16.4 C
Athens
Πέμπτη, 12 Δεκεμβρίου, 2024
ΑρχικήΑΜΥΝΑΤουρκία: Ο "επιτήδειος ουδέτερος" ζορίζεται στα Στενά του Βοσπόρου

Τουρκία: Ο “επιτήδειος ουδέτερος” ζορίζεται στα Στενά του Βοσπόρου

Χθες η Τουρκία ανακοίνωσε, δια στόματος του υπουργού εξωτερικών της κ. Τσαβούσογλου, ότι περιορίζει τη διέλευση πολεμικών πλοίων από τα Στενά εφαρμόζοντας τη σύμβαση του Μοντρέ. Είναι, όμως, αυτή κίνηση ειρηνοποιού, όπως την παρουσιάζει η Τουρκία ή  μια ακόμα παράσταση της τελευταίας στιγμής;

Ας δούμε τα πράγματα από την αρχή: Μετά τις πρώτες επιθέσεις εναντίον ουκρανικών πόλεων από ρωσικά πλοία, ο πρέσβης της Ουκρανίας στην Άγκυρα, Vasyl Bodnar, κατέθεσε επίσημο αίτημα στην τουρκική κυβέρνηση να απαγορεύσει το πέρασμα ρωσικών πλοίων. Η Τουρκία, ως η χώρα που ελέγχει τη μοναδική δίοδο από και προς τη Μαύρη Θάλασσα, έχει δικαίωμα περιορισμού της διέλευσης πολεμικών και υπό κάποιες προϋποθέσεις και εμπορικών πλοίων με τη σύμβαση του Μοντρέ (Montreux) του 1936.

Η σύμβαση -και όχι συνθήκη, όπως συχνά αναφέρεται- υπογράφηκε το 1936, στην Ελβετία μεταξύ των Μεγάλων Δυνάμεων και των χωρών που βρέχονται από τη Μαύρη Θάλασσα και αντικατέστησε κάποιες διατάξεις και κανονισμούς στη συνθήκη της Λωζάννης που ίσχυαν για την διέλευση από τα Στενά του Ελλησπόντου (Δαρδανέλια), του Βοσπόρου και της Κωνσταντινούπολης εμπορικών, επιβατηγών και πολεμικών πλοίων.

Σε γενικές γραμμές, υποστηρίζει την ελευθεροπλοΐα αλλά δίνει στην Τουρκία το δικαίωμα να αποκλείει τη διέλευση σε πλοία εμπολέμων χωρών, όταν έχει ξεσπάσει πόλεμος ή ο τελευταίος επίκειται. Σε αυτήν την περίπτωση, τα άρθρα 19, 20 και 21 αποδίδουν στην Τουρκία εξουσίες για τον περιορισμό της διέλευσης ξένων πολεμικών πλοίων.

Αρχικά, αν η Τουρκία δεν είναι η ίδια εμπόλεμη, κάθε εμπορικό πλοίο, οποιασδήποτε σημαίας και με οποιοδήποτε φορτίο μπορεί να διέλθει ελεύθερα μέσα από τα Στενά. Αν η Τουρκία είναι εμπόλεμη, μπορεί να απαγορεύσει τη διέλεση σε εμπορικά υπό τη σημαία του κράτους με το οποίο είναι σε πόλεμο. Εμπορικά ξένης σημαίας, μπορούν ακόμα να περάσουν ελεύθερα τα Στενά εφόσον δεν βοηθούν με οποιοδήποτε τρόπο τον αντίπαλο της Τουρκίας.

Πάλι σε περίπτωση πολέμου, η Τουρκία μπορεί να απαγορεύσει τη διέλευση πολεμικών χώρας με την οποία είναι σε σύγκρουση ή η οποία αποτελεί κίνδυνο για την ασφάλεια της περιοχής. Οι όροι είναι πιο χαλαροί αν πρόκειται για πλοία βοηθητικού ρόλου ή για πολεμικά εμπολέμων (όχι με την Τουρκία) που ανήκουν σε παράκτια κράτη της Μαύρης Θάλασσας και στους εκεί στόλους τους (επιτρέπεται δηλαδή η “επιστροφή στη βάση”).

