφώσεις εξοπλισμού.
Ο εξοπλισμός μπορεί να τοποθετηθεί σε έξι διαφορετικά πλαίσια εμπορευματοκιβωτίων, πιστοποιημένα κατά NATO STANAG 4830/ANEP-99 και καλύπτει έξι γενικές κατηγορίες αποστολών:
- Αντιμετώπιση ναυτικών και φυσικών καταστροφών, ανθρωπιστικές κρίσεις
- Ανθυποβρυχιακός πόλεμος
- Πόλεμος επιφανείας
- Αντιναρκικός πόλεμος και τοποθέτηση ναρκοπεδίων
- Αντιαεροπορικός πόλεμος
- Επιχειρήσεις υποστήριξης
Ελληνικές εφαρμογές
Αν και τα τελευταία χρόνια η μεγαλύτερη προτεραιότητα του ΠΝ δεν είναι άλλη από την αντικατάσταση των παλαιών μεγάλων μονάδων του Στόλου, εντούτοις θα κληθεί σύντομα να βρει λύση και σε ένα άλλο μεγάλο πρόβλημα που γιγαντώνεται με την πάροδο των ετών, την αντικατάσταση των πλοίων γενικής υποστήριξης, ναρκοπολέμου, των κανονιοφόρων, των βοηθητικών, εκπαίδευσης κ.τ.λ.
Ένα επιπλέον ζήτημα είναι η προστασία της ΑΟΖ από κοινού με το Λιμενικό Σώμα, όπου αυτό είναι εφικτό, μιας και μία σημαντικά ενδιαφέρουσα πλέον περιοχή είναι αυτή του Ιονίου, ειδικά δε έπειτα από τη Ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, καθώς παρατηρείται αυξημένη δραστηριότητα ρωσικών υποβρυχίων. Εν προκειμένω, στον διαγωνισμό για την προμήθεια δύο νέων OPV, ογδόντα μέτρων για το Λιμενικό, έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον αρκετές εταιρείες, με τα υποψήφια πλοία τους να είναι ικανά να φέρουν το ”The Cube” ή κάτι ανάλογο.
Γενικότερα ας μην ξεχνάμε πως σήμερα πολλά πλοία του ΠΝ, χρησιμοποιούνται για αποστολές που δεν έχουν καμία σχέση με την ιδιότητά τους. Έτσι, για παράδειγμα, από το να αγοραστεί ένα εξειδικευμένο σκάφος αντιμετώπισης θαλάσσιας ρύπανσης, ή υποστήριξης πλατφόρμας εξόρυξης, ή αντιμετώπισης φυσικής καταστροφής, μπορεί να αγοραστεί το αντίστοιχο module και να τοποθετείται όταν χρειάζεται.
Mε μάθημα τα δύσκολα χρόνια της οικονομικής κρίσης, θα πρέπει τόσο οι Ένοπλες Δυνάμεις, όσος και τα Σώματα Ασφαλείας να στραφούν σε έξυπνες λύσεις που επιτυγχάνουν χαμηλό κόστος, εύκολη συντήρηση και μέγιστη διαθεσιμότητα, ώστε να μην έχουμε πάλι φαινόμενα εγκατάλειψης μέσων, λόγω αδυναμίας υποστήριξης.