Σε κάθε περίπτωση, τα πλοία θα πρέπει να εισέρχονται στα Στενά στη διάρκεια της μέρας και να ακολουθούν τις αποφάσεις των τουρκικών αρχών για τη συνέχεια του ταξιδιού τους.

Όπως φαίνεται, το πνεύμα της σύμβασης υποστηρίζει ότι η Τουρκία μπορεί να ανακόψει τη διέλευση πολεμικών πλοίων, σε περίπτωση πολέμου ή κρίσης, ακόμα κι αν δεν εμπλέκεται στη διαμάχη. Συνεπώς, η Άγκυρα μπορούσε από την πρώτη στιγμή να απαντήσει θετικά στο αίτημα της Ουκρανίας κλείνοντας τα Στενά σε ρωσικά πολεμικά πλοία. Η απάντηση, όμως, δεν είναι τόσο απλή. Το ουκρανικό αίτημα είναι παρακινδυνευμένο για την ίδια την Τουρκία, λόγος που εξηγεί την εφεκτική της στάση μέχρι σήμερα.

Ρωσικές ναυτικές ασκήσεις στη Μαύρη Θάλασσα δείχνουν «ποιος είναι το αφεντικό»

Πριν τρεις μέρες, ο υπουργός εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, δήλωσε ότι το κλείσιμο των Στενών δεν είναι δυνατόν επικαλούμενος τεχνικούς λόγους. Χθεσινή του δήλωση άφησε χώρο για περιορισμό της κίνησης κάποιων ρωσικών πολεμικών αλλά αυτό απέχει πόρρω από μια δυναμική απαγόρευση. Πολιτικά, όμως, η Τουρκία είναι αντιμέτωπη με σημαντικά διλήμματα. Πρώτον, η κίνηση κλεισίματος το Στενών θα ήταν πιο εύκολη εφόσον η Τουρκία εμφανιζόταν ως δύναμη ουδέτερη, δρώντας προς το καλό της αποκλιμάκωσης και της ειρήνευσης. Σήμερα όμως η αντιπαλότητα Ρωσίας και Δυτικών θέτει την Άγκυρα σε δύσκολη θέση, εφόσον το μέτρο θα ερμηνευθεί ως τάξη της Τουρκίας με το μέρος του ΝΑΤΟ εκθέτοντάς την σε πιθανά ρωσικά αντίμετρα.

Η Ουκρανία κατηγορεί τη Ρωσία για πλήγματα κατά εμπορικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα

Η Τουρκία βέβαια ως μέλος της συμμαχίας δεν χρειάζεται να δικαιολογηθεί σε κανέναν για να λάβει μια αντιρωσική στάση αλλά η ιδιάζουσα τάση στην εξωτερική πολιτική του sui generis προέδρου Ερντογάν περιπλέκει τα πράγματα. Υπό τη διεύθυνση του, η χώρα έχει υιοθετήσει την τελευταία δεκαετία ρητορική κατά των δυτικών κρατών, απομακρυνόμενη από κοινές δράσεις σε καίρια ζητήματα (τρομοκρατία, ισλαμικό κράτος, λαθρομετανάστευση, διαφορετική στάση έναντι “διεθνών ταραξιών”). Επιπλέον έχει αναπτύξει ιδιαίτερα στενές σχέσεις με τη Ρωσία σε τομείς όπως τα εξοπλιστικά, στη στρατηγική σχέση στο Συριακό και σε άλλα ζητήματα, οικονομικής και ενεργειακής φύσης, που τη φέρνουν συχνά αντιμέτωπη με τη Δύση. Στα μάτια των Δυτικών, η Τουρκία μετατρέπεται σταδιακά σε κάτι λιγότερο από χώρα του ΝΑΤΟ και σε κάτι περισσότερο από (συμ)παίκτη του Πούτιν.

Δεδομένου ότι η κίνησή της αυτή τη στιγμή δεν αποτελεί de facto κλείσιμο των Στενών αλλά μια “προειδοποιητική βολή”, μπορούμε να θεωρήσουμε ότι έπεται και συνέχεια. Πιθανή συνεχιζόμενη άρνηση να ξεκαθαρίσει τη θέση της, θα φέρει την Τουρκία σε θέση αντίστοιχη με εκείνη του 2003: όταν δεν είχε επιτρέψει τη διέλευση αμερικανικών στρατευμάτων από το έδαφός της στην εισβολή κατά του Ιράκ το 2003, μια πράξη που αν και περασμένη, ποτέ δεν λησμονήθηκε από τη Δύση και τις ΗΠΑ.

Δεύτερο, το κλείσιμο των Στενών αυτή τη στιγμή, με τον πόλεμο να έχει ξεκινήσει από εβδομάδας σχεδόν, έχει ελάχιστο πλέον νόημα. Τα περισσότερα και πιο κρίσιμα για τις επιχειρήσεις ρωσικά πολεμικά έχουν ήδη περάσει και χτυπούν την Ουκρανία.

Μεγάλη ρωσική αρμάδα στη Μαύρη Θάλασσα και στη Μεσόγειο

Ένα ακόμα ζήτημα που συνδέεται με το παραπάνω, και απασχολεί τους Τούρκους, είναι πως εκτός από τον ισχυρό ρωσικό στόλο που έχει συγκεντρωθεί στη Μαύρη Θάλασσα, υπάρχει ένας ακόμα ρωσικός στην Ανατολική Μεσόγειο, αρκετά αν όχι εξίσου ισχυρός. Κλείνοντας τα Στενά, η Τουρκία, θα θέσει τον εαυτό της σαφώς στο “αντίπαλο στρατόπεδο” της Ρωσίας ενώ βρίσκεται μεταξύ δύο συγκεντρώσεων ρωσικών πολεμικών σε Βορρά και Νότο.

Το πραγματικό ερώτημα, συνεπώς, δεν είναι αν η Τουρκία μπορεί να κλείσει πλήρως τα Στενά στα ρωσικά πλοία αλλά αν πραγματικά θέλει να το κάνει. Με τον τρόπο αυτό η λυκοφιλία που εξελίχθηκε σε “στρατηγική σχέση” με τη Ρωσία, αδυνατίζοντας τους δεσμούς της με τη Δύση σε σημείο θραύσης, θα βρεθεί στο πιο κρίσιμο σταυροδρόμι της. Αν η κρίση με την Ουκρανία συνεχιστεί σε βάθος χρόνου, η Δύση θα πιέσει την Τουρκία να λάβει θέση και τότε ο “επιτήδειος ουδέτερος” θα πρέπει να επιλέξει πού ακριβώς στο γεωπολιτικό παιχνίδι στέκεται.

- Advertisment -

Το Σχόλιο της Ημέρας

Εκσυγχρονισμός MEKO200HN, πάμε σε λύση “αυτεπιστασίας” από ένα Ναυτικό που χάνει στελέχη;

Το πρόγραμμα εκσυγχρονισμού των φρεγατών κλάσης MEKO200HN του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού (ΠΝ) έχει υπάρξει αντικείμενο έντονων συζητήσεων και αλλαγών πορείας τα τελευταία χρόνια. Και...
- Advertisment -

Κύριο Άρθρο

ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΟ: Σχεδιάζεται να μείνει το Πολεμικό Ναυτικό με μόλις 8 φρεγάτες;

Πληροφορίες της σελίδας μας αναφέρουν πως ο νέος σχεδιασμός των Ενόπλων Δυνάμεων προβλέπει τη μείωση των "οροφών" της Δομής Δυνάμεων όχι μόνο στην Πολεμική...
- Advertisment -

Διάφορα

- Advertisment -